Bảo vệ bản quyền trong môi trường số

Xuất bản điện tử là một trong những lĩnh vực bị xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan. Ảnh: P. Sỹ.

Tràn lan vi phạm

Sự phát triển của kỹ thuật số đã mang lại những công cụ sáng tạo đột phá, mở ra một môi trường mới để lưu giữ, phân phối, khai thác và sử dụng các tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình và chương trình phát sóng. Tuy vậy, môi trường số cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc tự bảo vệ quyền của các chủ thể và hoạt động của cơ quan quản lý, thực thi về quyền tác giả, quyền liên quan...

Ông Hoàng Long Huy - Trưởng phòng quản lý Công nghiệp văn hóa, Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch) cho rằng, với sự phát triển của khoa học, kỹ thuật và công nghệ, ngành công nghiệp văn hóa cũng đang đứng trước những thách thức lớn trong việc bảo vệ bản quyền các sản phẩm, khi mà hoạt động sao chép ngày càng trở nên dễ dàng, việc tự bảo vệ quyền của chủ thể đối diện nhiều thách thức.

Thời gian qua, với việc phát triển mạnh mẽ của các mạng xã hội như Facebook, TikTok, thì cũng xuất hiện nhiều video, các đoạn phim ngắn, và việc bình luận phim trên các nền tảng này cũng không hề có giới hạn. Điều đáng nói là những video ngắn này lại thu hút nhiều lượt xem. Những video trên danh nghĩa bình luận kiểu này đã tiết lộ những nội dung chính của phim. Hành vi này đã khiến đơn vị làm phim thiệt hại không nhỏ. Bên cạnh đó, các hành vi xâm phạm bản quyền cũng rất đa dạng từ xâm phạm quyền tác giả như quyền sao chép, quyền truyền đạt, phân phối tác phẩm đến quyền nhân thân như quyền công bố tác phẩm, quyền bảo vệ sự vẹn toàn của tác phẩm...

Hay như đối với các trận đấu bóng đá, hàng loạt website ngang nhiên vi phạm bản quyền phát sóng trực tiếp các trận bóng đá trên không gian mạng. Chỉ cần vào công cụ tìm kiếm gõ từ khóa "trực tiếp bóng đá", hàng chục triệu kết quả với hàng nghìn địa chỉ website sẽ hiện ra. Trong đó, tại nhiều địa chỉ người ta có thể trực tiếp xem các trận bóng đá lớn như Ngoại hạng Anh, Champions League… Điều này đã khiến các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này bị tổn thất nặng nề. Có doanh nghiệp đã bỏ ra hàng triệu USD để mua bản quyền phát sóng các trận bóng đá hay phim ảnh tại Việt Nam.

Trong lĩnh vực xuất bản, tình trạng xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan vẫn còn diễn ra. Trong đó có xuất bản và phát hành sách, đặc biệt là sách điện tử trên không gian mạng. Tình trạng xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan đã ảnh hưởng tới môi trường sáng tạo, đầu tư, đặc biệt là đối với việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa.

Tình trạng vi phạm bản quyền tràn lan ở Việt Nam đang bào mòn nguồn lực của các nhà sản xuất nội dung trong nước. Nguyên nhân được bắt nguồn từ chính hạ tầng công nghệ chưa thể ứng dụng những giải pháp công nghệ. Ngoài ra, trở ngại về mặt pháp lý cũng khiến nhiều cá nhân, đơn vị lúng túng, họ không thực sự mặn mà với các giải pháp về công nghệ.

Tìm giải pháp hữu hiệu

Quyền tác giả, quyền liên quan là bộ phận quan trọng của Luật Sở hữu trí tuệ, việc bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đồng thời là một trong những điều kiện để hội nhập vào hệ thống kinh tế thương mại quốc tế.

Ông Trần Hoàng - Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả khẳng định, làm tốt việc bảo hộ bản quyền là yếu tố quan trọng để xây dựng nền công nghiệp văn hóa phát triển lành mạnh, đủ sức cạnh tranh. Đóng góp GDP ngày càng nhiều, tạo thêm việc làm, tăng kim ngạch xuất khẩu của đất nước.

Theo ông Hoàng Đình Chung - Giám đốc Trung tâm Bản quyền số (Hội Truyền thông số Việt Nam), công nghệ là một trong những công cụ có vai trò quan trọng trong bảo vệ bản quyền trên nền tảng số, vì vậy, cần nâng cao năng lực, kiểm duyệt nội dung tự động, hỗ trợ pháp lý bản quyền, phát hiện, báo cáo vi phạm bản quyền. Phải coi bảo vệ bản quyền như bảo vệ tài sản.

Luật sư Nguyễn Anh Tú - Công ty Luật TNHH LLA Legal (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng, để ngăn chặn vấn nạn này, cần hoàn thiện cổng thông tin đăng ký tác quyền. Từng bước triển khai việc nghiên cứu và phát triển công nghệ blockchain; tích hợp quản lý tác quyền số, nghiên cứu và phát triển các công nghệ thu phí tác quyền bằng blockchain... Ngoài ra, cần sửa đổi, bổ sung hệ thống quy phạm pháp luật hoàn chỉnh hơn, cụ thể hơn, nhất là vấn đề bảo vệ bản quyền trên môi trường số và bảo vệ bản quyền bằng giải pháp công nghệ.

Phạm Sỹ