Buôn bán sầu riêng không chỉ vì lợi nhuận, mà còn là trách nhiệm với nền nông nghiệp quốc gia

Quang cảnh diễn đàn. Ảnh: Nguyên Huân

Ngày 11/9, Tổ diễn đàn Kết nối nông sản 970 thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) chủ trì, phối hợp Sở NN&PTNT Đắk Lắk và Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk tổ chức Diễn đàn “Nhận diện thực trạng liên kết tiêu thụ, xuất khẩu sầu riêng 2023 và giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững ngành hàng sầu riêng Việt Nam” theo hình thức trực tiếp và trực tuyến.

Dự báo xuất khẩu sầu riêng có thể đạt trên 2 tỷ USD trong năm nay

Hiện cả nước có hơn 112.000 ha sầu riêng, tổng sản lượng khoảng 900.000 tấn. Trong 5 năm gần đây, diện tích sầu riêng tăng rất nhanh, bình quân mỗi năm tăng gần 25%. Khi Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật xuất khẩu chính ngạch sầu riêng vào Trung Quốc được ký kết đã tạo cơ hội và động lực mạnh mẽ phát triển ngành hàng sầu riêng, làm gia tăng đáng kể thu nhập, lợi nhuận cho người nông dân, doanh nghiệp trong chuỗi ngành hàng.

Sầu riêng Việt Nam không phải chỉ tập trung vào thị trường Trung Quốc mà hiện nay sầu riêng tươi của Việt Nam đã xuất khẩu đi 24 thị trường, gồm cả Trung Quốc. Trong năm 2023, Việt Nam đã xuất đi 10 thị trường đối với sầu riêng đông lạnh. Ngoài Trung Quốc là thị trường chủ đạo khi chiếm đến 90% tổng lượng sầu riêng tươi xuất khẩu thì những thị trường khác vẫn còn dư địa để có thể tập trung phát triển.

Phát biểu tại diễn đàn, ông Nguyễn Ngọc Thạch - Tổ trưởng Tổ Điều hành Diễn đàn Kết nối nông sản 970 cho biết, cách đây đúng 1 năm, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan đã đưa ra một số cảnh báo bên cạnh những tín hiệu đáng mừng nhân sự kiện lô hàng sầu riêng đầu tiên xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc.

Dẫn lời Bộ trưởng Lê Minh Hoan: “Nếu chúng ta làm đúng, làm đủ, tuân thủ luật chơi, thì trái sầu luôn là trái ngọt, trái thơm; còn ngược lại, trái sầu phút chốc trĩu nặng nỗi buồn thành “trái đắng”, ông Thạch cho biết, tròn 1 năm sau, “sầu riêng” đã thực sự trở thành niềm vui khi 7 tháng đầu năm 2023 đem lại hơn 1 tỷ USD và dự báo có thể đạt trên 2 tỷ USD trong năm nay.

Tuy nhiên, ông Thạch nhấn mạnh, chúng ta phải thẳng thắn thừa nhận, ngành hàng này đã rơi vào “cái bẫy” mà Bộ trưởng Lê Minh Hoan đã cảnh báo 1 năm trước, đó là: “Khi giá cả lên, một bộ phận người nông dân sẽ tăng sản lượng bằng mọi cách, lạm dụng các chất kích thích tăng trưởng, tự phát mở rộng vùng trồng...”. Thực tế, thời gian qua, việc tăng giá quá nóng dẫn đến hiện tượng tranh mua, tranh bán, loạn giá, bẻ cọc sầu riêng, tạo ra nguy cơ và hệ lụy rất lớn, ảnh hưởng đến chất lượng, uy tín và thương hiệu sầu riêng Việt Nam trên thị trường xuất khẩu.

Buôn bán sầu riêng chuyển từ quan hệ thuận mua vừa bán sang quan hệ hợp tác. Ảnh: TL

Ngành hàng sầu riêng cần định hình theo các hiệp định thương mại tự do

Tại diễn đàn, ông Nguyễn Quốc Toản - Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê nông nghiệp thừa nhận, sầu riêng đã tăng trưởng nóng suốt mấy năm vừa qua. Đề xuất giải pháp, ông Toản kêu gọi phải xây dựng khung chính sách và các tiêu chuẩn phù hợp trong bối cảnh hiện tại. Ngoài sản phẩm tươi, ngành hàng còn cần phát triển thêm các mặt hàng chế biến, đồng thời quy hoạch chặt chẽ việc phát triển diện tích trồng sầu riêng trên cả nước.

Bên cạnh đó, ông Toản đề nghị quan tâm hơn đến các thị trường khác, thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới. Đây là dư địa để sầu riêng có thể tăng trưởng hơn nữa về giá trị xuất khẩu.

Bà Nguyễn Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật cho biết, sắp tới Cục Bảo vệ thực vật đang tiếp tục mở cửa thị trường cho quả sầu riêng sang Ấn Độ - một thị trường tỷ dân rất tiềm năng. Như vậy nghĩa là sầu riêng còn nhiều dư địa để phát triển, miễn là chúng ta đảm bảo được tổ chức sản xuất và đảm bảo được chất lượng của thị trường.

Gợi mở các định hướng trong thời gian tới, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan mong muốn ngành hàng sầu riêng nói riêng, các ngành hàng khác nói chung phải tổ chức lại cấu trúc ngành hàng bền vững. Trong đó, phải có sự hiện diện của cả sản xuất và tiêu thụ, nghĩa là có nông dân và doanh nghiệp. Tổ chức lại sản xuất không đơn thuần chỉ là cải tiến kỹ thuật gieo trồng mà là tạo ra không gian để nông dân, doanh nghiệp cùng hợp tác với nhau.

Bộ trưởng cho rằng, muốn ngành hàng phát triển hiệu quả phải bắt đầu từ sản xuất, nghĩa là doanh nghiệp đến với người dân ngay từ khi xuống giống để hướng dẫn, tạo niềm tin. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng cần thấm nhuần tư tưởng kinh doanh, buôn bán sầu riêng không chỉ vì lợi nhuận mà còn là trách nhiệm với nền nông nghiệp quốc gia. Nông nghiệp của chúng ta manh mún, nhỏ lẻ, tự phát, do đó, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, hiệp hội cần tham gia từ đầu cùng nông dân để người dân có đầy đủ thông tin điều chỉnh sản xuất./.

Giá trị xuất khẩu sầu riêng Việt Nam liên tục tăng từ 29,2 triệu USD năm 2016 lên 420 triệu năm 2022 và 8 tháng năm 2023 đạt gần 1,2 tỷ USD (tăng gấp 3 lần so với cả năm 2022). Tính đến tháng 8/2023, cả nước có 422 mã số vùng trồng sầu riêng và 153 mã số cơ sở đóng gói đáp ứng đầy đủ yêu cầu để xuất khẩu.

Nam Khánh