Chiến thắng Điện Biên - ca khúc bất hủ đi cùng thời đại

Nhạc sĩ Đỗ Nhuận lúc sinh thời. Ảnh: Tư liệu

Khúc ca “Chiến thắng Điện Biên” đã đi vào tiềm thức người Việt 70 năm qua. Nó như một thông điệp truyền tụng tinh thần yêu nước và ý chí quật cường của người Việt trong cuộc chiến tranh vệ quốc của dân tộc với bầu bạn thế giới. Dẫu nó là khúc ca bất tử, song không phải ai cũng hiểu khúc ca ấy ai là tác giả, nó ra đời từ đâu?

Viết trong tự hào niềm vui và nước mắt

Đỗ Nhuận là nhạc sĩ tài hoa, tên tuổi của ông gắn liền với những ca khúc viết về Bộ đội Cụ Hồ và Trường Sơn huyền thoại. Trong nhiều ca khúc sáng tác về người lính như “Hành quân xa”, “Trên đồi Him Lam”, thì ca khúc “Chiến thắng Điện Biên” là biểu tượng cao đẹp về sự hội tụ niềm vui của toàn Đảng, quân và dân ta sau 9 năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

Năm 1995, trong dịp nhạc sĩ Đỗ Nhuận được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (đợt đầu tiên), khi nói về sự ra đời của ca khúc “Chiến thắng Điện Biên”, ông nói với đông đảo báo giới rằng: “Tôi đã hình dung ra ngày quân và dân Tây Bắc giải phóng. Những ca từ trong bài hát đều rút ra trong cuốn hồi ký trong những ngày tháng tôi chiến đấu. Tôi nghĩ, mình phải có một ca khúc sáng tác về ngày Điện Biên giải phóng trong sự hân hoan vui mừng của các dân tộc anh em miền Tây Bắc. Vậy là đêm 7/5/1954, tôi đã thức trắng để gieo những nốt nhạc đầu tiên lên những vần thơ. Những ca từ “Giải phóng Điện Biên, bộ đội ta tiến quân trở về, giữa mùa này hoa nở, miền Tây Bắc tưng bừng vui” đã nung nấu trong đầu tôi nhiều ngày, nhiều tháng trước đó. Ca khúc “Chiến thắng Điện Biên" là ca khúc ruột của cuộc đời tôi, đã nở hoa giữa miền Tây Bắc”.

Khi các phóng viên phỏng vấn: “Tâm trạng lúc đó của ông như thế nào khi viết ca từ đầu tiên?”, nhạc sĩ Đỗ Nhuận rưng rưng nước mắt: “Lúc đó, tôi nghĩ đến ngày thắng lợi, đến sự thất bại của quân viễn chinh Pháp. Tôi mường tượng ra sự đầu hàng của các binh lính Pháp, bên cạnh đó là niềm vui hân hoan reo hò thắng lợi của quân và dân miền Tây Bắc. Suốt những ngày nung nấu những ca từ là những ngày tôi sống trong xúc động. Lòng trắc ẩn về sự vui mừng mà rơi nước mắt. Nói cách khác, tôi viết ca khúc "Chiến thắng Điện Biên" trong xúc động niềm tự hào và cả nước mắt”.

Ngay sau khi ca khúc “Chiến thắng Điện Biên” hoàn chỉnh, Đài Tiếng nói Việt Nam đã trực tiếp thu âm và trở thành bản nhạc “bình minh” chào đón mỗi ngày mới, phát rộng rãi trên toàn quốc. “Giải phóng Điện Biên, bộ đội ta tiến quân trở về, giữa mùa này hoa nở, miền Tây Bắc tưng bừng vui” - những lời hát đã làm nức lòng chiến sĩ cả nước, ăn sâu bám rễ vào tiềm thức nhân dân, có sức lan tỏa khắp 5 châu, 4 biển và toàn thế giới.

Sống mãi trong lòng nhân dân

70 năm qua, âm hưởng của ca khúc “Chiến thắng Điện Biên” luôn vang dội khắp non sông. Ca khúc ấy không chỉ là thông điệp tuyên bố chấm dứt sau 9 năm trường kỳ kháng chiến của dân tộc ta, mà còn là người bạn đồng hành của những người lính đã từng chiến đấu trên chiến trường Điện Biên Phủ. Nó có sức lan tỏa rộng rãi và có sức sống mãnh liệt trong lòng công chúng. Ai cũng thuộc, ai cũng nhớ, ai cũng tự hào.

Khi nói về ca khúc “Chiến thắng Điện Biên”, nhạc sĩ trẻ Trần Hợp, hội viên Hội Nhạc sĩ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu nhận xét: Đó là tác phẩm điển hình, mẫu mực của nhạc sĩ Đỗ Nhuận. Ông đã sáng tạo điệu thức dân ca, vận dụng nhuần nhuyễn sự mới lạ, mang sắc thái những điệu dân ca Tây Bắc và làn điệu chèo (sắp qua cầu) của đồng bằng Bắc Bộ. Tất cả những hình tượng như tiếng kèn, nhịp bước quân hành, những bước chân rạo rực, điệu múa xòe hoa, đều cuộn chảy trong tâm hồn ông, rồi trào dâng thăng hoa thành vần, nhạc, điệu. Con người và phong cảnh Mường Thanh, Điện Biên, Tây Bắc đã được thăng hoa trong những ca từ, nhảy múa trong từng nốt nhạc, hân hoan hùng tráng trong mỗi điệp khúc, tạo thành biểu tượng sắc thái cho chiến thắng vinh quang của dân tộc. Để khi “Núi sông bừng lên, đất nước ta sáng ngời, cánh đồng Điện Biên cờ chiến thắng tưng bừng trên trời” khiến “Cả thế giới đón mừng chiến dịch đại thắng lợi, góp sức xây dựng hòa bình”.

Có thể nói, trong dòng chảy âm nhạc hiện đại ngày nay, không thiếu những ca khúc hay kể cả ở thể loại trữ tình, nhất là nhạc trẻ, song thiếu đi sự gắn kết ca từ của ca khúc ấy với sự kiện lịch sử mang hơi thở dân tộc, không có tính cổ vũ, hiệu triệu quần chúng. Trong khi đó, có những ca khúc đi cùng năm tháng được khán giả đón nhận nồng nhiệt, có sức sống mãi với thời gian, bởi được sáng tác với lòng yêu nước nồng nàn, niềm đam mê máu thịt và trách nhiệm lớn lao đối với Tổ quốc. Một trong những ca khúc “kinh điển” ấy, phải nói đến “Chiến thắng Điện Biên” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận.

Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, Đảng và Nhà nước ta tổ chức ngày kỷ niệm như một sự biết ơn và trân trọng lịch sử. Và cứ đến ngày 7/5, lòng người Việt Nam triệu người như một lại tự hào, hãnh diện. Dù đi giữa phố phường rực rỡ cờ hoa, hay trên cánh đồng lúa, nương khoai bao la bát ngát; dù biên thùy hay nơi đảo xa; núi cao, rừng sâu, hay đồng bằng, thôn bản, những ca từ “Giải phóng Điện Biên, bộ đội ta tiến quân trở về” vẫn vang vọng mãi...

Mai Thắng