Gặp nữ văn công từng tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ

Sân khấu "đặc biệt"

Vào bộ đội từ năm 15 tuổi, tham gia nhiều chiến dịch phục vụ văn nghệ cho bộ đội nhưng có lẽ trong cuộc đời của Trung tá Ngô Thị Ngọc Diệp (88 tuổi) vẫn nhớ nhất là thời gian tham gia chiến dịch Trần Đình (mật danh của Chiến dịch Điện Biên Phủ)

Bà Ngô Thị Ngọc Diệp chia sẻ: "Chiến dịch này có ý nghĩa rất lớn trong cuộc đời tôi, tôi còn nhớ vào tháng 12/1953, khi ấy tôi chỉ mới 17 tuổi, đang làm diễn viên của đội văn công Đại đoàn 308 quân Tiên phong. Trong một buổi sáng, cả đơn vị của tôi nhận được nhiệm vụ chuẩn bị tham gia chiến dịch Trần Đình (mật danh của chiến dịch Điện Biên Phủ), đến buổi chiều cả đoàn đã sẵn sàng quân tư trang lên đường hành quân. Lúc ấy, Thủ trưởng đã phân tán chúng tôi thành từng nhóm để hành quân cùng với một sư đoàn bộ đội và giao cho chúng tôi nhiệm vụ trên đường đi phải kể chuyện, động viên bộ đội hành quân đến chiến khu".

Trung tá Ngô Thị Ngọc Diệp (88 tuổi) biểu diễn tiết mục "Điệu múa xòe bật lửa"

Trên con đường hành quân với bộ đội từ Thái Nguyên lên đến Điện Biên, bà Diệp đã bắt đầu nhận thức được rằng, đơn vị của mình cũng là binh chủng quan trọng, giúp cho bộ đội có khí thế hăng hái tiến lên. "Hồi đấy, mỗi văn công như tôi phải đeo một ba lô tư trang, nếu có quần áo biểu diễn, nhạc cụ thì vác theo. Nước thì dùng ống tre. Ngoài ra, mỗi người có khoảng 3 đến 5 kg gạo quấn ngang người. Bộ đội cấp dưỡng thường ưu tiên phụ nữ nên cho đoàn ăn trước bao gạo của chị em để hành quân nhẹ hơn. Trong khi đi tôi luôn phải kể chuyện cho bộ đội nghe để đi cho khỏe chân, sau đó bộ đội kể ngược lại cho chúng tôi. Cứ thế, đến ngày hôm sau, tôi lại có thêm nhiều câu chuyện mới để sang các tiểu đội khác kể cho họ nghe. Nhờ đó, mà làm cho những buổi hành quân dù có vất vả gian khó cũng trở nên vui tươi, phấn khởi hơn rất nhiều" – bà Diệp chia sẻ thêm.

Không chỉ những câu chuyện, mà trên chặng đường hành quân lúc bấy giờ, vào những lúc nghỉ 5, 10 phút, đội văn công lại múa, hát động viên tinh thần chiến sĩ. Hành quân trong đêm nên lúc nghỉ biểu diễn có khi trời còn mờ mờ sáng. Dù khó khăn nhưng có lẽ điều khiến những người lính vui mừng nhất là mỗi lần được xem văn công biểu diễn. Không có sân khấu, các anh bộ đội sẽ dọn dẹp bãi cỏ cho đoàn diễn rồi kiếm chỗ ngồi tạm để thưởng thức các tiết mục văn nghệ đặc sắc của các nữ văn công.

Bà Diệp cho biết: "Hồi đấy, các nữ văn công mới học được một số động tác múa của đồng bào Thái nên ai cũng nóng lòng muốn biểu diễn cho bộ đội xem. Tuy nhiên, để biểu diễn được tiết mục này trên tay phải có nhạc cụ nhưng lúc ấy đạo cụ khó khăn, không tìm được nên tôi đã nghĩ ra ý tưởng mượn nắp bật lửa của các anh em, xâu vào dây, đeo ở tay rồi bắt đầu đánh nhạc, múa xòe hoa. Các anh bộ đội thấy văn công chúng tôi lấy nắp bật lửa ra múa bèn đặt tên cho tiết mục đó là "điệu múa xòe bật lửa".

Một tiết mục biểu diễn của bà Diệp khi còn trẻ (ảnh chụp lại)

Cũng theo bà Diệp: "Ngoài tiết mục múa xòe bật lửa, đoàn văn công của tôi còn được các chiến sĩ đề nghị diễn kịch. Đó là một tiết mục kể về hành trình bộ đội vào bản giác ngộ cách mạng cho người dân. Tôi đóng vai vợ, một anh trong đoàn văn công đóng vai chồng. Vì giác ngộ cách mạng nên người vợ khuyên chồng lên đường tòng quân. Trong đó, có câu hát "Anh đi đi, giết lũ giặc báo thù. Anh đi đi, giết lũ giặc báo thù…", nghe đến câu hát này, bộ đội ngồi dưới xem lúc đó ai cũng phẫn nộ khi nghĩ đến đồng bào Tây bắc, và họ đã đứng lên hô hào chiến sĩ trong đoàn rằng "Anh em ơi, đồng bào đau khổ thế chúng ta phải quyết giết hết giặc để cho đồng bào được vui sướng", lúc đấy, mới thấy được hết tầm quan trọng của văn nghệ, khi đã có ảnh hưởng rất tích cực đến tinh thần của người chiến sĩ".

70 năm không thể quên

Cũng trong chiến dịch Điện Biên Phủ, đoàn văn công của bà Diệp còn nhận nhiệm vụ khâu lá cờ "Quyết chiến, quyết thắng". Bà Diệp chia sẻ: "Nhiệm vụ quan trọng này đã giao cho tôi và một đồng chí trong đoàn phụ trách. Và yêu cầu lá cờ phải có ngôi sao vàng ở giữa, phải có chữ "Quyết chiến, quyết thắng" và có tua xung quanh. Giữa không gian núi rừng, chúng tôi đều biết đó là khó khăn nhưng phải tìm mọi cách để hoàn thành nhiệm vụ. Ngay đêm hôm đó, tôi đã nảy ra ý tưởng lấy những viên thuốc sốt rét màu vàng giã ra, sau đó nhuộm hết số vải băng gạc được phát dùng khi bị thương để khâu thành ngôi sao 5 cánh. Chữ "Quyết chiến, quyết thắng" cũng được tôi khâu theo cách đó. Tua rua thì được cắt từ mảnh vải dù của quân địch.

Vì không có thời gian nên tôi và đồng đội phải tranh thủ lúc nghỉ trên đường hành quân để khâu. Đến khi xong, tôi giao lá cờ cho nhạc sĩ Ngô Sỹ Hiển đưa trực tiếp xuống hầm cho bộ đội. Sau này, nhạc sĩ Ngô Sỹ Hiển kể lại với tôi rằng, khi đưa lá cờ cho bộ đội thì anh em phấn khởi lắm. Sau khi nhận lá cờ, có anh bộ đội còn đưa lại một cuốn sổ và nhờ nhạc sĩ chép cho mấy bài hát để khi nào hoàn thành nhiệm vụ trở về sẽ học hát. Qua đó, tôi càng tự hào hơn về công việc mình đang làm".

Trung tá Ngô Thị Ngọc Diệp cùng chồng xem lại những bức ảnh kỷ niệm thời trẻ.

Sau hơn một tháng hành quân, đoàn văn công cùng bộ đội đã đến Điện Biên Phủ. Đến nơi, nhóm văn công của bà Diệp tách khỏi bộ đội, trở về đoàn văn công của mình để tập luyện, đi biểu diễn cho các đơn vị bộ đội khắp Điện Biên xem. Với bà Diệp, đây là quãng thời gian bà cảm nhận rõ những khó khăn, vất vả, cùng tinh thần chiến đấu anh dũng của các chiến sĩ. Nhìn những vết thương chằng chịt trên cơ thể các anh, nữ chiến sĩ văn công không cầm được nước mắt, từ đó càng hăng say luyện tập, quyết tâm đem lời ca tiếng hát của mình giúp các anh vơi đi mệt mỏi, đau đớn về thể xác, động viên tinh thần chiến đấu và củng cố niềm tin vào thắng lợi cuộc kháng chiến của dân tộc.

Bà Diệp cũng không quên được giây phút nghe tin chiến thắng ngày 7/5/1954. "Tôi vẫn còn nhớ, khi đang cùng đồng đội gánh cát, sỏi từ suối lên đắp đường bỗng có một chiếc xe chạy qua và người đi phía trước xe liên tục hét lớn "Chiến thắng rồi, chiến thắng rồi". Chúng tôi ném cả quang gánh xuống suối, tất cả đoàn không ai bảo ai đều chạy về phía trước. Thì thấy, chiếc xe đó đang chở viên tướng De Castries bị bắt sống từ hầm chỉ huy về. Nhìn chiếc xe đi về đồn, cả đoàn chúng tôi bỏ làm chạy lên đường đứng nhảy múa tưng bừng vì quá vui mừng. Niềm vui chiến thắng đến bất ngờ quá. Đặc biệt, vinh dự hơn nữa, sau Chiến thắng Điện Biên Phủ, tôi cùng đoàn văn công của mình còn được vào Sở chỉ huy chiến dịch tại Mường Phăng, biểu diễn cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp và các cán bộ chỉ huy chiến dịch xem… – bà Diệp kể lại.

Một số bức ảnh thời trẻ của bà Diệp

70 năm đã trôi qua, nhưng có thể thấy, những ký ức huy hoàng của chiến dịch Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu vẫn in đậm trong tâm trí người nữ văn công. Bà Diệp chia sẻ: "Mỗi khi nhắc về những kỷ niệm đó, tôi vẫn rất bồi hồi, xúc động và nhớ đến đồng đội của mình. Họ đã chịu bao nhiêu gian khổ để mang lại một cuộc sống độc lập tự do cho Tổ quốc. Tuy nhiên, thời kỳ đó đã trôi qua, bây giờ, chính là thời kỳ của thế hệ trẻ, tôi hy vọng rằng với sự sáng tạo của tuổi trẻ, cùng với sự đổi mới không ngừng của khoa học công nghệ, họ sẽ nỗ lực cống hiến, phát triển xây dựng đất nước giàu mạnh sánh ngang với các cường quốc năm châu. Chỉ có vậy, mới xứng đáng với những gì cha ông đã hy sinh để lại cho chúng ta"./.

Thương Nguyễn