HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ TÀI SẢN SỐ

Việt Nam là 1 trong top 10 nước trên thế giới có tỷ lệ người sở hữu tiền ảo

Không chỉ bao gồm Bitcoin và tiền ảo, tài sản số (hay tài sản kỹ thuật số) có phạm vi rộng hơn rất nhiều. Tài sản số bao gồm tiền tệ kỹ thuật số (tiền ảo, tiền điện tử, tiền mã hóa…), tài sản vô hình (tài sản trong game, tài sản trí tuệ, video, tranh ảnh kỹ thuật số…) và tài sản vật chất được số hóa (tranh ảnh vật lý, tài sản tài chính như bất động sản, chứng khoán; các giấy tờ, bằng cấp, trang thiết bị, công cụ như điện thoại, đồ nội thất, hàng thời trang…).

Ông Phan Đức Trung - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam

Với sự phát triển của khoa học, công nghệ và cuộc cách mạng 4.0, nhiều hình thái mới được hình thành trên môi trường điện tử, trong đó có sự hình thành của các loại tài sản mới được gọi chung là tài sản số. Tài sản số đã trải qua sự tăng trưởng nhanh chóng trong những năm gần đây. Theo nghiên cứu của Boston Consulting Group ước tính năm 2030 tài sản nằm ở dạng token chiếm 10% GDP toàn cầu, tương đương 16,1 nghìn tỉ USD. Trong năm 2022, con số này đang ở mức 0,31 tỷ USD và chiếm khoảng 0,4% GDP. Dự kiến trong năm 2023 sẽ đạt mức 0,6 tỷ USD và chiếm 0,6% GDP toàn cầu. Con số này sẽ tiếp tục tăng từ 2024 và đạt hơn 10 tỷ USD, chiếm 7% GDP toàn cầu vào năm 2028. Tại Việt Nam, Blockchain được xác định là một trong những công nghệ hàng đầu trong danh mục công nghệ ưu tiên nghiên cứu, phát triển và ứng dụng để chủ động tham gia Cách mạng 4.0.

Báo cáo nghiên cứu, dẫn thông tin của Digital Assets- Worldwide/ Statista Market Forecast tại hội thảo“Hoàn thiện chính sách pháp luật về quản lý tài sản số” do Viện nghiên cứu Quy hoạch và Phát triển (PDI), thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức, chuyên gia đến từ Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết: hiện đã có hơn 2 tỷ giao dịch với tổng trị giá 1,4 nghìn tỷ USD trong các hoạt động tiền ảo vào năm 2021. Riêng năm 2020, có 193 tỷ USD hoạt động đã được thực hiện thông qua 586 triệu giao dịch. Doanh thu trên thị trường tài sản kỹ thuật số được dự đoán sẽ đạt 56.420 triệu USD vào năm 2023. Doanh thu dự kiến sẽ có tốc độ tăng trưởng hàng năm (CAGR 2023-2027) là 16,15%, dẫn đến tổng số tiền dự kiến là 102.700 triệu USD vào năm 2027.

Doanh thu trung bình trên mỗi người dùng trong thị trường tài sản kỹ thuật số lên tới 83,73 USD vào năm 2023. Từ góc độ so sánh toàn cầu, có thể thấy Hoa Kỳ đạt doanh thu cao nhất (27.410 triệu USD vào năm 2023).Trong thị trường tài sản kỹ thuật số, số lượng người dùng dự kiến sẽ lên tới 994,30 triệu người dùng vào năm 2027. Tỷ lệ thâm nhập của người dùng sẽ là 8,8% vào năm 2023 và dự kiến sẽ đạt 12,5% vào năm 2027.

Việt Nam hiện xếp thứ 11 với 6,1% dân số và trong Top 20 quốc gia có tỷ lệ dân số sở hữu tiền mã hóa cao nhất trong năm 2021.Còn theo chia sẻ của đại diện Hiệp hội Blockchain, hiện nay, Việt Nam đang đứng trong top 10 thế giới về tỷ lệ người sở hữu tiền mã hóa.

Ông Đặng Huy Đông, Nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quy hoạch và Phát triển

Theo ông Đặng Huy Đông, Nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quy hoạch và Phát triển cho biết: Cuộc cách mạng 4.0 cũng gắn liền với sự xuất hiện với tốc độ nhanh chóng của các sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh mới dựa trên việc ứng dụng các công nghệ số như các sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh mới trong lĩnh vực Fintech, kinh tế nền tảng, kinh tế chia sẻ...Điều này đang đặt ra những vấn đề mới chưa từng có đối với các tiêu chuẩn, quy định về tài sản, thị trường tài chính, thuế và yêu cầu quản lý dành cho các nhà hoạch định chính sách của nhiều quốc gia. Các chuyên gia chỉ ra rằng Tài sản số được hình thành trên nền tảng công nghệ số, có một số đặc tính cơ bản như: Tồn tại dưới định dạng file kỹ thuật số trên môi trường điện tử, được hình thành thông qua ứng dụng công nghệ thông tin, được xác thực thông qua mã hóa, được điều chỉnh bởi nguyên tắc đồng thuận.

Pháp luật Việt Nam hiện hành chưa công nhận quyền sở hữu đối với tài sản số

Tại Việt Nam, Blockchain được xác định là một trong những công nghệ hàng đầu trong danh mục công nghệ ưu tiên nghiên cứu, phát triển và ứng dụng để chủ động tham gia Cách mạng 4.0. Pháp luật Việt Nam hiện hành chưa công nhận quyền sở hữu đối với tài sản số. Tuy vậy, hoạt động giao dịch, khai thác tài sản số vẫn diễn ra một cách sôi động trong làn sóng phát triển mạnh mẽ của Cách mạng 4.0. Việc quản lý và tạo hành lang pháp lý như thế nào cho sự phát triển này hiện vẫn còn có nhiều quan điểm và cách tiếp cận khác nhau mà khung khổ pháp luật hiện hành vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu, hoàn thiện.

Chuyên gia đến từ Bộ Thông tin và Truyền thông

Chuyên gia đến từ Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ rõ: Qua rà soát hệ thống pháp luật liên quan với 8 luật và bộ luật, các văn bản này chưa quy định phân loại và định danh dứt khoát, rõ ràng các loại “tài sản mã hóa”. Hiện đã có hơn 2 tỷ giao dịch với tổng trị giá 1,4 nghìn tỷ USD trong các hoạt động tiền ảo vào năm 2021. Riêng năm 2020, có 193 tỷ USD hoạt động đã được thực hiện thông qua 586 triệu giao dịch.

Hiện nay, EU và nhiều quốc gia như Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc…đã xây dựng chính sách pháp lý quản lý, phát triển tài sản số nhưng ở Việt Nam chưa có đạo luật, quy định pháp lý cụ thể về tài sản số cũng như nguyên tắc vận hành.

Các chuyên gia đề xuất cần hoàn thiện khung pháp luật, trong đó có định nghĩa rõ ràng cụ thể về tài sản số phù hợp với yêu cầu thực tiễn phát triển của Việt Nam; Ghi nhận tiền ảo là một loại tài sản mới; Hoàn thiện cơ sở pháp lý để sớm công nhận tài sản số là một loại tài sản đặc biệt lưu thông có điều kiện; Thu thuế đối với các hoạt động liên quan đến tài sản số; Cho phép và kiểm soát các hoạt động phát hành tài sản số ra công chúng (ICO).Trong đó, bổ sung ngay vấn đề này vào Luật các tổ chức tín dụng (sửa đổi) đang trình Quốc hội cho ý kiến, trong đó đề xuất thành lập và kiểm soát các sàn giao dịch tài sản số, Thúc đẩy cơ chế phát triển ứng dụng công nghệ blockchain trong việc quản lý tài sản số.

Nhóm nghiên cứu cũng đề xuất tiếp tục hoàn thiện các mô hình khu công nghệ, nghiên cứu theo hướng hình thành các khu nghiên cứu, ứng dụng, thử nghiệm sản phẩm Blockchain, trong đó ưu tiên các sản phẩm ứng dụng mang lại giá trị, lợi ích kinh tế của quốc gia, đổi mới hiệu quả nguồn lực tài chính quốc gia.

Cần xây dựng khung pháp lý thử nghiệm để thúc đẩy ứng dụng phát triển công nghệ blockchain

Các chuyên gia cũng khuyến nghị cần xây dựng khung pháp lý để thúc đẩy ứng dụng, phát triển công nghệ blockchain trong quản lý tài sản ảo, tài sản mã hóa, tiền mã hóa là rất cần thiết nhưng mức độ điều chỉnh của pháp luật đối với vấn đề này cần thận trọng, đảm bảo sự cân bằng giữa mục tiêu khuyến khích, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và bảo vệ lợi ích của các tổ chức, cá nhân trong xã hội nhất là đối tượng người tiêu dùng. Tài sản mã hóa, tiền mã hóa, tiền kỹ thuật số là ứng dụng được biết đến nhiều nhất của công nghệ Blockchain. Đây là những vấn đề mới, cùng với đó, các ứng dụng và sản phẩm trên nền tảng công nghệ Blockchain liên tục xuất hiện nên việc xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh, toàn diện để điều chỉnh các hoạt động liên quan sẽ rất khó khăn và có thể chưa khả thi tại thời điểm hiện nay. Do đó, việc xây dựng một khung pháp lý thử nghiệm có kiểm soát (Sandbox) trong một số lĩnh vực là cách tiếp cần phù hợp.

Chuyên gia đến từ Bộ Tư pháp

Về quản lý tài sản số, tài sản mã hóa, các chuyên gia đến từ Bộ Tư pháp, nhận định về bản chất, tài sản mã hóa phản ánh một giá trị cũng tương tự như một tài sản truyền thống khác. Tài sản mã hóa cần được coi là tài sản. Để thúc đẩy cuộc cách mạng 4.0 tại Việt Nam thì pháp luật phải đóng vai trò thúc đẩy, bảo vệ quyền sở hữu đối với các loại tài sản mới do cuộc cách mạng này tạo ra. Tuy nhiên, đây là những vấn đề rất mới và khó nên chưa thể đề xuất ngay những giải pháp toàn diện.

Đồng tình với quan điểm cần áp dụng khung pháp lý thử nghiệm đối với blockchain trong quản lý tài sản số, tài sản ảo, Bộ Tư pháp cho rằng Việt Nam chỉ có thể tiếp cận theo hướng vừa theo dõi chặt chẽ sự phát triển của công nghệ, thị trường vừa tăng cường trao đổi, học hỏi kinh nghiệm quốc tế và tham vấn các bên liên quan (doanh nghiệp, người tiêu dùng…) để đưa ra giải pháp chính sách phù hợp.

Tài sản mã hóa là một vấn đề mới không chỉ đối với Việt Nam mà cả các nước phát triển cũng chưa có khung pháp lý toàn diện để điều chỉnh các tài sản này. Các nước hiện nay chủ yếu tiếp cận theo hướng dựa trên nguyên tắc quản lý rủi ro, áp dụng khung pháp lý thử nghiệm (sandbox) nhằm vừa khuyến khích, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vừa hạn chế các rủi ro, đồng thời thể chế hóa nội dung này trong các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động đầu tư, kinh doanh như Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán, Luật Thương mại, quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến tài sản số.

Hải Yến