Hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần: Từng bước tháo gỡ vướng mắc

Người lao động làm thủ tục hưởng bảo hiểm xã hội một lần tại Hà Nội. Ảnh: L.H.

Nhiều lao động chọn BHXH một lần

Đây là đánh giá của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) khi đề cập đến giải quyết chính sách BHXH. Cụ thể theo Bộ LĐTBXH, các cơ quan đã giải quyết 19.565 hồ sơ hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng. Đáng chú ý, số người hưởng BHXH một lần liên tục tăng ở các tháng đầu năm 2024 và tăng chung cả quý I/2024 so với quý I/2023: có 272.420 hồ sơ hưởng BHXH một lần, tăng khoảng 1%.

Dù đã có nhiều giải pháp hỗ trợ về chính sách cũng như vận động truyền thông tuy nhiên thực tế cho thấy, hưởng BHXH một lần vẫn là một lựa chọn của người lao động (NLĐ) sau khi chấm dứt hợp đồng lao động, thôi việc, mất việc làm - theo Bộ LĐTBXH.

Liên quan đến vấn đề rút BHXH một lần, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) do Chính phủ trình Quốc hội đang có 2 phương án. Phương án 1, NLĐ được chia làm 2 nhóm: Nhóm 1 tiếp tục được áp dụng hưởng BHXH một lần như quy định tại Nghị quyết số 93 năm 2015 của Quốc hội về việc thực hiện chính sách hưởng BHXH một lần đối với NLĐ. Trong khi đó, nhóm 2, NLĐ tham gia BHXH từ ngày Luật có hiệu lực trở đi thì không được áp dụng quy định này.

Phương án 2, NLĐ được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Cho ý kiến về chính sách BHXH một lần, ông Lê Ánh Dương - Chủ tịch Công đoàn BHXH quận Long Biên (Hà Nội) đồng tình với phương án 1, cho phép NLĐ có thời gian đóng BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành được nhận một lần.

Ông Dương cho rằng chỉ nên giải quyết chế độ BHXH một lần đối với những trường hợp có thời gian tham gia BHXH dưới 60 tháng. Vì từ 60 tháng trở lên, khi NLĐ gặp rủi ro, thân nhân được hưởng chế độ mai táng phí, chế độ trợ cấp tuất một lần sẽ giảm bớt gánh nặng cho xã hội và gia đình.

Ở góc độ khác, ông Tô Mạnh Linh - cán bộ công đoàn thuộc Liên đoàn Lao động quận Hai Bà Trưng (Hà Nội), lại cho rằng chính sách cho người lao động rút BHXH một lần cần được tiếp tục duy trì, không phân biệt trước hay sau khi có luật mới, bởi đây là quyền lợi chính đáng của NLĐ. “Khi NLĐ tham gia bằng tiền của chính họ thì cần có quyền lựa chọn, quyền tự quyết đối với công sức, thành quả lao động đã bỏ ra để đóng góp vào Quỹ BHXH” - ông Linh nêu quan điểm.

Quyền lợi bị ảnh hưởng vì công ty không ban hành quyết định nghỉ việc

Liên quan đến giải quyết chính sách BHXH một lần, mới đây BHXH Việt Nam đã có công văn gửi Bộ LĐTBXH đề nghị tháo gỡ vướng mắc trong giải quyết hưởng chế độ BHXH một lần đối với NLĐ. Theo BHXH Việt Nam, trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách BHXH, cơ quan này đã nhận được phản ánh của BHXH một số tỉnh, thành phố về vướng mắc trong giải quyết hưởng chế độ BHXH đối với NLĐ.

Cụ thể, cơ quan BHXH nhận được hồ sơ của NLĐ đủ điều kiện hưởng BHXH một lần theo quy định đối với người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng (như: ung thư, bại liệt, xơ gan cổ trướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS); hoặc người mắc các bệnh, tật có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và không tự kiểm soát hoặc không tự thực hiện được các hoạt động phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hàng ngày mà cần có người theo dõi, trợ giúp, chăm sóc hoàn toàn; đồng thời đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng nhưng có đơn đề nghị hưởng BHXH một lần. Tuy nhiên, đơn vị sử dụng lao động không ban hành quyết định thôi việc hoặc văn bản chấm dứt hợp đồng lao động, mà ban hành quyết định nghỉ việc hưởng chế độ hưu trí đối với NLĐ.

Trong khi đó, theo Điều 108 Luật BHXH 2014 quy định về hồ sơ hưởng lương hưu đối với NLĐ đang tham gia BHXH bắt buộc đủ điều kiện hưởng lương hưu bao gồm: sổ BHXH và quyết định nghỉ việc hưởng chế độ hưu trí hoặc văn bản chấm dứt hợp đồng lao động hưởng chế độ hưu trí. Điều 109 Luật BHXH 2014 quy định về hồ sơ hưởng BHXH một lần bao gồm: sổ BHXH và đơn đề nghị hưởng BHXH một lần của NLĐ.

Đối chiếu quy định nêu trên, cơ quan BHXH chưa đủ căn cứ để giải quyết hưởng BHXH một lần theo nguyện vọng của NLĐ do quyết định nghỉ việc hưởng chế độ hưu trí đối với NLĐ (do đơn vị sử dụng lao động ban hành) vẫn đang còn hiệu lực.

Vì vậy, để giải quyết kịp thời quyền lợi BHXH đối với trường hợp NLĐ và tránh phát sinh đơn thư khiếu kiện, BHXH Việt Nam đề xuất Bộ LĐTBXH đồng ý giải quyết hưởng BHXH một lần theo đề nghị của NLĐ khi hồ sơ bảo đảm theo quy định.

Lan Hương