Khởi sắc kinh tế cửa khẩu - Bài 1

Phát huy tiềm năng, lợi thế hơn 333 km đường biên giới với Trung Quốc nhiều cửa khẩu, lối mở thuận lợi cho phát triển kinh tế biên mậu, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đề ra nhiệm vụ huy động nguồn lực, chỉ đạo tháo gỡ 3 điểm nghẽn, nút thắt, phát huy 8 lợi thế để thực hiện 3 đột phá chiến lược về phát triển du lịch, dịch vụ; nông nghiệp thông minh; kinh tế cửa khẩu. Qua đó, đưa thương mại biên giới từng bước trở thành động lực phát triển KT - XH địa phương.

BÀI 1: KHAI THÁC HIỆU QUẢ TIỀM NĂNG KINH TẾ CỬA KHẨU

Việc xây dựng các giải pháp, định hướng phát triển kinh tế biên mậu tại địa phương trong những năm qua đã và đang được các cấp, ngành của tỉnh quan tâm triển khai đưa vào chương trình trọng tâm theo từng giai đoạn, phù hợp với quá trình phát triển KT - XH địa phương.

Năm 2002, tỉnh thành lập 3 Ban Quản lý Khu kinh tế cửa khẩu (KTCK) trực thuộc UBND tỉnh tại các cửa khẩu: Sóc Giang (Hà Quảng), Trà Lĩnh (Trùng Khánh), Tà Lùng (Quảng Hòa); cơ chế, chính sách thực hiện theo Quyết định số 171/1998/QĐ-TTg ngày 9/9/1998 về việc áp dụng thí điểm một số chính sách phát triển kinh tế tại một số khu vực cửa khẩu tỉnh; Quyết định số 53/2001/QĐ-TTg ngày 19/4/2001 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách đối với Khu KTCK biên giới. Các Ban quản lý Khu KTCK trên địa bàn tỉnh bước đầu khai thác hiệu quả tiềm năng thế mạnh của địa phương về phát triển thương mại biên giới, đóng góp tích cực vào phát triển KT - XH địa phương.

Tuy nhiên, thực tế phát triển thương mại biên giới trên địa bàn tỉnh chưa tương xứng với tiềm năng. Sau khi Nghị định số 29/2008/NĐ-CP ngày 14/3/2008 của Chính phủ có hiệu lực thi hành, tỉnh chủ động tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết số 1753/QĐ-TTg ngày 21/9/2010 thành lập Ban Quản lý khu kinh tế tỉnh trên cơ sở hợp nhất 3 Ban Quản lý cửa khẩu và Công ty phát triển hạ tầng Khu công nghiệp Đề Thám. Việc thành lập Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh là bước hoàn thiện cơ sở pháp lý đối với công tác quản lý nhà nước về Khu KTCK, khu công nghiệp, điều kiện thuận lợi để triển khai đồng bộ chính sách phát triển trên không gian rộng, thuận lợi cho công tác quy hoạch, thu hút đầu tư vào Khu KTCK, khu công nghiệp.

Quá trình hoạt động, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh nhiều lần kiện toàn tổ chức bộ máy, là cơ quan trực thuộc UBND tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nước trực tiếp đối với khu công nghiệp, khu kinh tế trên địa bàn; quản lý và tổ chức thực hiện chức năng cung ứng dịch vụ hành chính công và dịch vụ hỗ trợ khác có liên quan đến hoạt động đầu tư và sản xuất, kinh doanh cho nhà đầu tư trong khu công nghiệp, khu kinh tế.

Từ khi thành lập đến nay, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức về mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng của nhiệm vụ xây dựng và phát triển Khu KTCK thông qua mục tiêu các chương trình trọng tâm và kế hoạch phát triển KT - XH của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, trong đó mục tiêu phát triển KTCK là một trong các chương trình trọng tâm của tỉnh. Định kỳ hằng năm, tổ chức các chương trình gặp gỡ, đối thoại với các nhà đầu tư; lồng ghép với việc quảng bá giới thiệu tiềm năng thế mạnh; các quy hoạch xây dựng; danh mục các dự án ưu tiên đầu tư vào Khu KTCK.

Hạ tầng cửa khẩu Tà Lùng được đầu tư đồng bộ, tạo điều kiện cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa.

Giai đoạn 2010 - 2020, sau 10 năm thành lập, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh tham mưu UBND tỉnh trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định về thành lập Khu KTCK tỉnh với diện tích 30.130 ha nằm trên địa bàn 5 huyện biên giới với 3 cửa khẩu quốc tế, 3 cửa khẩu song phương và nhiều lối mở, cặp chợ biên giới trên 265/333 km tuyến biên giới của tỉnh. Khu KTCK được hưởng các cơ chế chính sách ưu đãi đầu tư đặc thù thuận lợi cho khai thác các tiềm năng, lợi thế khu vực. Ngoài ra, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh tham mưu cho tỉnh thành lập khu công nghiệp Chu Trinh. Hiện nay, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh đang triển khai lập Quy hoạch phân khu xây dựng tỷ lệ 1/2000 các khu chức năng trong Khu KTCK, dự kiến Quy hoạch phân khu xây dựng tỷ lệ 1/2000 khu vực Cửa khẩu Tà Lùng, Trà Lĩnh sẽ hoàn thành trong năm 2024, các khu còn lại (Cửa khẩu Sóc Giang, Cửa khẩu Pò Peo, khu vực Lối mở Đình Phong, Cửa khẩu Lý Vạn, Lối mở Bản Khoòng, Cửa khẩu Hạ Lang, khu vực Nà Lạn) dự kiến hoàn thành trong năm 2025. Hiện nay, khu công nghiệp Chu Trinh đã hoàn thành xây dựng công trình đường vào và hệ thống xử lý nước thải với diện tích giải phóng mặt bằng khoảng 10,5 ha.

UBND tỉnh ban hành Quy chế phối hợp quản lý nhà nước; Quy chế quản lý cửa khẩu, lối mở; Quy chế quản lý xuất nhập khẩu, kinh doanh tạm nhập, tái xuất hàng hóa; Đề án tổng thể phát triển Khu KTCK tỉnh... UBND tỉnh trình Thủ tướng Chính phủ cho phép thực hiện chính sách thí điểm tái xuất hàng hóa qua Lối mở Nà Lạn và các cửa khẩu phụ, lối mở khác. Xây dựng, ban hành quy định về điều tiết hàng hóa tái xuất qua địa bàn tỉnh; đề xuất, kiến nghị các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa qua địa bàn tỉnh; thúc đẩy và hỗ trợ Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh thành lập chi hội doanh nghiệp xuất nhập khẩu và logistics.

UBND tỉnh phê duyệt điều chỉnh quy hoạch cũ và xây dựng Đồ án quy hoạch mới theo tình hình thực tế về đầu tư, xây dựng Khu KTCK. Hiện nay, Đồ án quy hoạch chung Khu KTCK tỉnh đến năm 2040 được hoàn thiện và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Giai đoạn 2010 - 2020, ngân sách Nhà nước bố trí 859,406 tỷ đồng tập trung đầu tư xây dựng, hoàn thiện 31 công trình, dự án phát triển kết cấu hạ tầng. Các dự án quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch chi tiết các xã, thị trấn biên giới nơi có cửa khẩu, lối mở được triển khai thực hiện hoàn thành góp phần định hướng phát triển các ngành kinh tế, thu hút đầu tư và đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững. Hệ thống hạ tầng tại khu vực các cửa khẩu, lối mở được đầu tư hoàn thiện, đảm bảo nhu cầu cho người dân và các dự án sản xuất, kinh doanh trong Khu KTCK.

Công tác quản lý nhà nước tại cửa khẩu, lối mở đi vào nền nếp; hoạt động xuất nhập khẩu, thu ngân sách từ các hoạt động tại cửa khẩu không ngừng tăng lên, đời sống nhân dân khu vực các cửa khẩu, lối mở được nâng cao, có việc làm và thu nhập ổn định. Giai đoạn 2010 - 2020, kim ngạch xuất nhập khẩu đạt trên 16,3 tỷ USD, bình quân tăng 25,5%/năm. Tổng thu ngân sách trên 3,8 nghìn tỷ đồng, bình quân tăng 9,3%/năm, góp cho tổng dự toán thu ngân sách trên địa bàn tỉnh khoảng 30 - 35%/năm. Trong đó, thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu 1,68 nghìn tỷ đồng; thu thuế xuất nhập khẩu và các khoản thu khác 2,2 nghìn tỷ đồng. Có 230.937 lượt người xuất nhập cảnh qua các cửa khẩu (đi bằng hộ chiếu) trong Khu KTCK; 4.854.698 lượt người xuất nhập cảnh vùng biên giới; 147.349 lượt phương tiện xuất nhập cảnh.

Thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ phát triển KT - XH, đảm bảo quốc phòng - an ninh, đối ngoại; giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, xây dựng khu vực biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển. Chú trọng công tác đối ngoại, nhất là đối ngoại phát triển kinh tế, xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, đặc biệt là việc tăng cường hợp tác để khai thác tiềm năng trong phát triển thương mại biên giới, nâng cấp các cặp cửa khẩu, thống nhất các tiêu chuẩn, chính sách, niêm yết đồng bộ, tối ưu môi trường cửa khẩu, mở rộng thương mại xuất nhập khẩu.

Khu KTCK tỉnh được thành lập theo Quyết định số 20/2014/QĐ-CP ngày 11/3/2014. Được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch chung khu kinh tế đến năm 2040 tại Quyết định số 295/QĐ-TTg ngày 2/3/2022. Khu KTCK tỉnh nằm trên địa bàn 5 huyện biên giới, gồm 31 xã, 3 thị trấn, có chiều dài biên giới tiếp giáp với Trung Quốc trên 265 km, tổng diện tích tự nhiên 30.130,34 ha, có 6 cửa khẩu kết nối với các cửa khẩu của Trung Quốc (theo Quyết định 1199/QĐ-TTg ngày 14/10/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch cửa khẩu trên tuyến biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050: 3 cửa khẩu quốc tế Tà Lùng, Trà Lĩnh, Lý Vạn; 3 cửa khẩu song phương Sóc Giang, Pò Peo, Hạ Lang).

Bài cuối: Đưa kinh tế cửa khẩu trở thành động lực của nền kinh tế

Ngọc Minh