Lai tạo giống lúa mới: Nâng tầm thương hiệu 'Gạo Phú Thiện'

Đầu tháng 5 vừa qua, Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp Chư A Thai phối hợp với Viện Nghiên cứu phát triển đồng bằng sông Cửu Long tổ chức hội thảo đầu bờ chọn tạo giống lúa với sự tham gia của 50 hội viên nông dân tại cánh đồng xã Ia Ake. Tại đây, bà con nông dân trực tiếp tham quan, đánh giá 10 bộ giống lúa bản địa đang được trồng khảo nghiệm. Sau hơn 3 tháng xuống giống, những ruộng lúa trĩu bông chuẩn bị thu hoạch, làm hài lòng những người nông dân bao năm gắn bó cùng cây lúa.

Bà Lê Thị Tuyết (thôn Nam Hà, xã Ia Ake) chia sẻ: “Gắn bó hơn 40 năm cùng cây lúa, đây là lần đầu tiên tôi được tham quan quy trình tuyển chọn, lai tạo giống lúa mới. Mặc dù chưa phải giống nguyên chủng và còn phải khảo nghiệm nhiều lần nhưng một số bộ giống lúa đã cho thấy khả năng thích ứng và năng suất cao. Hy vọng những giống lúa mới sẽ giúp bà con nông dân tăng thu nhập”.

Hội viên nông dân tham quan, đánh giá các giống lúa được trồng khảo nghiệm. Ảnh: V.C

Chia sẻ về mô hình, ông Phạm Ngọc Nghĩa-Giám đốc HTX Nông nghiệp Chư A Thai-cho biết: Vụ mùa năm 2023, HTX Nông nghiệp Chư A Thai phối hợp với Viện Nghiên cứu phát triển đồng bằng sông Cửu Long triển khai trồng khảo nghiệm 10 bộ giống lúa bản địa thu thập từ nhiều vùng để đánh giá khả năng thuần, khả năng chống chịu sâu bệnh và thích ứng với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng địa phương. Bước sang vụ Đông Xuân 2023-2024, mô hình tiếp tục được triển khai trên diện tích 100 m2 với 10 bộ giống lúa được xuống giống, chăm sóc đồng bộ để so sánh. Lúa đều được cấy bằng phương pháp thủ công để kiểm soát giống cũng như khử lẫn tối đa. Định kỳ 15 ngày, cán bộ kỹ thuật kiểm tra, đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển và chống chịu sâu bệnh của từng bộ giống.

Sau 2 vụ triển khai, HTX Nông nghiệp Chư A Thai tổ chức hội thảo để bà con trực tiếp chọn lọc ra những giống lúa mình thấy hài lòng. Kết quả, 4 bộ giống được lựa chọn để tiếp tục triển khai trồng khảo nghiệm và nhân rộng trong vụ mùa 2024. Đây đều là những giống lúa cho năng suất khoảng 1 tấn/sào. Theo kế hoạch, từ 4 bộ giống được chọn lựa, HTX sẽ liên kết với hộ dân trồng khảo nghiệm trên diện tích 1 ha trong vụ tiếp theo nhằm tiếp tục đánh giá, chọn ra bộ giống tối ưu nhất để tiến hành lai tạo với giống lúa ưu việt đang sử dụng tại địa phương. Các hộ tham gia mô hình được hỗ trợ chi phí thuê nhân công cấy, được hướng dẫn kỹ thuật và bao tiêu toàn bộ sản phẩm.

Cũng theo ông Nghĩa, quá trình tuyển chọn, lai tạo giống lúa có thể kéo dài 4-5 vụ mới có thể tìm ra bộ giống nguyên chủng, vì vậy cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà khoa học-Nhà nước-nhà nông. Tuy là vựa lúa của Tây Nguyên nhưng việc cung ứng giống cho người dân huyện Phú Thiện phụ thuộc vào các công ty cung cấp giống. Chỉ riêng HTX Nông nghiệp Chư A Thai mỗi vụ đã cung ứng gần 30 tấn lúa giống cho bà con nông dân. Mặc dù giá lúa giống luôn ở mức cao (khoảng 30 ngàn đồng/kg) nhưng vẫn thường xuyên “cháy hàng”. Do đó, việc nghiên cứu, tuyển chọn, lai tạo giống lúa là rất cần thiết. Khi mô hình thành công, HTX sẽ được toàn quyền sản xuất bộ giống lúa để cung ứng cho nông dân trong huyện; đồng thời, phối hợp với Viện Nghiên cứu phát triển đồng bằng sông Cửu Long để cung ứng giống cho thị trường cả nước.

Với chất lượng cao, Gạo Phú Thiện được người tiêu dùng ưa chuộng. Ảnh: Vũ Chi

“Việc sản xuất lúa gạo tại huyện Phú Thiện gặp nhiều thuận lợi. Trong đó có thể kể đến việc đầu tư hệ thống kênh mương nội đồng của Nhà nước cùng nguồn nước tưới dồi dào của công trình thủy lợi Ayun Hạ, có quốc lộ 25 chạy qua thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa; sự chủ động của người nông dân trong việc tích cực áp dụng khoa học kỹ thuật và sản xuất. Trên cơ sở đó, khi có thêm sự chủ động về giống sẽ tạo bước đột phá nhằm khẳng định thương hiệu “Gạo Phú Thiện” trên thị trường”-ông Nghĩa kỳ vọng.

Trao đổi với P.V, ông Mai Ngọc Quý-Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Phú Thiện-cho hay: Công tác chọn giống đóng vai trò rất quan trọng, quyết định năng suất, chất lượng hạt gạo. Hiện tại, các giống lúa đang được nông dân ưu tiên sử dụng gồm: Đài Thơm 8, ST25, nếp 97, TBR25... Tuy nhiên, giống lúa mới khi đưa vào gieo trồng chỉ có tính ổn định, tính chống chịu dịch hại tốt nhất trong khoảng 5-7 năm, sau đó thì dần thoái hóa. Vì vậy, mô hình lai tạo, chọn giống do HTX Nông nghiệp Chư A Thai phối hợp với Viện Nghiên cứu phát triển đồng bằng sông Cửu Long đang triển khai có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Mô hình sẽ góp phần đa dạng hóa giống lúa, tăng tính chủ động của địa phương trong sản xuất lúa gạo, hướng tới phát triển nền nông nghiệp bền vững.