355km metro và 11 vùng TOD: Tương lai siêu đô thị kết nối của Tp.HCM

Loạt hạ tầng "khủng" đóng vài trò lực đẩy cho sự phát triển

Chiều 9/12, tại tọa đàm trực tuyến với chủ đề "Hoàn thiện hạ tầng, kết nối giao thông tích hợp và liền mạch - Giải pháp phát triển xanh bền vững" tổ chức tại Tp.HCM, cơ quan nhà nước, các chuyên gia đã phân tích, đánh giá sâu về quy hoạch đô thị, phát triển hạ tầng "siêu đô thị" Tp.HCM.

Nhiều ý kiến tại tọa đàm cho rằng giao thông trong đô thị hiện đại không thể chỉ dừng lại ở việc mở đường, mở rộng bãi đỗ hay tăng số lượng phương tiện. Thay vào đó, cần một cách tiếp cận mới, trong đó hạ tầng đóng vai trò "mạch máu", kết nối chặt chẽ với quy hoạch đô thị, không gian sống và lợi ích cộng đồng.

Theo bà Nguyễn Thị Dạ Thảo, Trưởng phòng Quản lý Đường sắt đô thị, Sở Xây dựng Tp.HCM, Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ hình thành mạng lưới metro dài khoảng 355km, đóng vai trò xương sống của hệ thống giao thông công cộng.

Không chỉ dừng ở việc phát triển metro, Thành phố cũng đang triển khai chiến lược phát triển không gian đô thị theo định hướng TOD (phát triển đô thị theo hướng giao thông công cộng), với 11 khu vực trọng điểm được lựa chọn để thí điểm quanh các tuyến metro và các trục vành đai.

Hoàn thiện hạ tầng, kết nối giao thông tích hợp và liền mạch - Giải pháp phát triển xanh bền vững.

Theo các chuyên gia, TOD không chỉ là tối ưu hóa đất đai quanh nhà ga mà còn tạo ra các "hạt nhân đô thị mới", thúc đẩy dịch vụ, thương mại, nhà ở và không gian xanh, từ đó giảm nhu cầu sử dụng xe cá nhân.

Điểm đáng chú ý là Tp.HCM đang sở hữu khoảng 1.80ha đất có khả năng khai thác quanh các tuyến đường sắt đô thị. Nếu được quy hoạch và triển khai minh bạch, giá trị từ quỹ đất này có thể mang lại nguồn vốn lên đến hàng tỷ USD, góp phần giải quyết bài toán tài chính vốn luôn là điểm nghẽn trong xây dựng hạ tầng quy mô lớn.

Nói về hạ tầng đường sắt metro sẽ phát triển tại Tp.HCM, ông Nguyễn Quốc Hiển, Phó Trưởng ban Quản lý đường sắt đô thị Tp.HCM (MAUR) cho biết, hiện nay, Ban Quản lý đường sắt đang thực hiện 3 nhóm công việc để triển khai các nhiệm vụ về tuyến đường sắt Metro số 2 (Bến Thành – Tham Lương),.

Tuyến số 2 sẽ kết nối đồng bộ với Tuyến số 1 và Tuyến số 4 tại Nhà ga Trung tâm Bến Thành. Trong tương lai, việc kéo dài tuyến số 2 (đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm và Tham Lương - Củ Chi) sẽ tạo thành một hệ thống đường sắt đô thị hoàn chỉnh, thuận lợi cho việc trung chuyển hành khách dọc theo trục Đông – Tây vào trung tâm Thành phố.

Ông Nguyễn Quốc Hiển, Phó Trưởng ban Quản lý đường sắt đô thị Tp.HCM (MAUR)

Tuyến số 2, cùng với các tuyến metro khác, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối với Sân bay Tân Sơn Nhất và Sân bay Long Thành (thông qua tuyến đường sắt đô thị Thủ Thiêm – Long Thành).

Điều này hiện thực hóa kỳ vọng về một hành trình liền mạch, không bị gián đoạn giữa trung tâm và các cửa ngõ hàng không. Dự án cũng là đòn bẩy phát triển đô thị theo mô hình TOD.

Xây dựng hệ thống giao thông thông minh, xanh

Nhiều đại biểu nhấn mạnh, dù tuyến metro có hiện đại đến đâu, nếu người dân không có phương tiện thuận tiện để đến ga và rời ga, việc thu hút hành khách sẽ gặp khó.

Các mô hình như xe buýt mini, xe đạp công cộng, xe điện nhỏ hay dịch vụ chia sẻ đều được xem là giải pháp cần ưu tiên phát triển. Đây cũng là cách nhiều quốc gia đã làm để giảm áp lực xe cá nhân và tăng hiệu quả đầu tư vào hệ thống giao thông công cộng.

Các chuyên gia cho rằng, khi giao thông công cộng được phát triển đúng hướng, lượng xe cá nhân giảm xuống, từ đó giảm khí thải CO₂, bụi mịn và tiếng ồn. Đây là những yếu tố quan trọng giúp cải thiện môi trường sống, mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe cộng đồng.

Trong quá trình đô thị hóa nhanh, việc trì hoãn xây dựng hệ thống giao thông hiện đại sẽ khiến thành phố phải trả giá đắt bằng ùn tắc kéo dài, ô nhiễm không khí và sự quá tải từng ngày của hạ tầng.

Ngược lại, nếu Tp.HCM chọn con đường đầu tư mạnh vào giao thông công cộng, gắn với quy hoạch thông minh, phát triển đô thị xanh, lợi ích sẽ được lan tỏa theo chiều sâu, giúp hình thành một đô thị đáng sống chứ không chỉ rộng lớn.

Xây dựng hệ thống giao thông thông minh, xanh, giảm khí thải ra môi trường.

Tiến sĩ Trần Quang Thắng, hiện là đại biểu HĐND Tp.HCM (đồng giữ vai trò Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý Tp.HCM) đề nghị Thành phố khuyến khích bằng cách ưu đãi về thuế và mặt bằng.

Các sở, ngành và đơn vị liên quan khẩn trương xác định nhanh quỹ đất, nguồn điện để lập quy hoạch mạng lưới trạm sạc. Hạ tầng trạm sạc phải được khẩn trương giải quyết ngay từ bây giờ và trong năm 2026. Đối với xe buýt, đòi hỏi phải có trạm sạc công suất cao (320 kw, 260 kw), đầu sạc đa năng và thay xe cũ bằng xe buýt điện hiện đại tại 19 điểm, bến xe buýt.

Bên cạnh đó, Thành phố cần xây dựng khung chế tài tổng thể khi nhà đầu tư là doanh nghiệp tư nhân tham gia hoàn thiện hạ tầng, xây dựng trạm sạc chuẩn hóa theo quy định để phòng ngừa rủi ro được liệt kê theo lĩnh vực vi phạm.

Chẳng hạn, về kỹ thuật, cần tuân thủ chuẩn quốc gia, kiểm định định kỳ, nếu vi phạm sẽ phạt tiền, đình chỉ hoạt động. Về phòng cháy, chữa cháy, cần trang bị hệ thống an toàn, diễn tập, nếu vi phạm sẽ bị phạt hành chính, đóng cửa trạm...

Chia sẻ tại tọa đàm về phát triển mạng lưới giao thông, ông Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý Tp.HCM cho biết, ở nước ngoài, việc phát triển mạng lưới giao thông được tuân theo quy chuẩn riêng, trong khi ở Việt Nam vẫn vấp phải nhiều vướng mắc về tài chính.

Do đó, chúng ta phải vận dụng linh hoạt chất xám, cũng như ứng dụng công nghệ có tính kế thừa. Con người phải vận dụng linh hoạt các nguồn lực để giải quyết các bài toán đô thị.

Cùng quan điểm, chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng: "Để hạ tầng giao thông và năng lượng thực sự xanh và bền vững, chúng ta không thể để thị trường tự phát triển theo kiểu mạnh ai nấy làm. Vai trò của Nhà nước là tạo ra 'luật chơi' để hạ tầng trở thành tài sản chung của xã hội, tối ưu hóa theo đúng tinh thần kinh tế".

Thông tin về việc xây dựng, quản lý và kiểm soát chất lượng hệ thống trụ sạc, trạm sạc trong những năm tới, bà Nguyễn Thị Dạ Thảo, Trưởng phòng Quản lý đường sắt đô thị, Sở Xây dựng Tp.HCM cho hay: Sở Xây dựng đang triển khai nhiều nhiệm vụ nhằm đảm bảo đồng bộ hóa hệ thống trạm sạc.

Hiện, Sở đang hoàn thiện Đề án phát triển hệ thống trạm sạc công cộng, dự kiến hoàn thành trong tháng 12/2025; đề xuất vị trí trụ sạc, trạm đổi pin công cộng trên địa bàn Tp.HCM.

Sở Xây dựng cũng đề xuất 5 giải pháp phát triển trạm sạc cho Tp.HCM (về chính sách, công nghệ, quản lý, kỹ thuật và tài chính). Sở cũng đang nỗ lực hoàn thành hướng dẫn xây dựng tiêu chí lắp đặt trụ sạc điện cho xe buýt.

Phát triển trạm sạc xe diện cần đồng bộ hóa.

Sở Xây dựng sẽ thực hiện Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông, dự kiến hoàn thành quý I/2026.

Bên cạnh đó, áp dụng các quy định về lộ trình thực hiện chuyển đổi và chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông sử dụng điện, năng lượng xanh trên địa bàn Thành phố (xe taxi, xe công nghệ, xe hợp đồng, xe khách và xe tải, phương tiện giao thông cá nhân…).

Ban hành các chính sách hỗ trợ phát triển trạm sạc (thuế, phí, giá điện, hỗ trợ mặt bằng…); đảm bảo hệ thống trạm sạc phát triển đúng định hướng, an toàn và ổn định.

Các chuyên gia đánh giá, việc phát triển một hệ thống giao thông hiện đại đòi hỏi tầm nhìn dài hạn, sự phối hợp giữa nhiều cấp, nhiều ngành và sự đồng thuận của cộng đồng. Kiến tạo tương lai đô thị xanh và bền vững không thể chỉ là khẩu hiệu.

Nó đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ, từ chính quyền, để ban hành chính sách và cơ chế minh bạch; doanh nghiệp để mang lại nguồn lực, công nghệ và dịch vụ; cho đến người dân để cùng thay đổi thói quen, chuyển sang lối sống văn minh hơn.

Với những bước đi đang được triển khai, Tp.HCM và những đô thị lớn khác đang đứng trước cơ hội tạo nên bước ngoặt, hình thành các không gian sống chất lượng, thân thiện và bền vững hơn.