6 thói quen ăn uống tưởng vô hại nhưng có thể liên quan đến ADHD

Ảnh minh họa. (Nguồn: Getty Images)

Việc gọi đồ ăn ngoài liên tục chỉ vì bạn thấy khó khăn trong việc lên kế hoạch bữa ăn, hay ăn một món lặp lại mỗi ngày cho đến khi “ngán tận cổ,” đôi khi không chỉ là thói quen.

Theo các chuyên gia, những hành vi này có thể liên quan đến rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) - một tình trạng ảnh hưởng sâu rộng đến cách con người suy nghĩ, đưa ra quyết định và thực hiện các thói quen đời sống, trong đó có ăn uống.

Nhiều người không nhận ra rằng ADHD có thể khiến mọi việc liên quan đến bữa ăn trở nên quá tải: từ đi chợ, chuẩn bị thực phẩm cho đến việc quyết định xem hôm nay sẽ nấu gì.

Nếu những mô tả trên nghe quen thuộc, bài viết dưới đây sẽ chỉ ra sáu dấu hiệu phổ biến cùng những gợi ý thực tế để giúp bữa ăn trở nên ổn định và dễ quản lý hơn.

Vì sao người ADHD thường ăn uống thất thường?

Theo chuyên gia trị liệu ăn uống Carol Brown (Mỹ), những người có ADHD rất dễ rơi vào vòng xoáy bỏ bữa, ăn vặt liên tục hoặc ăn uống thiếu cân bằng.

“Các triệu chứng ADHD tác động lên khả năng tập trung, ra quyết định và điều tiết cảm xúc. Khi cộng thêm cảm giác đói, cơ thể dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, dễ cáu kỉnh và ‘sương mù não’,” Brown nhận định.

Do đó, duy trì bữa ăn đều đặn là vô cùng quan trọng để ổn định hệ thần kinh, hỗ trợ sự tập trung và cảm xúc.

1. Ăn vặt liên tục trong ngày

Ba yếu tố thường thúc đẩy hành vi ăn vặt ở người ADHD: khó khăn trong điều hành chức năng; nhận biết tín hiệu đói kém; mức dopamine thấp.

Hành vi ăn uống thất thường kéo dài sẽ khiến đồng hồ đói-no bị rối loạn, từ đó càng củng cố thói quen ăn vặt liên miên. (Nguồn: PRB)

Khi việc chuẩn bị bữa ăn tiêu chuẩn trở nên quá phức tạp, ăn vặt trở thành lựa chọn dễ dàng nhất. Tuy nhiên, hành vi ăn uống thất thường kéo dài sẽ khiến đồng hồ đói-no bị rối loạn, từ đó càng củng cố thói quen ăn vặt liên miên.

Brown cho biết nhiều người ADHD chỉ nhận ra mình đói khi năng lượng đã tụt mạnh. Khi đó, họ rất dễ tìm đến các món có đường và tinh bột để có cảm giác “bùng năng lượng” tức thời.

Để cải thiện, ngoài việc duy trì giờ ăn cố định, chuyên gia khuyến nghị tìm những cách “kích hoạt” não lành mạnh hơn như đồ chơi giảm stress, vận động ngắn hoặc đổi hoạt động.

2. Phụ thuộc quá nhiều vào đồ ăn giao tận nơi

Việc tự nấu một bữa ăn yêu cầu hàng loạt kỹ năng điều hành: lập kế hoạch, chuẩn bị nguyên liệu, viết danh sách, sắp xếp thời gian, giữ nhà bếp gọn gàng. Trong khi đó, việc gọi đồ ăn chỉ cần vài cú nhấp chuột.

Nếu muốn giảm phụ thuộc vào đồ ăn giao tận nơi, Brown khuyên bạn hãy làm rõ “lý do” trước tiên - tiết kiệm tiền, cải thiện sức khỏe hay muốn tự tin hơn trong bếp.

Sau đó, hãy tiến từng bước nhỏ, chẳng hạn thay một vài bữa đặt đồ bằng thực phẩm đã sơ chế để việc tự nấu bớt áp lực.

3. Thường xuyên ăn quá no hoặc ăn uống vô độ

Nhiều người ADHD gặp khó trong việc lắng nghe tín hiệu cơ thể: không nhận ra khi đói và cũng không cảm nhận rõ khi đã no. Điều này khiến họ dễ bỏ bữa rồi ăn bù quá mức.

Theo chuyên gia Timothy Frie, Học viện Quốc gia về Dinh dưỡng Thần kinh (Mỹ), thay vì áp đặt sự “kiểm soát khắt khe,” hãy xây dựng một khung hỗ trợ ổn định như đặt báo thức giờ ăn hoặc đặt món ăn ở nơi dễ thấy để nhắc nhở cơ thể.

(Nguồn: Getty Images)

4. Mua quá nhiều rau củ tươi rồi để hỏng trong tủ lạnh

Nhiều người ADHD khởi đầu bằng quyết tâm ăn uống lành mạnh, nhưng đến ngày phải nấu, họ không còn hứng thú. Đây có thể liên quan đến nhu cầu mạnh mẽ về quyền chủ động. Họ không muốn bị buộc phải làm theo kế hoạch đã đặt ra trước đó.

Chuyên gia Grace Lautman cho rằng hãy tạo “phương án dự phòng,” như các món cấp đông, bữa ăn đơn giản, hoặc phân chia ngày để người thân hỗ trợ nấu nướng. Đồng thời, hãy mua lượng thực phẩm phù hợp với khả năng nấu nướng thực tế và đừng quên đối xử với bản thân bằng sự tử tế thay vì trách móc.

5. Ăn một món lặp đi lặp lại cho đến khi chán hẳn

Khi việc nghĩ món mới gây quá tải, nhiều người ADHD sẽ bám vào một món ăn quen thuộc để giảm áp lực. Nhưng khi sự lặp lại khiến họ chán, họ lại rơi vào khó khăn mới: không biết ăn gì tiếp theo.

Chuyên gia Lautman khuyên hãy tiếp cận bằng sự linh hoạt: thử cách chế biến mới, thay đổi phần topping hoặc nhờ người thân gợi ý. Hãy nghĩ xem bạn muốn ăn gì nếu không bị ảnh hưởng bởi áp lực giảm cân hay nỗi sợ về hình ảnh cơ thể, bạn sẽ có thêm lựa chọn tự nhiên hơn.

6. Nhạy cảm quá mức với mùi, vị hoặc kết cấu thức ăn

ADHD đi kèm với nhạy cảm giác quan khiến việc ăn uống trở nên “thử thách.” Kết cấu, mùi hoặc âm thanh khi ăn đều có thể gây khó chịu, dẫn đến chế độ ăn hạn chế với các món “an toàn” như cơm, mỳ, bánh mỳ.

Chuyên gia Brown gợi ý “lộ trình tiếp xúc từ từ”: bắt đầu với những món dễ chấp nhận nhất, rồi dần dần thử những loại có mùi vị hoặc kết cấu phức tạp hơn.

Khi nào cần cân nhắc đi chẩn đoán ADHD?

Những khó khăn liên quan đến ăn uống ở người ADHD thường bị hiểu nhầm là vô tổ chức. Nhưng nếu bạn gặp tình trạng kéo dài như mua thực phẩm nhưng để hỏng nhiều tháng; không thể lập danh sách đi chợ hoặc chuẩn bị bữa ăn; quên ăn cả ngày rồi ăn bù quá mức vào tối muộn… thì có thể bạn nên cân nhắc đánh giá ADHD với chuyên gia y tế./.

(Vietnam+)