Ánh sáng con chữ nơi vùng biên

Từ “bản không” đến bản sáng

Tà Còm là bản được Đảng bộ và chính quyền huyện Mường Lát (Thanh Hóa), Đồn Biên phòng Trung Lý lựa chọn, thực hiện mô hình điểm “Bản sáng vùng biên”. Biệt lập với phần còn lại của huyện biên giới Mường Lát, Tà Cóm là bản đặc biệt khó khăn của xã Trung Lý, với 100% đồng bào Mông di cư từ các tỉnh phía Bắc vào những năm 1990.

Đường xuống điểm Trường Tiểu học Tà Cóm vào tháng 12/2024 vẫn là con đường đất. Ảnh: Thanh Tâm

Nơi đây từng được biết đến là bản không đường, không điện, không chữ, không trường, không sóng điện thoại và không có hộ thoát nghèo.

Nhiều năm trước đường vào bản Tà Cóm rất khó đi, trời mưa thì cán bộ chỉ còn cách bỏ xe ở đầu bản, rồi đi bộ vào bên trong và mỗi lần xuống bản phải ở lại hai ngày. Thế nhưng, tháng 1/2025, Đồn Biên phòng Trung Lý đã hỗ trợ đổ đường bê tông theo chương trình “Bản sáng vùng biên”.

Đồn Biên phòng Trung Lý đã hỗ trợ đổ đường bê tông theo chương trình “Bản sáng vùng biên”. Ảnh: Thanh Tâm.

Các thầy giáo ở điểm trường điểm Trường Tiểu học Tà Cóm cho biết, nhờ có đường bê tông từ đường chính xuống, thầy trò đỡ khổ hơn. Điểm trường có thầy giáo Sùng A Chai là người ở Tà Cóm, sau khi học xong đại học thầy trở về cống hiến, gieo chữ cho bản làng nơi minh sinh ra.

Thầy Chai cho biết, gia đình có 9 anh chị em, thầy Chai là con trai đầu. Năm 2014, Chai học khoa Sư phạm Tiểu học của Trường Đại học Hồng Đức. Ra trường, Chai về bám bản, gieo chữ trên mảnh đất quê hương.

Một giờ học của thầy giáo Chai và học sinh. Ảnh: Thanh Tâm

Dù chặng đường dạy chữ cho những đứa trẻ người Mông rất vất vả, nhưng thày Chai bày tỏ tin tưởng, bằng tình thương, tình đồng bào, thầy sẽ giúp những đứa trẻ dân tộc Mông đến lớp, không bỏ học giữa chừng.

Trên hành trình “gieo mầm con chữ” ở vùng đất Tà Cóm, thầy Chai không chỉ dạy học mà còn trở thành người phiên dịch giữa nhiều thầy cô ở nơi khác về cắm bản với những đứa trẻ nơi đây.

Lớp học giữa vùng biên

Đồn biên phòng Quang Chiểu (Mường Lát) chọn bản Pù Đứa để thực hiện mô hình điểm “Bản sáng vùng biên”, bởi đây là bản duy nhất ở xã Quang Chiểu chưa về đích nông thôn mới, tập quán canh tác còn lạc hậu, trong đó số hộ nghèo và cận nghèo chiếm tới 89,4%.

Để thay đổi Pù Đứa, Bộ đội Biên phòng Quang Chiểu nhận định việc đầu tiên là người dân phải biết viết, biết đọc, có như vậy mới tuyên truyền và để họ hiểu được những chính sách của Đảng, Nhà nước và vươn lên thoát nghèo.

Để vận động những người phụ nữ dân tộc Mông tới lớp, là cả hành trình của Đồn Biên phòng Quang Chiểu. Ảnh: Thanh Tâm.

Với mục tiêu xóa mù chữ cho đồng bào Mông, lớp học xóa mù chữ khẩn trương được triển khai ở bản Pù Đứa. Đồn Biên phòng Quang Chiểu đã cử Thượng úy Thao Văn Chứ, Đội trưởng Đội vận động quần chúng, là người dân tộc Mông, hiểu được tiếng nói, hiểu được một phần tâm lý của họ. Thượng úy Chứ đã đưa ra sáng kiến phải vận động vợ con của Đảng viên trong bản đi học, dù biết chữ bập bẹ cũng tới lớp.

Dù quá trình vận động khó khăn, nhưng khi vợ con của trưởng bản tới những gia đình Đảng viên trong bản đi học, họ đều vui khi kể biết viết, biết đọc tên mình. Từ những đảng viên gương mẫu, nhiều người trong bản chưa biết chữ đã tự giác tìm tới nhà trưởng bản đăng ký đi học xóa mù chữ.

Chỉ trong 2 tuần từ 5 người ban đầu, lớp học xóa mù chữ đã có 38 người ở bản Pù Đứa đăng ký tham gia. Từ đó, lớp học giữa đại ngàn biên giới Mường Lát đã ra đời, với nhiều thế hệ khác nhau. Trong số này, đáng chú ý có trường hợp của bà Lưu Thị Ly – mẹ chồng và con dâu của bà đều không biết đọc, biết viết, không biết nói tiếng Kinh.

Bà Lâu Thị Ly (áo hồng) địu cả cháu, cùng con dâu tới lớp học mỗi tối. Ảnh: Thanh Tâm.

Bà Lâu Thị Ly chia sẻ: “Chiều đi làm nương rẫy về, hai mẹ con nấu cơm sớm và cùng nhau đến lớp. Ngày hai mẹ con cùng biết viết tên mình trên bảng, là ngày chúng tôi hạnh phúc nhất… Về nhà, gia đình mổ 1 con gà liên hoan”.

Lớp học xóa mù giữa đại ngàn đã “truyền lửa” để những người phụ nữ Mông vượt định kiến, tự ti vốn có mạnh dạn thay đổi để vươn lên làm chủ cuộc đời mình. Khi biết đọc, họ biết được nhiều kiến thức hơn, từ đó mong được thoát nghèo.

Huyền Tâm