'Ảo quan' và 'Chuyện của Nả', 2 vấn đề nóng tại Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm

Hai diễn viên: Trần Đại Chính và Trần Tuấn Kiệt (vở "Ảo quan")

Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm lần VI – 2025 là nơi trình diễn các thủ pháp nghệ thuật mới, trở thành không gian đối thoại về những vấn đề nhạy cảm của đời sống đương đại. Trong số nhiều tác phẩm gây chú ý, hai vở diễn "Ảo quan" (đạo diễn Chinh Ba) và "Chuyện của Nả" (đạo diễn Nguyễn Khánh Hồng) nổi lên như hai "điểm nóng" tranh luận. Chúng đặt thẳng câu hỏi vào những nỗi đau mà giới trẻ hôm nay đang kêu cứu: sức khỏe tinh thần, sự cô lập trong gia đình, định kiến với cộng đồng LGBTQ+, và bi kịch xâm hại trẻ vị thành niên đến từ chính những người thân yêu nhất.

"Ảo quan": Khi nỗi tuyệt vọng của người trẻ LGBTQ+ chìm trong im lặng

Lấy ý niệm từ chứng "ảo quan" khi con người nhìn thấy những mối liên hệ không tồn tại trong thực tế – vở "Ảo quan" lựa chọn một lối kể chuyện phá vỡ mọi bờ cõi của kịch truyền thống. Tác phẩm pha trộn sân khấu kịch, nhạc kịch, vũ kịch, sắp đặt video và thủ pháp tâm lý để dẫn dắt khán giả vào thế giới nứt gãy của nhân vật.

Thủ pháp dàn dựng rất mới của đạo diễn Chinh Ba

Trung tâm câu chuyện là bi kịch của một cặp đôi đồng tính nam, sống giữa yêu thương và đổ vỡ, giữa khát vọng được thừa nhận và nỗi sợ bị từ chối. Cái chết đột ngột của cả hai không chỉ là dấu chấm hết cho cuộc tình tuyệt vọng, mà còn mở ra hành trình tìm kiếm nguyên nhân đầy đau đớn của hai người mẹ – những người tưởng rằng mình đã yêu thương con vô điều kiện, nhưng hóa ra lại vô tình trở thành "gông cùm" vì thiếu lắng nghe.

Ở "Ảo quan", yếu tố thử nghiệm không chỉ là hình thức mà là cấu trúc cảm xúc. Không gian thị giác – âm thanh được sắp đặt như những vết cắt: ánh sáng sắc gắt, những đoạn nhạc điện tử chói tai, chuyển động cơ thể phi tuyến tính, các lớp video chồng chéo. Tất cả tái hiện trạng thái tâm thần phân mảnh, cô đơn tột cùng của người trẻ LGBTQ+ khi bị gia đình và xã hội phủ nhận.

Tuy nhiên, chính sự phức tạp ấy khiến "Ảo quan" trở thành vở diễn gây tranh cãi. Với nhiều khán giả, cách thể hiện quá ngột ngạt, thậm chí gây sốc. Nhưng với giới chuyên môn, đây là tín hiệu đáng giá: sân khấu đã bắt đầu chạm vào vùng tối của sức khỏe tinh thần – vấn đề vốn âm ỉ nhưng ít được nói ra trong đời sống Việt Nam.

Vở "Ảo quan" đã diễn 6 suất trước khi đến với liên hoan

"Chuyện của Nả": Một tiếng kêu thầm từ bóng tối xâm hại trẻ vị thành niên

Nếu "Ảo quan" chạm vào nỗi đau của cộng đồng LGBTQ+, thì "Chuyện của Nả" đi thẳng vào chủ đề còn khó nói hơn: xâm hại trẻ vị thành niên – điều đáng sợ hơn khi thủ phạm không phải người xa lạ mà chính là người thân.

Nả – nhân vật trung tâm – được đặt trong một không gian sân khấu tối giản nhưng ngột ngạt. Đạo diễn Nguyễn Khánh Hồng chọn con đường thử nghiệm hoàn toàn: dựng hình thể tương tác, âm thanh tạo trực tiếp bằng giọng và vật thể trên sân khấu, bục bệ được sử dụng như nhạc cụ ngẫu hứng, và một kiểu hát đương đại pha sắc thái ca trù với cao độ bất thường.

Tạo hình nhân vật có phần "lệch chuẩn" – những bộ phận cơ thể biến dạng, chất liệu nylon bao phủ không gian – không nhằm gây sợ hãi mà để nói lên sự méo mó của số phận, của những đứa trẻ bị chính gia đình làm tổn thương.

Vở "Chuyện của Nả" đem lại nhiều tranh cải tại liên hoan

Những hình ảnh dân gian ẩn dụ – chiếc khăn, tiếng mõ, dáng người đi cấy – được đưa vào để gợi lại câu hỏi ám ảnh: tại sao những truyền thống yêu thương lại không thể bảo vệ con trẻ khỏi những vết thương ngay trong mái nhà của mình?

Điều mà "Chuyện của Nả" gửi đến khán giả không phải là câu trả lời, mà là lời mời gọi: hãy trở thành người chữa lành, hãy nhìn vào những thương tổn mà xã hội thường chọn cách im lặng. Chính sự im lặng ấy mới là tội ác lớn nhất.

Sự kén chọn khán giả và câu hỏi cho sân khấu thử nghiệm Việt

Chinh Ba và Nguyễn Khánh Hồng, hai đạo diễn trẻ, đã chứng minh rằng sân khấu thử nghiệm là sự tìm tòi về hình thức và còn là dũng khí chạm vào những chủ đề nhiều người né tránh.

Nhưng cũng chính vì vậy, hai vở diễn trở thành "kén người xem". Khán giả đại chúng thường tìm đến sân khấu để giải trí; còn nghệ thuật thử nghiệm lại yêu cầu sự nhập cuộc, sự nhạy cảm và cả sự chịu đựng. "Ảo quan" và "Chuyện của Nả" không được tạo ra để làm vừa lòng số đông, mà để buộc người xem phải đối diện với điều họ thường trốn tránh.

Các diễn viên và ê kíp dàn dựng vở "Ảo quan"

Câu hỏi đặt ra là: Liệu sân khấu Việt Nam có dám tiếp tục bước vào vùng tối của các vấn đề xã hội, hay sẽ lùi lại vì sự dè dặt của số đông?

Và quan trọng hơn: nghệ thuật thử nghiệm có thể mở ra con đường để những nỗi đau của người trẻ được nhìn nhận và chữa lành hay không?

Cả hai vở diễn đều thống nhất ở một điều: nghệ thuật không né tránh thực tại, mà đối diện thẳng – đôi khi đau đớn, đôi khi gai góc. "Ảo quan" khơi gợi thảo luận về sức khỏe tinh thần và sự chấp nhận người đồng tính trong gia đình. "Chuyện của Nả" gióng lên tiếng cảnh báo về bạo lực tình dục với trẻ vị thành niên – vấn đề càng bị che giấu, hậu quả càng lan rộng.

Bài và ảnh: Thanh Hiệp