Bắc Ninh: Ứng dụng công nghệ sinh học, nâng chất lượng, thúc đẩy nông nghiệp bền vững

Từ nghiên cứu đến thực tiễn sản xuất

Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ phát triển bền vững đất nước đã xác định rõ công nghệ sinh học là một trong những nền tảng then chốt của nông nghiệp hiện đại. Quán triệt tinh thần đó, tỉnh đã ban hành nhiều chương trình, kế hoạch thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học; đồng thời các sở, ngành, địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn, nâng cao nhận thức cho cán bộ, doanh nghiệp và nông dân.

Nghiên cứu giống lúa chất lượng cao tại Công ty cổ phần Giống cây trồng Bắc Giang.

Theo Sở Khoa học và Công nghệ, 5 năm gần đây, trung bình mỗi năm tỉnh có khoảng 60 đề tài, dự án nghiên cứu khoa học các cấp; trong đó 40-50% thuộc lĩnh vực nông nghiệp có ứng dụng công nghệ sinh học. Phần lớn các dự án sau khi nghiệm thu đều được đánh giá có hiệu quả, được nhân rộng trong thực tiễn, góp phần giải quyết nhiều “nút thắt” như năng suất thấp, dịch bệnh, ô nhiễm môi trường.

Theo ông Lê Xuân Tâm, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, trong giai đoạn 2022-2025, lĩnh vực trồng trọt của tỉnh ghi dấu ấn đậm nét với nhiều thành tựu trong bảo tồn, phục tráng và phát triển nguồn gen cây trồng quý, đặc hữu. Điểm chung của các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học đều gắn chặt với nhu cầu thực tiễn đó là sản xuất cây trồng, vật nuôi có năng suất, chất lượng, tạo ra giá trị kinh tế cao. Từ chủ trương đến hành động, nhiều giải pháp công nghệ sinh học đi từ phòng nghiên cứu vào thực tiễn sản xuất.

Trước đây, cây lim xanh là loài cây bản địa mọc rải rác ở sườn núi Tây Yên Tử. Nhận thấy đây là dược liệu quý hiếm, nhóm tác giả thuộc Ban Quản lý bảo tồn Tây Yên Tử đã chủ trì thực hiện nghiên cứu, tuyển chọn 50 cây trội đủ tiêu chuẩn làm cây giống; xây dựng vườn ươm quy mô 700 m², sản xuất khoảng 5.000 cây giống đạt tiêu chuẩn xuất vườn; đồng thời hình thành mô hình bảo tồn kết hợp trồng thuần loài và khoanh nuôi tái sinh. Từ một loài cây gỗ quý đang bị suy giảm ngoài tự nhiên, lim xanh từng bước được khôi phục, trở thành nguồn giống phục vụ trồng rừng kinh tế và bảo vệ môi trường.

Nếu trồng trọt chú trọng ở bảo tồn và phát triển cây trồng bản địa thì trong chăn nuôi, công nghệ sinh học lại thể hiện rõ ở bảo tồn giống vật nuôi quý, lai tạo giống mới, phòng ngừa dịch bệnh. Đầu năm 2024, nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Nông - Lâm Bắc Giang đã hoàn thành đề tài “Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ và biện pháp phòng, chống bệnh viêm da nổi cục ở trâu, bò trên địa bàn tỉnh Bắc Giang”. Đề tài khoa học này đã xác định được chủng loại và sự lưu hành của vi-rút gây bệnh viêm da nổi cục trên trâu, bò, từ đó xây dựng quy trình khoa học giúp nhiều hộ chăn nuôi bảo đảm an toàn dịch bệnh.

Gia đình ông Nguyễn Văn Hoan, tổ dân phố Rãnh, phường Tự Lạn thường xuyên chăn nuôi bò giống 3B. Trước đây, do chưa có kiến thức phòng bệnh nên xuất hiện tình trạng bò bị sốt cao, bỏ ăn, sụt cân, sưng hạch bạch huyết và đặc biệt là các nốt sần cứng, tròn, nhô cao trên da, gây thiệt hại về kinh tế. Nhờ áp dụng các giải pháp do nhóm nghiên cứu hướng dẫn nên 3 năm qua, đàn vật nuôi của gia đình không mắc bệnh, phát triển khỏe mạnh. Ông Hoan chia sẻ: “Chúng tôi tiêu độc khử trùng chuồng trại trước khi mua con giống và định kỳ 2 lần/tuần trong quá trình nuôi. Nếu vùng lân cận xuất hiện dịch bệnh thì mỗi ngày tôi phun khử trùng một lần; tiêm đầy đủ các loại vắc-xin phòng bệnh. Thức ăn cho bò chủ yếu là rơm, cỏ, bã đậu, vỏ đậu tương ủ lên men và bổ sung chế phẩm sinh học giúp tăng sức đề kháng”. Với cách làm đó, mỗi năm gia đình ông Hoan có doanh thu hơn 1 tỷ đồng/năm. Hiện nhiều hộ khác trong tỉnh cũng áp dụng hiệu quả kỹ thuật chăm sóc, phòng ngừa bệnh viêm da nổi cục trên đàn trâu, bò.

Huy động doanh nghiệp tham gia

Những thành tựu trong nghiên cứu, bảo tồn nguồn gen, ứng dụng chế phẩm sinh học trong trồng trọt, chăn nuôi có ý nghĩa quan trọng, không chỉ làm phong phú, đa dạng hệ sinh học mà còn giảm thiểu thiệt hại do dịch bệnh gây ra, bảo đảm mục tiêu tăng trưởng của ngành nông nghiệp.

Kinh nghiệm cho thấy, trong quá trình triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ, các ngành, địa phương đã huy động được một số doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học. Sự tham gia của doanh nghiệp giúp giảm chi phí từ ngân sách, rút ngắn khoảng cách giữa phòng thí nghiệm và thị trường, thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm khoa học, tạo động lực để công nghệ sinh học tiếp tục phát triển. Có thể kể đến một số doanh nghiệp tiêu biểu như Công ty trách nhiệm hữu hạn Nông nghiệp Hữu cơ KL Việt Nam ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật xây dựng mô hình sản xuất sâm tố nữ theo chuỗi giá trị; Công ty cổ phần Giống cây trồng Bắc Giang nghiên cứu, khảo nghiệm các dòng lúa thuần mới có năng suất cao, chất lượng tốt phù hợp với các vùng sản xuất và sinh thái của tỉnh Bắc Giang; Công ty cổ phần Tư vấn Xây dựng và Thương mại Toàn Cương ứng dụng khoa học và công nghệ xây dựng mô hình bảo quản và chế biến một số sản phẩm từ nấm ăn theo chuỗi giá trị trên địa bàn tỉnh... Ngoài ra, người đứng đầu các sở, ngành, địa phương cũng quan tâm xây dựng kế hoạch nghiên cứu khoa học bài bản; lựa chọn đề tài nghiên cứu gắn với thực tiễn.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học trong lĩnh vực nông nghiệp nói riêng hiện nay còn nhiều khó khăn do đối tượng bảo tồn nguồn gen khá lớn, chủ yếu phân bố ở vùng sâu, vùng xa, đi lại khó khăn; kinh phí đầu tư, cơ sở vật chất phục vụ nghiên cứu còn thiếu và chưa đồng bộ. Bên cạnh đó vẫn còn có đề tài nghiên cứu không đạt yêu cầu, phải bổ sung thông tin.

Khắc phục khó khăn trên, thời gian tới, Sở Khoa học và Công nghệ sẽ tăng cường tuyên truyền, phổ biến các kết quả nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ; hướng dẫn người dân sử dụng các sản phẩm công nghiệp sinh học nông nghiệp do các nhà khoa học trong nước nghiên cứu, sản xuất. Cùng đó, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, huy động nguồn lực cho lĩnh vực nghiên cứu khoa học. Tiếp tục nghiên cứu, tham mưu cho tỉnh các giải pháp về chính sách ưu đãi, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu, đổi mới công nghệ, áp dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, năng lực cạnh tranh các sản phẩm công nghệ sinh học nông nghiệp quy mô công nghiệp. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học.

Bài, ảnh: Mai Toan