Bài 2: Do thiết kế, sản xuất vật liệu hay do thi công?

Một vị trí vỉa hè bị hỏng sau thời gian ngắn đi vào sử dụng.

Vì sao nghiên cứu, đánh giá tốt?

Sở GTVT (cũ) TP Đà Nẵng là đơn vị chủ trì nghiên cứu việc ứng dụng giải pháp lát gạch vỉa hè này trên phạm vi thành phố. Năm 2023, một đoạn thí điểm kết cấu bó vỉa bê-tông tính năng cao có hoa văn chống trơn trượt đã được thực hiện trên đường Nguyễn Văn Linh, khu vực trước Nghĩa trủng Phước Ninh. Một đoạn vỉa hè thấm nước đầy đủ có cả gạch bê-tông tính năng cao và bó vỉa có hoa văn chống trơn trượt cũng đã được thực hiện ở trước Văn phòng Hội Liên hiệp Phụ nữ TP Đà Nẵng (ngã tư Pasteur - Phan Châu Trinh). Sau thời gian đánh giá, kết cấu này đã được áp dụng cho Dự án cải tạo vỉa hè đường Phạm Văn Đồng, Lê Thanh Nghị rồi được các tư vấn thiết kế đưa vào hàng loạt dự án cải tạo vỉa hè của thành phố hiện nay.

Theo đánh giá, ở Đà Nẵng, nơi địa chất nền đất nhiều khu vực là cát, việc áp dụng các kết cấu này một cách đúng cách và phù hợp sẽ đem lại giá trị rất lớn. Đó là giải quyết được một phần thoát nước bằng việc giữ lại một phần nước mưa và thấm từ từ xuống đất. Phương pháp này cũng giữ được độ ẩm của nền đất và không khí trong khu vực, tạo sự mát mẻ, thuận lợi cho cây cỏ phát triển. Kết cấu gạch tự chèn cường độ cao có khả năng chịu lực tốt, không bị vỡ khi ô-tô chạy lên trên, độ bền lâu dài. Tuy nhiên, thực tế thi công đại trà trên các tuyến đường hiện nay đã gặp phải một số khó khăn.

Vỉa hè bị sụt do kết cấu mặt bằng không chắc.

Nhưng thi công, hoàn thiện lại "xộc xệch"

Ông Nguyễn Ngọc Hoàng- Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông và nông nghiệp Đà Nẵng cho biết, đơn vị hiện là chủ đầu tư các dự án cải tạo vỉa hè 8 tuyến đường trên địa bàn phường Hải Châu. Thực tế thi công, phương pháp này gặp phải một số khó khăn như gặp phải hạ tầng ngầm, rễ cây, đá, rác trộn trong đất và cả thói quen sử dụng vỉa hè của người dân. Nếu thực hiện cho vỉa hè của những tuyến đường hoàn toàn mới thì dễ, còn hạ tầng không đồng bộ, phải cải tạo đường hiện trạng thì phát sinh nhiều vấn đề. "Từ phản hồi của nhà thầu thi công cũng như qua ghi nhận thực tế, sau này sẽ có báo cáo lại với cơ quan chức năng, kiến nghị làm sao đó để có điều chỉnh phù hợp, tối ưu hơn", ông Hoàng cho hay.

Ông Nguyễn Chí Công - Phó Giám đốc Ban Quản lý các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng ưu tiên TP Đà Nẵng cho biết, trong 36 tuyến đường thuộc 4 dự án cải tạo vỉa hè do Ban làm chủ đầu tư, một số tuyến cũng gặp khó khăn tương tự. Phương pháp mới hướng tới mục tiêu giải quyết các vấn đề gặp phải của đô thị hiện đại, tuy nhiên trong thi công thực tế, một số tuyến đường kết cấu đất yếu khi ngậm nước. Cùng với đó vỉa hè hiện trạng ở nhiều tuyến đường có hạ tầng viễn thông, nước, điện… ảnh hưởng đến việc thực hiện các công đoạn theo yêu cầu. Trong thời gian qua có những khu vực phải xử lý lại tổng thể sau khi gạch lát vỉa hè có hiện tượng xê dịch, sụt lún, không đảm bảo kỹ thuật và mỹ thuật.

Trao đổi với phóng viên, ông Mai Triệu Quang - một kỹ sư cầu đường có nhiều nghiên cứu trong lĩnh vực vật liệu, kết cấu thân thiện môi trường cho biết, kết cấu vỉa hè thấm nước đã được áp dụng rộng rãi từ rất lâu trên thế giới. Về cơ bản đây là kết cấu cho phép nước mưa có thể thấm qua lớp lát mặt xuống lớp đệm móng để từ từ thấm vào nền đất bên dưới, thay cho phương án đổ bê-tông bịt kín bề mặt. Theo ông Quang, để đảm bảo ổn định và tuổi thọ lâu dài, các bước thi công chủ yếu là đầm chặt nền đất, rải lớp đệm vật liệu thấm nước, đầm chặt và làm phẳng, sau đó lát các viên gạch bê-tông màu tính năng cao, kiểm soát kỹ độ đồng màu, các kích thước chiều dài, chiều rộng, chiều dày. Sau khi lát xong phải rải cát chèn khe và dùng đầm bàn có bọc cao su để ấn chặt các viên lát xuống, tạo bằng phẳng và kết hợp với cát chèn khe khóa chặt các viên gạch. Đây là bước hay bị các nhà thầu bỏ qua hoặc làm không kỹ, sẽ dẫn đến hiện tượng lồi lõm, xộc xệch các viên gạch sau một thời gian khai thác.

Một đoạn vỉa hè lồi lõm sau thời gian ngắn sử dụng.

Ông Quang cũng cho biết, nguyên lý "vỉa hè thấm nước" này cách đây hơn 20 năm đã được áp dụng đại trà khắp Việt Nam và TP Đà Nẵng. Kết cấu gạch "con sâu" lát trên đệm cát hiện vẫn còn thấy ở các tuyến đường cũ của thành phố như tuyến đường Nguyễn Tất Thành. Điểm ưu điểm so với trước là viên gạch đã được sản xuất theo giải pháp rót rung với bê-tông màu mác cao, có khả năng chống mài mòn, chống thấm nước và độ bền lâu dài, thẩm mỹ tốt. Kết cấu với chiều dày viên gạch 6cm, nếu được thi công chèn móc đúng kỹ thuật có thể chịu được xe nặng chạy lên trên và không bị gãy vỡ như với các viên gạch mỏng hoặc đá tự nhiên trước đây đã thực hiện.

So với các vỉa hè làm theo phương pháp đổ bê-tông bịt kín bề mặt đất, kết cấu này cũng có mặt hạn chế. Đó là thi công "khó" hơn, đòi hỏi đơn vị thi công phải cẩn thận, phải tuân thủ đúng các bước quy định trong hồ sơ thiết kế, phải đảm bảo kích thước đồng đều khi sản xuất và độ kín khít các viên gạch, và đặc biệt là công tác rót cát chèn khe và đầm rung bề mặt.

Giải thích về việc một số tuyến đường, khi thi công thì phát sinh đất lún, độ liên kết không ổn định dẫn đến gạch bị bong, độ hở cao vừa ảnh hưởng đến mỹ quan, an toàn cho người đi bộ, ông Quang cho rằng điều này xuất phát từ khâu sản xuất và thi công. Với sự khởi động đồng loạt các dự án, rất nhiều đơn vị hiện đang tham gia sản xuất với các quy trình và nguồn lực khác nhau, cạnh tranh mạnh về giá và tiến độ cung cấp, có thể cho ra các sản phẩm không đồng đều về màu sắc kích thước, khi đem ra lát dưới sức ép của tiến độ không đạt yêu cầu. Trên thực tế, chủ đầu tư đã buộc các nhà thầu thi công tháo gạch làm lại do không đạt chất lượng.

Công Khanh

Kỳ cuối: Phù hợp xu thế, nhưng cần có điều chỉnh để tối ưu