Bảo đảm công bằng, không để ai bị bỏ lại phía sau

ĐBQH Nguyễn Văn Huy (Hưng Yên): Rà soát để tránh chồng chéo, trùng lặp giữa các chương trình mục tiêu quốc gia

Tôi thống nhất với việc hợp nhất ba chương trình, tích hợp thành Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035 (Chương trình - PV) sẽ làm tốt hơn, các chính sách được tập trung hơn, nhất là đối với vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

Tuy nhiên, cùng với Chương trình này thì tại Kỳ họp thứ Mười, Quốc hội cũng xem xét, thông qua chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển, Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Do đó, đề nghị Chính phủ và các cơ quan tham mưu cần rà soát để tránh chồng chéo, trùng lắp giữa các chương trình mục tiêu quốc gia.

Về chỉ tiêu, hiện nay Chương trình đề ra mục tiêu tổng quát và 6 nhóm mục tiêu cụ thể đến năm 2030, 4 nhóm mục tiêu cụ thể đến năm 2035. Tuy nhiên, tôi cho rằng, trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính và vận hành chính quyền địa phương hai cấp, Chính phủ chưa ban hành tiêu chí và điều tra đầu kỳ về thực trạng nghèo đa chiều của giai đoạn 2026 - 2030; chưa ban hành tiêu chí về nông thôn mới của giai đoạn tiếp theo và xác định hiện trạng nông thôn mới sau khi sáp nhập đơn vị hành chính. Do vậy, tôi đề nghị, Chính phủ cần tiếp tục rà soát các chỉ tiêu, mục tiêu chung với các mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể trong các nội dung để bảo đảm đồng bộ, thống nhất, rõ ràng và logic, khả thi trong quá trình thực hiện.

6 nhóm mục tiêu cụ thể đến năm 2030 đã được dự thảo Nghị quyết nêu khá chi tiết, nhất là mục tiêu đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tuy nhiên, đến năm 2035 chỉ còn 4 nhóm mục tiêu. Tôi cho rằng, như vậy cũng chưa có sự liền mạch, tiếp nối với một số mục tiêu của giai đoạn 2026 - 2030.

Ngoài ra, tôi đề nghị rà soát lại chỉ tiêu cụ thể số 6 trong mục tiêu đến năm 2030 là bảo đảm đủ hạ tầng thiết yếu, đặc biệt là cơ sở vật chất của hệ thống cơ sở giáo dục và đào tạo đạt chuẩn để đáp ứng mục tiêu dạy và học; chỉ tiêu 100% người dân tộc thiểu số, người nghèo có bảo hiểm y tế và được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản miễn phí. Bởi, chúng ta cũng thấy rằng có những nội dung, phạm vi trùng với hai Chương trình mục tiêu quốc gia khác đang được Quốc hội xem xét tại Kỳ họp này.

ĐBQH Nguyễn Việt Thắng (An Giang): Cần rà soát quy định vùng nghèo, vùng khó khăn

Thực tế cho thấy, việc đầu tư các Chương trình mục tiêu quốc gia riêng lẻ còn dàn trải, manh mún, chồng lấn các nhiệm vụ với nhau nên việc lồng ghép 3 chương trình sẽ góp phần thực hiện hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, dù Chính phủ đưa ra những mục tiêu cho Chương trình nhưng lại chưa đưa ra các tiêu chí cụ thể về bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới, quy định về chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, bộ tiêu chí về xã nghèo cho giai đoạn tiếp theo nên rất khó đánh giá tính phù hợp, khả thi của Chương trình trong giai đoạn tới. Ngoài ra, trước đây, các địa phương đã có mô hình về nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu nhưng trong chương trình hiện nay lại xuất hiện một số mô hình mới chưa được thực hiện, kiểm chứng như nông thôn mới hiện đại thì rất khó đóng góp ý kiến. Vì vậy, tôi đề nghị Chính phủ nên ban hành một bộ tiêu chí về các mô hình mới.

Tôi cũng thống nhất với việc tập trung ưu tiên phân bổ vốn, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm và bền vững, tập trung ưu tiên nhằm tạo chuyển biến rõ nét trong xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Tuy nhiên, đề nghị Chính phủ rà soát kỹ lưỡng việc phân bổ nguồn vốn sau khi các địa phương sắp xếp chính quyền địa phương 2 cấp vì ngoài vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn có các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn.

Mặt khác, hiện nay Chính phủ chưa ban hành các quy định về chuẩn nghèo đa chiều và tiêu chí quy định về xã nghèo giai đoạn 2026 - 2030. Do đó, để bảo đảm công bằng và thực hiện phương châm “không để ai bị bỏ lại phía sau”, Chính phủ cần rà soát lại quy định vùng nghèo, vùng khó khăn để Chương trình đầu tư phù hợp và khả thi hơn. Rà soát, cân nhắc quy định chặt chẽ, phù hợp hơn đối với các vùng đồng bào nghèo và khó khăn nói chung được thụ hưởng chính sách của Chương trình cùng với các vùng khác.

ĐBQH Hoàng Ngọc Định (Tuyên Quang): Tỷ lệ vốn đối ứng cao là thách thức với các tỉnh nghèo, miền núi

Tôi tán thành cao với việc trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026 - 2035. Chủ trương tích hợp ba chương trình mục tiêu quốc gia thành một chương trình thống nhất là một bước đi lớn, đúng đắn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn phát triển mới.

Để Chương trình đạt hiệu quả tối đa và giải quyết dứt điểm những tồn tại từ giai đoạn trước, tôi đề nghị cần ghi rõ trong Nghị quyết của Quốc hội về việc giao cho bộ chuyên ngành là Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì nội dung hợp phần thứ hai để bảo đảm việc tổ chức thực hiện chính sách dân tộc được liên tục, xuyên suốt và phát huy hiệu quả cao nhất. Vấn đề này không chỉ mang tính kỹ thuật mà là nguyên tắc chính sách dân tộc, nếu không quy định rõ trong nghị quyết rất dễ xảy ra tình trạng "hòa tan" nội dung dân tộc trong Chương trình chung, các mục tiêu đặc thù của vùng dân tộc thiểu số và miền núi sẽ khó giữ được vai trò trọng tâm.

Về mục tiêu và chỉ tiêu, dù mục tiêu cụ thể đến năm 2030 đã được lượng hóa, nhưng các mục tiêu cụ thể đến năm 2035 được đề xuất trong Tờ trình của Chính phủ chỉ mang tính định hướng và chưa có căn cứ thực hiện rõ ràng. Trong đó, mục tiêu phấn đấu có khoảng 65% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, thấp hơn mục tiêu 80% đã được đặt ra trước đây. Việc này cần được làm rõ cơ sở tính toán trong báo cáo nghiên cứu khả thi, bảo đảm mục tiêu đề ra phải cao hơn yêu cầu trước đây.

Cơ chế quản lý Chương trình phải thống nhất, tinh gọn, tránh tình trạng nhiều đầu mối quản lý thực hiện các nội dung, nhiệm vụ có tính chất tương đồng, trùng lặp. Hồ sơ Chương trình được thiết kế gồm 2 hợp phần, trong đó hợp phần 1 là nội dung chung thực hiện trên cả nước, hợp phần 2 là nội dung đặc thù phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Việc phân định rõ mục tiêu thực hiện chung và nội dung đặc thù là hết sức cần thiết. Đề nghị cần sớm ban hành khung pháp lý thống nhất về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn để bảo đảm tính đồng bộ, tránh chồng chéo nhiệm vụ và tạo thuận lợi cho địa phương triển khai.

Về nguồn vốn và vốn đối ứng, dự kiến ngân sách trung ương hỗ trợ trực tiếp trong giai đoạn 2026 - 2030 khoảng 100.000 tỷ đồng, trong đó 70.000 tỷ vốn đầu tư phát triển và 30.000 tỷ đồng vốn sự nghiệp. Tuy nhiên, tỷ lệ vốn ngân sách địa phương đối ứng dự kiến chiếm 65,7% tổng số vốn Chương trình. Đây là thách thức rất lớn đối với các tỉnh nghèo, miền núi, có tính chất đặc trưng. Do vậy, tôi đề nghị Chính phủ nghiên cứu xây dựng cơ chế quy định ưu tiên nguồn vốn ngân sách trung ương với mức cao nhất, bảo đảm tính khả thi cho các địa phương khó khăn, nên xem xét quy định tỷ lệ vốn đối ứng không quá 10% đối với những địa phương này.

Thanh Hải - Trung Thành - Minh Trang ghi