Bao giờ đạt mục tiêu tăng lợi nhuận trên 35% cho nông dân trồng lúa?

Ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), giá lúa khô trong tháng 11 này hiện tại ổn định, cụ thể giống OM5451 có giá từ 8.300-8.500 đồng/kg, OM18 từ 8.500-8.800 đồng/kg, giống Đài Thơm 8 từ 8.600-8.900 đồng/kg và giống IR50404 từ 8.200-8.400 đồng/kg. Với mức giá tốt, nông dân thu được lợi nhuận khá cao so với vụ lúa thu đông 2022.

Hình thành chuỗi lúa gạo đa giá trị

Tuy nhiên, để duy trì lợi nhuận ở mức cao một cách ổn định lâu dài cho nông dân không thể chỉ dựa vào giá lúa cao mà còn cần ở nhiều yếu tố khác nhằm đưa ngành hàng lúa gạo trở nên bền vững hơn thay cho những rủi ro, bất trắc.

Để duy trì lợi nhuận ở mức cao một cách ổn định lâu dài cho nông dân trồng lúa thì không thể chỉ dựa vào giá lúa tăng cao mà còn cần ở nhiều yếu tố quan trọng khác.

Chính vì vậy, trong vụ Đông Xuân 2023-2024, ngành nông nghiệp ở ĐBSCL đang vận động nông dân trồng lúa giữ tỷ lệ cơ cấu phù hợp với các giống chủ lực (như Đài Thơm 8, Jasmine 85, OM 5451, OM 18…); xây dựng vùng sản xuất giống lúa đặc sản, chất lượng cao; đảm bảo an toàn dịch bệnh; tăng cường các kỹ thuật canh tác; sử dụng giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc “4 đúng” nhằm đảm bảo hiệu quả sản xuất…

Song song đó, việc thực hiện các giải pháp bền vững nhằm xây dựng một chuỗi giá trị khép kín trong ngành lúa gạo cũng là một trong cách thức nhằm tăng lợi nhuận cho người trồng lúa. Điều này đang rất cần mối liên kết chặt chẽ giữa các doanh nghiệp (DN) với HTX và nông dân ở các địa phương có diện tích trồng lúa lớn

Đơn cử như CTCP Tập đoàn PAN và UBND tỉnh Đồng Tháp đã ký kết biên bản ghi nhớ hôm 19/11 nhằm hợp tác xây dựng và thực hiện đề án “Nâng cao thu nhập người trồng lúa” với mục tiêu hình thành và phát triển chuỗi lúa gạo đa giá trị, giảm phát thải khí nhà kính, và nâng cao thu nhập cho người nông dân.

Đề án này đặt ra mục tiêu đến năm 2025 sẽ nâng cao lợi nhuận cho người trồng lúa tại địa phương trên 30% tổng doanh thu, biên độ gia tăng lợi nhuận 30% so với năm 2022, tương đương 3.600 tỷ đồng. Phía DN sẽ phối hợp cùng ngành nông nghiệp địa phương cung cấp các giải pháp canh tác bền vững hỗ trợ nông dân, đồng thời hướng dẫn bà con quy trình sản xuất tiêu chuẩn, giúp tăng năng suất và chất lượng.

Bà Nguyễn Thị Trà My, Tổng giám đốc của PAN, cho rằng việc xây dựng một mô hình chuỗi giá trị khép kín, trong đó cung cấp cho bà con các giải pháp nông nghiệp bền vững vốn là thế mạnh của DN, từ đầu vào là nguồn giống chất lượng, quy trình canh tác tiêu chuẩn, đến các giải pháp phòng trừ sâu bệnh, kiểm soát dịch hại, sau đó là gắn liền với việc bao tiêu và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm nông sản cuối cùng.

Với các giải pháp hướng đến việc tiết giảm chi phí đầu vào trong khi tăng năng suất và chất lượng tối đa, bà My kỳ vọng sẽ đạt được 2 mục tiêu quan trọng là giảm phát thải khí nhà kính trong ngành nông nghiệp, và đặc biệt là nâng cao thu nhập cho bà con trồng lúa.

Thay đổi tư duy “ăn xổi ở thì”

Trước bài toán tăng lợi nhuận trồng lúa trong mối liên kết giữa nông dân với DN, dưới góc nhìn của một DN hàng đầu ở ĐBSCL trong ngành hàng lúa gạo, ông Nguyễn Duy Thuận, Tổng giám đốc CTCP Tập Đoàn Lộc Trời, nhấn mạnh đến một trong những chiến lược quan trọng là thay đổi thói quen sản xuất lúa bằng cách áp dụng SRP – các tiêu chuẩn trồng lúa bền vững của thế giới vào vùng nguyên liệu lúa chất lượng cao.

Mặt khác, phía Lộc Trời cũng đẩy mạnh đào tạo nông dân thực hành các tiêu chí SRP với tiền thưởng để xây dựng thói quen. Hoặc như nghiên cứu và cải tiến các giải pháp công nghệ tiên tiến để tối đa hóa phụ phẩm từ cây lúa sau thu hoạch để tăng thu nhập cho nông dân.

Như lưu ý của ông Thuận, hiện nay, việc sản xuất lúa gạo đang không “bền vững” và chúng ta cần một sự thay đổi mang tính chiến lược. Và khi nhìn nhận tính khẩn cấp của việc “phát triển bền vững” thì công ty đã xây dựng chiến lược về sản xuất lúa gạo và triển khai chiến lược này trong các hoạt động hàng ngày.

Cần nhắc thêm, nhằm gia tăng lợi nhuận cho nông dân trồng lúa, trong đề án phát triển 1 triệu héc ta lúa chuyên canh chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đang được Bộ NN&PTNT chú trọng triển khai và trình Thủ tướng Chính phủ thông qua, có đề ra mục tiêu đến năm 2025 lợi nhuận bình quân của người trồng lúa đạt trên 35% và đến năm 2030 là trên 40%.

Nhìn vào đề án này, giới chuyên gia cho rằng việc xây dựng thương hiệu lúa gạo Việt Nam giảm phát thải sẽ mang lại nhiều lợi nhuận cho người trồng lúa. Nhất là khi Ngân hàng Thế giới (WB) đã cam kết mua tín chỉ carbon ở mức 10 USD/tấn, 1ha lúa có thể bán được tín chỉ khoảng 10 tấn carbon, tương đương 100 USD. Bên cạnh đó là đẩy mạnh việc khai thác, sử dụng phế, phụ phẩm từ cây lúa để nâng cao giá trị, hiệu quả kinh tế trong sản xuất lúa.

Ngoài ra, riêng “vựa lúa gạo” lớn nhất cả nước như ĐBSCL, với trên 4,2 triệu ha lúa mỗi năm, chiếm hơn 50% sản lượng lúa và 90% lượng gạo xuất khẩu, việc thúc đẩy cơ giới hóa trong sản xuất lúa vừa giúp tăng hiệu quả canh tác bền vững và vừa tăng lợi nhuận cho nông dân là rất quan trọng.

Tuy nhiên, như lưu ý từ nhóm chuyên gia của Viện Lúa ĐBSCL, mức độ cơ giới hóa cho cây lúa ở vùng ĐBSCL vẫn chưa đáp ứng yêu cầu. Không chỉ vậy, mức độ trang bị động lực cho nông nghiệp ở vùng ĐBSCL đạt khoảng hơn 2,5 mã lực (HP)/ha canh tác, rất thấp so với các nước trong khu vực. Con số này của Thái Lan đạt 4 HP/ha, Hàn Quốc đạt 4,2 HP/ha, Ấn Độ và Trung Quốc đạt trên 6 HP/ha.

Trong khi đó, việc cơ giới hóa đồng bộ vốn dĩ được xem là bước đột phá quan trọng nhằm đẩy nhanh tốc độ hiện đại hóa trong ngành hàng lúa gạo nhằm giúp giảm chi phí sản xuất, tăng giá trị sản lượng, bảo vệ môi trường, quản lý an toàn thực phẩm. Cho nên, để đạt mục tiêu tăng lợi nhuận 35% cho nông dân trồng lúa thì đòi hỏi phải giải quyết được nút thắt này, nhất là cần gia tăng mức độ trang bị động lực cho nông nghiệp ở ĐBSCL không thấp hơn so với các quốc gia trong khu vực.

Không những vậy, các chủ thể tham gia vào ngành lúa gạo ở Việt Nam cũng cần thay đổi tư duy “ăn xổi ở thì”, chuyển sang nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn, tự chủ và giảm thiểu các chi phí vật tư nông nghiệp; ứng dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp; thay đổi hoàn toàn về lượng, chất để nâng cao giá trị lúa gạo…Khi ấy người nông dân trồng lúa mới có thể giàu lên một cách vững vàng chứ không đơn thuần trông đợi vào giá lúa tăng cao.

Thế Vinh