'Bịt lỗ hổng' trong xử lý công trình sai phạm

Phá dỡ phần sai phạm tại dự án 8B Lê Trực, Hà Nội. Nguồn: baodautu.vn

Sau hơn 10 năm thực hiện Luật Xây dựng và các văn bản hướng dẫn thi hành, đã tạo khung khổ pháp lý quan trọng giúp cho các hoạt động xây dựng đã đi vào nền nếp, đóng góp vào phát triển kinh tế, xã hội.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, lĩnh vực xây dựng đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế. Trong đó tình trạng xây dựng trái phép và sai phép vẫn xảy ra.

Cùng với xây dựng trái phép, tình trạng xây dựng sai phép cũng là một thực trạng gây bức xúc dư luận thời gian qua. Dù đã được nhắc đến nhiều, nhưng các công trình sai phép vẫn mọc lên ở không ít địa phương. Đó là tình trạng vượt tầng, thêm tum ở các công trình riêng lẻ của hộ gia đình, nhà cho thuê. Thậm chí ngay cả những công trình lớn hơn nhằm mục đích kinh doanh dịch vụ vẫn xảy ra tình trạng này. Đây là những công trình dù đã được cấp phép của cơ quan có thẩm quyền nhưng trong quá trình thi công chủ đầu tư đã cố tình phớt lờ quy định, tự ý thay đổi thiết kế, tăng diện tích sàn, xây vượt tầng để hưởng lợi...

Dù có các biện pháp xử lý, song việc xử lý các trường hợp này lại thiếu thống nhất giữa các địa phương. Có những nơi quyết liệt buộc tháo dỡ ngay công trình để trả về trạng thái cũ, nhưng cũng có trường hợp áp dụng "phạt cho tồn tại". Với những công trình xây dựng mục đích kinh doanh, việc vi phạm của các công trình này ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của người dân. Không ít trường hợp, việc xử lý vi phạm trật tự xây dựng kéo dài gây bức xúc cho người dân. Công trình 8B Lê Trực, Hà Nội trước đây là một điển hình trong vi phạm trật tự xây dựng phải mất thời gian dài mới xử lý dứt điểm vi phạm.

Dù không nhiều nhưng việc xử lý “nhẹ tay” đã dẫn đến tâm lý, chấp nhận phạt để tồn tại.

Một trong những lý do dẫn đến tình trạng vi phạm về trật tự xây dựng là có tình trạng buông lỏng quản lý, có tiêu cực để làm ngơ cho vi phạm. Cùng với đó là việc công khai minh bạch thông tin công trình xây dựng chưa được quan tâm thực hiện triệt để. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát của người dân và các chủ thể khác có liên quan.

Để khắc phục những tồn tại, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) đã nêu rõ những hành vi nghiêm cấm, trong đó, cấm xây dựng công trình không tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn được lựa chọn áp dụng. Cấm sử dụng công trình không đúng với mục đích, công năng sử dụng; cấm xây dựng cơi nới, lấn chiếm diện tích, lấn chiếm không gian đang được quản lý, sử dụng hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác và của khu vực công cộng, khu vực sử dụng chung. Ngoài ra, dự thảo Luật cũng quy định cấm lạm dụng chức vụ, quyền hạn dẫn đến vi phạm pháp luật về xây dựng; bao che, chậm xử lý hành vi vi phạm pháp luật về xây dựng.

Tuy vậy, dự thảo Luật lại chưa quy định rõ cơ chế xử lý đối với trường hợp công trình đã được cấp phép hợp pháp nhưng trong quá trình thi công phát sinh vi phạm như: sai thiết kế, thay đổi công năng, chiều cao, mật độ xây dựng... Đây là một trong những vi phạm về trật tự xây dựng xảy ra khá nhiều thời gian qua, mà chúng ta chưa có giải pháp hữu hiệu để xử lý dứt điểm.

Khoảng trống cơ chế xử lý đối với công trình sai phép là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng công trình dù được cấp phép đúng nhưng vẫn làm sai xảy ra thời gian qua. Do đó, cơ quan soạn thảo cần xem xét, nghiên cứu bổ sung quy định cụ thể hoặc giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết về nguyên tắc xử lý vi phạm sau khi đã được cấp phép, bao gồm phân định trách nhiệm các chủ thể liên quan, quy trình xử lý và tiêu chí xác định mức độ vi phạm. Từ đó, có cơ sở để có chế tài xử phạt tương ứng với từng mức độ vi phạm.

Cùng với đó, phải siết chặt kỷ luật, kỷ cương để không xảy ra tình trạng điều chỉnh giấy phép nhằm hợp lý hóa cho sai phạm. Đặc biệt, cần minh bạch hóa thông tin. Chỉ khi thông tin về các công trình xây dựng được công khai, minh bạch, được giám sát đến nơi đến chốn, thì sẽ không còn chỗ cho cơ chế “xin - cho”, tiêu cực trong xử lý những công trình sai phạm.

Song Hà