Bộ Y tế khởi động lộ trình miễn viện phí toàn dân

Hôm qua, ngày 1/12, Bộ Y tế tổ chức hội thảo xin ý kiến chuyên gia nhằm xây dựng đề án từng bước thực hiện chính sách miễn viện phí theo Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị.

Tại hội thảo, Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Vũ Mạnh Hà nhấn mạnh những thành tựu nổi bật trong công tác chăm sóc sức khỏe thời gian qua, đặc biệt là tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế (BHYT) đạt 94,29% dân số vào năm 2024 cùng mạng lưới khám chữa bệnh phát triển rộng khắp đến tuyến xã. Năng lực chuyên môn của các tuyến đều được nâng lên, danh mục thuốc, vật tư và kỹ thuật trong phạm vi quyền lợi BHYT ngày càng mở rộng, tạo nền tảng cho việc triển khai các chính sách an sinh y tế quy mô lớn.

Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Vũ Mạnh Hà phát biểu tại hội thảo.

Dù vậy, chi tiêu tiền túi của người dân vẫn ở mức cao, chiếm hơn 40% tổng chi phí y tế – một tỷ lệ mà Tổ chức Y tế Thế giới đánh giá là rủi ro đối với an toàn tài chính của người bệnh. Nguy cơ nghèo hóa do bệnh tật, đặc biệt ở người nghèo, người mắc bệnh mạn tính và nhóm điều trị dài ngày, vẫn hiện hữu. Theo Thứ trưởng Vũ Mạnh Hà, chính trong bối cảnh đó, chủ trương miễn viện phí trở thành yêu cầu cấp thiết để bảo đảm công bằng trong chăm sóc sức khỏe và đúng với tinh thần “không ai bị bỏ lại phía sau”.

Miễn viện phí dựa trên trụ cột bảo hiểm y tế và triển khai theo lộ trình

Tại hội thảo, các chuyên gia khẳng định miễn viện phí không chỉ là một chính sách tài chính y tế, mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, giúp giảm đáng kể gánh nặng chi tiêu cho người dân và khuyến khích tiếp cận dịch vụ y tế sớm hơn. Khi rào cản chi phí được gỡ bỏ, người bệnh có cơ hội được chẩn đoán kịp thời, giảm biến chứng, giảm tử vong và tăng hiệu quả điều trị.

Tỷ lệ BHYT đạt 94,29% dân số vào năm 2024.

Vụ trưởng Vụ BHYT Trần Thị Trang cho biết phạm vi chính sách sẽ được xây dựng trên nền tảng bảo hiểm y tế toàn dân, với định hướng giảm dần và tiến tới xóa bỏ phần cùng chi trả cho nhiều nhóm dịch vụ cơ bản. Một gói dịch vụ y tế cơ bản sẽ được xác định cụ thể, gồm danh mục bệnh, thuốc, thiết bị và kỹ thuật phù hợp với khả năng cân đối của ngân sách và quỹ BHYT. Đây sẽ là gói dịch vụ mà người dân được hưởng miễn phí trong phạm vi bảo hiểm, trong khi dịch vụ theo yêu cầu vẫn có mức chi trả riêng nhằm tránh lạm dụng tài nguyên y tế.

Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế Nguyễn Khánh Phương nhấn mạnh chính sách miễn viện phí có thể giúp ngăn hàng chục nghìn hộ rơi vào nghèo đói mỗi năm do chi phí chữa bệnh. Biện pháp này không chỉ thu hẹp khoảng cách sức khỏe giữa các nhóm thu nhập mà còn góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào hệ thống y tế và chính sách của Đảng, Nhà nước.

Theo Thứ trưởng Vũ Mạnh Hà, mọi bước triển khai đều phải dựa trên trụ cột BHYT và sự đóng góp của ngân sách nhà nước. Các dịch vụ cơ bản sẽ được chi trả đầy đủ để giảm tối đa gánh nặng cho người dân, đặc biệt với nhóm yếu thế, trong khi các dịch vụ theo yêu cầu vẫn cần có sự đồng chi trả để duy trì tính bền vững của hệ thống.

Đòi hỏi tăng mức đóng bảo hiểm y tế và mở rộng huy động xã hội

Một trong những thách thức lớn nhất của đề án là áp lực tài chính. Vụ trưởng Trần Thị Trang cho biết, để có thể tiến tới miễn viện phí, quỹ BHYT không chỉ chi trả cho khám chữa bệnh mà còn thanh toán một số dịch vụ mang tính phòng bệnh như sàng lọc. Cùng với quỹ BHYT, ngân sách nhà nước và các chương trình mục tiêu sẽ là nguồn lực quan trọng cho triển khai chính sách.

Vụ trưởng vụ BHYT Trần Thị Trang phát biểu.

Lộ trình dự kiến chia thành hai giai đoạn, bắt đầu từ năm 2026, với ưu tiên cho người nghèo, cận nghèo, người cao tuổi và các nhóm dễ tổn thương. Chính sách tiến tới đảm bảo toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí, giảm mạnh chi tiêu tiền túi và tăng khả năng tiếp cận dịch vụ.

Tuy nhiên, mức đóng BHYT đã giữ nguyên hơn 10 năm trong khi nhu cầu sử dụng dịch vụ y tế, danh mục quyền lợi và chi phí điều trị đều gia tăng. Các chuyên gia khẳng định nếu không điều chỉnh mức đóng, quỹ BHYT khó có thể bảo đảm nguồn lực cho chính sách miễn viện phí. Việc tăng mức đóng sẽ diễn ra theo lộ trình, tránh gây áp lực đột ngột với người dân và doanh nghiệp.

Áp lực nguồn lực không chỉ đặt lên quỹ BHYT mà còn lên ngân sách. ThS. Vũ Thị Hải Yến, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính - Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) cho biết giai đoạn 2021–2025, chi ngân sách cho lĩnh vực y tế chỉ chiếm khoảng 6,55% tổng chi, mức chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển trong bối cảnh nhiều nhiệm vụ mới được đặt ra. Bên cạnh đó, hệ thống quản lý tài chính y tế còn bộc lộ một số bất cập khiến hiệu quả sử dụng nguồn lực chưa cao. Tất cả những yếu tố này khiến chính sách miễn viện phí đối diện không ít thách thức về khả năng cân đối nguồn lực trong dài hạn.

Việc triển khai đầy đủ các mục tiêu theo Nghị quyết 72 có thể làm tăng trung bình hơn 55.000 tỷ đồng ngân sách mỗi năm, chưa kể nguồn lực đầu tư hạ tầng cho y tế cơ sở.

Đại diện Bộ Tài chính đề xuất đẩy mạnh huy động nguồn lực xã hội, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị và bệnh viện; đồng thời phát triển các quỹ thiện nguyện, quỹ hỗ trợ bệnh nhân khó khăn. Mô hình hợp tác công – tư sẽ tiếp tục được rà soát và hoàn thiện để thu hút đầu tư nhưng vẫn bảo đảm công khai và minh bạch.

Các chuyên gia nhận định miễn viện phí toàn dân là một chủ trương lớn, khó và cần thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng. Bộ Y tế đang tiếp tục tổng hợp ý kiến để hoàn thiện đề án, bảo đảm chính sách vừa khả thi, vừa giữ được tính bền vững tài chính và phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội của Việt Nam.

Hà Minh