Các góc độ pháp lý

Vụ tiktoker Phạm Thoại kêu gọi từ thiện

Thư ngỏ của Phạm Thoại kêu gọi quyên góp tiền chữa bệnh cho bé Bắp. Ảnh chụp màn hình

Kêu gọi từ thiện

Vụ việc tiktoker Phạm Thoại nhận quyên góp hơn 16 tỷ đồng để hỗ trợ bé M.H (tên thường gọi là bé Bắp, SN 2021) là con trai của chị Lê Thị Thu Hòa (SN 1997, quê ở Ninh Thuận) đang nhận được sự quan tâm đặc biệt của dư luận những ngày gần đây. Theo đó, ngày 4/11/2024, tiktoker Phạm Thoại đăng bài viết "Thư ngỏ lời giúp đỡ", kêu gọi quyên góp vì bé Bắp nguy kịch, cần gấp 6-7 tỷ đồng chữa trị tại Trung Quốc. Anh cho biết đã sử dụng một ứng dụng công nghệ có tên Thiện nguyện để gây quỹ, cho phép mọi người kiểm tra giao dịch như sao kê online.

Đến trưa 24/2, tài khoản gây quỹ do Phạm Thoại đứng tên trên ứng dụng này ghi nhận số tiền tổng thu cho chiến dịch hỗ trợ bé Bắp là hơn 16,7 tỷ đồng, tuy nhiên, số tiền trong tài khoản hiện chỉ còn hơn 54,7 triệu đồng. Số còn lại đã được rút khỏi tài khoản. Nhiều người dùng mạng xã hội, đặc biệt là những người góp tiền ủng hộ mẹ con Bắp mong muốn được biết số tiền của họ đã được sử dụng ra sao?

Chiều 24/2, người quản lý của Phạm Thoại cho biết ê-kip tổ chức livestream vào tối 25/2 để trả lời thắc mắc của mọi người, đồng thời sao kê rõ ràng số tiền đã nhận. Câu chuyện thực hư thế nào, số tiền mọi người ủng hộ được sử dụng ra sao vẫn đang là dấu chấm hỏi và càng ngày càng có dấu hiệu nóng hơn trên mạng xã hội.

Thực tế, cũng có không ít những hoàn cảnh éo le, khó khăn, bệnh nặng… trước đó đã được cá nhân, tổ chức kêu gọi ủng hộ trên mạng xã hội. Cũng không ít những trường hợp vượt qua bạo bệnh từ sự chung tay của cộng đồng. Tuy nhiên, điều đáng nói là trong thời gian qua xảy ra không ít các trường hợp người nổi tiếng đứng ra kêu gọi quyên góp từ thiện đã thực hiện không đúng cam kết, thậm chí có những dấu hiệu tiêu cực làm mất niềm tin trong cộng đồng, ảnh hưởng đến uy tín của bản thân và gây ra những tâm lý tiêu cực trong xã hội.

Phải tuân thủ quy định của pháp luật

Nhìn dưới góc độ pháp lý, luật sư Bùi Quang Thu, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, pháp luật Việt Nam không cấm cá nhân đứng ra kêu gọi, tiếp nhận, quản lý phải phân phát tiền từ thiện để hỗ trợ bệnh nhân hiểm nghèo, đồng bào gặp thiên tai, lũ lụt. Tuy nhiên việc kêu gọi, tiếp nhận, quản lý, phân phát tiền từ thiện phải tuân thủ quy định của pháp luật để đảm bảo công khai, minh bạch, công bằng tránh những trường hợp lợi dụng việc kêu gọi từ thiện để trục lợi.

Cụ thể, để tránh việc trục lợi từ hoạt động từ thiện Nhà nước đã ban hành Nghị định 93/2021/NĐ-CP quy định về việc về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.

Theo đó, tại khoản 2 điều 23 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP quy định, cá nhân tiếp nhận nguồn đóng góp tự nguyện và sử dụng để hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Cá nhân tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thực hiện công khai trên các phương tiện truyền thông. “Trường hợp cá nhân đứng ra kêu gọi, tiếp nhận tiền từ thiện nhưng không tuân thủ quy định của pháp luật theo Nghị định 93/2021/NĐ-CP thì cơ quan chức năng cần vào cuộc xác minh làm rõ tính công khai minh bạch của hoạt động kêu gọi, tiếp nhận, phân phối tiền từ thiện trong tình huống này để xem xét có sai phạm, vi phạm pháp luật hay không để xử lý theo quy định” – theo luật sư Bùi Quang Thu.

Khoản 2, 3 Điều 5 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP nghiêm cấm báo cáo, cung cấp thông tin không đúng sự thật; chiếm đoạt; phân phối, sử dụng sai mục đích, không đúng thời gian phân phối, đối tượng được hỗ trợ từ nguồn đóng góp tự nguyện. Lợi dụng công tác vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để trục lợi hoặc thực hiện các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội. Trường hợp người kêu gọi từ thiện không công khai minh bạch các khoản thu, chi liên quan đến việc kêu gọi các mạnh thường quân để ủng hộ chữa bệnh cho bé Bắp, cơ quan điều tra có thể vào cuộc để xác minh, điều tra nhằm làm rõ các tình tiết trong vụ việc.

Trong trường hợp cơ quan điều tra phát hiện có dấu hiệu sai phạm thì người thực hiện hành vi sai phạm này có thể sẽ bị khởi tố tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo điều 174 Bộ Luật Hình sự với mức hình phạt có thể đối mặt là phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến tù chung thân (tùy thuộc vào giá trị tài sản chiếm đoạt).

Và trong trường hợp người tiếp nhận tiền từ thiện (người được hỗ trợ) nếu có hành vi thông đồng, họ cũng có thể bị xử lý với vai trò đồng phạm. Khi đó, người ủng hộ sẽ được xem là bị hại trong vụ án hình sự và có quyền yêu cầu giải quyết vấn đề dân sự, bao gồm việc buộc người vi phạm hoàn trả toàn bộ hoặc một phần số tiền sau khi trừ đi các khoản chi hợp pháp.

Minh Dương