Cách nào tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công năm 2025?

Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký ban hành Công điện số 237 về việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công những tháng cuối năm 2025.

Theo chuyên gia, nên ưu tiên vốn cho dự án đã có khối lượng, có khả năng hoàn thành trong năm, đặc biệt các dự án giao thông, hạ tầng số, y tế - giáo dục… (Ảnh minh họa).

Theo đó, Thủ tướng nghiêm khắc phê bình 22 bộ, ngành, cơ quan Trung ương và 12 địa phương giải ngân thấp dưới mức trung bình cả nước.

Người đứng đầu chính phủ yêu cầu đẩy nhanh tiến độ triển khai các công trình, dự án đầu tư công trọng điểm, quan trọng quốc gia, đường cao tốc, công trình trọng điểm, liên vùng, dự án có tác động lan tỏa...

Thủ tướng chỉ đạo "nghiêm khắc phê bình" các đơn vị chậm trễ và yêu cầu xác định đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, gắn với trách nhiệm người đứng đầu.

Theo Bộ Tài chính, lũy kế 11 tháng, cả nước giải ngân được 553.250 tỷ đồng, đạt gần 61% kế hoạch Thủ tướng giao. Dù số tuyệt đối cao hơn cùng kỳ năm ngoái khoảng 155.700 tỷ đồng, tỷ lệ này vẫn thấp hơn kỳ vọng trong bối cảnh Chính phủ đặt mục tiêu giải ngân 95 - 100% để hỗ trợ tăng trưởng GDP đạt 8,3 - 8,5%.

Như vậy, so với kế hoạch giải ngân trên 1 triệu tỷ đồng vốn đầu tư công năm nay (gồm kế hoạch Thủ tướng giao, vốn cân đối ngân sách địa phương), Việt Nam cần giải ngân trên 360.000 tỷ đồng vốn công chờ được giải ngân từ nay tới hạn chót 31/1/2026.

Bộ Tài chính cho biết, hiện còn 22 bộ, cơ quan trung ương và 12 địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp hơn mức bình quân chung cả nước.

Với tiến độ hiện nay, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng nhận định, tiến độ giải ngân 11 tháng năm 2025 tuy đã có cải thiện so với các giai đoạn đầu năm, nhưng vẫn chưa tạo được sự bứt phá đủ mạnh để đáp ứng yêu cầu về tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô.

Điểm nghẽn lớn nhất không nằm ở nguồn vốn hay quyết tâm điều hành của Chính phủ, mà chủ yếu xuất phát từ sự chậm trễ trong công tác chuẩn bị đầu tư, phê duyệt thủ tục và giải phóng mặt bằng tại nhiều địa phương.

Do vậy, ông Lạng cho hay, thời gian 2 tháng là rất ngắn, nên cần tập trung vào những dự án "giải ngân được ngay". Bằng cách, cắt - giảm - điều chuyển vốn từ dự án không thể triển khai, vướng giải phóng mặt bằng chưa tháo được; ưu tiên vốn cho dự án đã có khối lượng, có khả năng hoàn thành trong năm, đặc biệt các dự án giao thông, hạ tầng số, y tế - giáo dục…

Để làm nhanh, hiệu quả, vị chuyên gia cho rằng, cần thiết lập các tổ công tác đặc biệt ở từng bộ, từng tỉnh để xử lý ngay - tại chỗ - trong ngày những vướng mắc thuộc thẩm quyền như: Thủ tục đầu tư, điều chỉnh thiết kế, định mức, đơn giá, quy hoạch, cấp phép, phê duyệt bản vẽ thi công.

Còn vướng mắc về mặt bằng, Chủ tịch UBND tỉnh trực tiếp chỉ đạo, đối thoại hằng tuần với các hộ dân trong khu vực giải phóng mặt bằng đưa ra phương án bồi thường rõ ràng, minh bạch.

Với dự án trọng điểm, thực hiện cơ chế "chỉ huy trưởng công trường", tức người đứng đầu chịu trách nhiệm tuyệt đối về tiến độ mặt bằng.

Ngoài ra, yêu cầu các nhà thầu thi công "3 ca, 4 kíp", huy động tối đa thiết bị và nhân lực trong tháng 11, 12; chủ đầu tư phải cập nhật tiến độ tuần, báo cáo khối lượng thực hiện và khối lượng hoàn thành có thể nghiệm thu.

Còn về lâu dài, để khắc phục tình trạng "cuối năm chạy đua giải ngân", vị chuyên gia kiến nghị, Việt Nam cần thay đổi mô hình điều hành vốn đầu tư công theo hướng quy trình đi trước - vốn theo sau, nghĩa là mọi thủ tục dự án phải được chuẩn bị đầy đủ, sẵn sàng trước khi giao vốn. Khi thủ tục đã thông suốt, tiến độ giải ngân sẽ diễn ra tự nhiên, không cần thúc ép hành chính.

Hồng Hạnh