Cách Ukraine đối phó với sự quay lưng của Mỹ trong xung đột vũ trang với Nga

Áp lực bủa vây Ukraine

Những thông điệp lạnh lùng và cứng rắn mà Tổng thống Mỹ Trump gửi tới Ukraine thời gian qua kể từ khi ông nhậm chức đã khiến ban lãnh đạo Ukraine nhận ra thực tế nghiệt ngã đối với họ, đó là Mỹ không còn là điểm tựa số 1 của họ nữa, thậm chí Mỹ có thể trở thành đối thủ của Ukraine một khi Washington quyết theo đuổi mục tiêu chấm dứt xung đột Nga - Ukraine.

Lực lượng lục quân Mỹ triển khai sang Đông Âu hồi năm 2022 sau khi nổ ra khủng hoảng Nga - Ukraine. Ảnh: Nytimes.

Trong hai tuần qua, Tổng thống Trump đã khởi xướng đàm phán trực tiếp với Nga và gác qua một bên các đòi hỏi của Ukraine được có một ghế trong bàn đàm phán. Lúc căng thẳng đỉnh điểm, Tổng thống Mỹ Trump thậm chí đã gọi Tổng thống Ukraine Zelensky là “nhà độc tài”.

Trong tình huống này, dù mới đây Kiev có dấu hiệu xuống nước với khả năng ông Zelensky sẽ sớm thăm Washington để gặp ông Trump ngay cuối tháng 2/2025, ban lãnh đạo Ukraine vẫn phải tính đến các phương án dự phòng khác để bảo đảm an ninh của mình.

Giới phân tích và giới chức Ukraine cho rằng quốc gia này có một số phương án nhưng số lượng rất hạn chế và không có giải pháp nào là lý tưởng cả. Thứ nhất, họ có thể tìm cách lấy lòng ông Trump bằng cách chấp nhận những thỏa thuận kinh tế có lợi cho Mỹ, để đổi lại viện trợ quân sự của Mỹ. Nếu phương án này không thành công, khả năng cao viện trợ của Mỹ cho Ukraine sẽ cạn kiệt sớm. Khi ấy, Ukraine có thể chỉ duy trì được chiến tuyến trong vài tháng nữa.

Thứ hai, Ukraine có thể và trên thực tế đã bước đầu xoay trục sang châu Âu với tư cách là đối tác mới gần gũi nhất và một nhà bảo đảm an ninh tiềm tàng.

Trong vài ngày qua, Tổng thống Zelensky đã tham gia một số cuộc điện đàm và gặp gỡ trực tiếp với những người đồng cấp châu Âu để thảo luận việc tăng viện trợ quân sự cho Ukraine, bao gồm cả khả năng triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình trên thực địa. Hôm 24/2 vừa qua, tại Nhà Trắng, Tổng thống Pháp Macron cũng đề đạt trường hợp của Ukraine, mong nhận được hỗ trợ của Mỹ.

Volodymyr Fesenko - nhà phân tích chính trị của Ukraine, nhận định trên Facebook mới đây: Trong bất cứ trường hợp nào, “Ukraine cũng không nên dựa vào sự ủng hộ của Mỹ trong các cuộc đàm phán”. Đây là một sự thay đổi lớn trong quan hệ Mỹ - Ukraine.

Trong khi đó, Alyona Getmanchuk - người đứng đầu Trung tâm Tân châu Âu (một cơ sở nghiên cứu có trụ sở tại Kiev), người đã được ông Zelensky chọn làm Đại sứ kế tiếp của Ukraine tại NATO cho hay, việc thích ứng với tình hình mới là điều khó khăn đối với người Ukraine. Trả lời phỏng vấn qua điện thoại, bà nói: “Chúng tôi đã từ lâu quen với việc được Mỹ sát cánh ủng hộ. Chúng tôi vẫn hoàn toàn cần đến họ bên chúng tôi”.

Phương án tiếp tục trông cậy vào Mỹ

Thực ra, ngay sau khi ông Trump tái đắc cử tổng thống Mỹ, Ukraine đã thử cách tiếp cận phù hợp với đầu óc kinh doanh của Tổng thống Trump. Ukraine đã đề xuất thỏa thuận cho phép Mỹ tiếp cận khoáng sản quan trọng của mình (các loại đất hiếm cần cho sản xuất thiết bị công nghệ cao) để đổi lấy việc Washington duy trì viện trợ cho Kiev.

Tuy nhiên, ông Trump bất ngờ đòi hỏi một thỏa thuận tài nguyên thiên nhiên trị giá tới 500 tỷ USD (bao gồm khoáng sản và dầu khí) mà không cam kết trao cho Ukraine sự bảo đảm nào về an ninh. Theo ông Trump, 500 tỷ USD này là để trả ơn cho Mỹ vì đã chi nhiều tiền viện trợ cho Ukraine trong 3 năm xung đột vừa qua. Trong khi đó, giá trị viện trợ của Mỹ cho Ukraine cho tới nay chỉ khoảng 120 tỷ USD.

Thấy thiệt thòi quá nhiều trong giao dịch này, giới chức Ukraine đã làm việc với giới chức Mỹ để sửa đổi thỏa thuận dự kiến theo hướng có những điều khoản có lợi hơn cho Ukraine.

Hiện chưa rõ thỏa thuận mới sửa đổi có giúp hàn gắn quan hệ giữa Kiev và Washington hay không. Tuy nhiên, việc nhượng cho Mỹ doanh thu từ tài nguyên thiên nhiên của Ukraine có thể khiến nước này ngập trong nợ nần trong tương lai.

Giới chuyên gia cho rằng Ukraine vẫn có thể gây sức ép trở lại Mỹ bằng cách khai thác tính cách bốc đồng của Tổng thống Trump. Nhà lãnh đạo Mỹ đã hứa hẹn sẽ kết thúc nhanh chóng xung đột Ukraine mà mục tiêu này khó hiện thực hóa ngay lập tức nếu thiếu sự đồng thuận từ phía Ukraine - một trong hai bên tham chiến.

Bà Getmanchuk nhìn nhận, nếu Kiev không hợp tác trong nỗ lực đạt thỏa thuận hòa bình, ông Trump sẽ không thể trở thành người kiến tạo hòa bình vĩ đại như ông vẫn tự nhận và rơi vào tình cảnh hứa suông. “Ông ấy cần đến ông Zelensky để hoàn thành sứ mệnh duy trì hòa bình”.

Giới chuyên gia cho rằng suy cho cùng, Ukraine vẫn có thể quyết định chiến tiếp hay hòa. Vấn đề chỉ là ở chỗ, Kiev sẽ duy trì cuộc kháng cự đó trong bao lâu sau khi Mỹ cắt hết viện trợ cho họ.

Chính phủ Ukraine cho hay, họ đủ tiền, vũ khí và đạn dược để duy trì cuộc chiến chống lại quân Nga trong suốt nửa đầu của năm 2025 này. Tuy nhiên, quân đội Ukraine vẫn mắc phải những vấn đề về cơ cấu nội tại, khiến năng lực phòng thủ của họ bị suy giảm, ví dụ tình trạng thiếu binh lính trên tiền tuyến, tình trạng kiệt sức của quân nhân sau thời gian dài chiến đấu, cũng như những yếu kém về phối hợp giữa các lữ đoàn. Nga đã thường xuyên khai thác các điểm yếu này của quân đội Ukraine.

Phương án xoay trục sang EU kết hợp với phát huy nội lực

Giới phân tích quân sự cho rằng dù khó khăn, Ukraine vẫn sở hữu một số nhân tố có lợi. Chẳng hạn, Ukraine đã tăng đáng kể năng lực sản xuất vũ khí nội địa, chế tạo được gần như tất cả các UAV tấn công mà họ triển khai trên chiến trường. UAV là phương tiện chính của Ukraine để tấn công binh sĩ Nga vào giai đoạn hiện nay.

Theo Solomiia Bobrovska - thành viên ủy ban quốc phòng và tình báo của Quốc hội Ukraine, hiện nay ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine tự lo được khoảng 40% nhu cầu của nước này về vũ khí.

Tuy nhiên, phương án triển vọng nhất cho Ukraine có lẽ là việc xoay trục sang Liên minh châu Âu (EU).

Tuần qua, Tổng thống Zelensky tuyên bố đã khởi động đàm thoại với các đối tác châu Âu để kêu gọi họ cấp tiền cho nỗ lực chiến tranh của Ukraine trong tình huống Mỹ quyết định dừng toàn bộ hỗ trợ cho Ukraine. Chỉ trong vài ngày qua, ông đã điện đàm hoặc gặp trực tiếp với hàng chục nhà lãnh đạo châu Âu trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh lớn tổ chức ở Kiev vào ngày 24/2.

Vài nước châu Âu đã bắt đầu cấp tài chính cho công nghiệp quốc phòng Ukraine. EU đang tranh luận về kế hoạch gửi cho Ukraine một gói viện trợ mới có tổng giá trị lên tới khoảng 21 tỷ USD.

Pháp và Anh cũng đi đầu trong các thảo luận về triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình của châu Âu tại Ukraine. Sau Tổng thống Pháp Macron, Thủ tướng Anh Starmer dự kiến thúc đẩy đề xuất này trong chuyến thăm Washington sắp tới.

Nhưng ngay cả khi đó, ông Starmer vẫn thừa nhận việc triển khai quân châu Âu là bất khả thi nếu thiếu “sự hậu thuẫn của Mỹ” để răn đe Nga, đặc biệt là dưới hình thức yểm trợ đường không. Còn nhiều người Ukraine thì vẫn nhớ rằng châu Âu đã không giữ được lời hứa cung cấp một triệu quả đạn pháo cho Ukraine vào tháng 3/2024.

Trong lúc tình hình bi đát như vậy, một bộ phận quan chức Ukraine vẫn hy vọng vào khả năng nhỏ nhoi là ông Trump bất ngờ thay đổi, chuyển sang ủng hộ mạnh cho Ukraine nếu đàm phán với Nga đình trệ.

Trung Hiếu/VOV.VN biên dịch Nguồn: New York Times