Cai nghiện thuốc lá: Chỉ thành công khi nhận thức rõ tác hại

Cán bộ y tế phỏng vấn, khảo sát thông tin về người sử dụng thuốc lá từ 15 tuổi trở lên tại xã Nghĩa Tá (Chợ Đồn).

Nghiện thuốc lá là trạng thái rối loạn tâm thần, hành vi do tương tác giữa cơ thể với nicotin trong thuốc lá, biểu hiện bằng cảm giác thôi thúc mạnh mẽ buộc người nghiện phải hút thuốc lá. Hành vi hút thuốc lá giúp người nghiện có cảm giác sảng khoái và tránh được cảm giác khó chịu vì thiếu thuốc.

Những biểu hiện này do chất nicotin trong khói thuốc lá đem lại cho người hút, vì vậy nghiện thuốc lá được WHO xem là một dạng bệnh lý. WHO phân nghiện thuốc lá thành 3 loại gồm: Nghiện tâm lý, nghiện hành vi và nghiện thực thể. Dựa trên đặc điểm đó, các giải pháp can thiệp được đưa ra nhằm giúp cho người nghiện thuốc lá cai thuốc thành công, đó là quyết tâm của người hút và một môi trường không khói thuốc lá.

Khuyến cáo hạn chế thuốc lá và vận động bỏ thuốc lá được rất nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm. Bên cạnh triển khai mạnh mẽ chương trình phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL), nhiều quốc gia đã luật hóa hoạt động PCTHTL. Việt Nam là một trong những quốc gia triển khai khá sớm và mạnh mẽ Luật PCTHTL và đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ.

Ông Đoàn Mạnh Thịnh, Trưởng khoa Phòng chống bệnh không lây nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Bắc Kạn cho biết: “Tại Bắc Kạn, việc thực hiện Luật PCTHTL được triển khai tích cực. Nhiều đơn vị, trường học, bệnh viện đã thực hiện nghiêm túc việc xây dựng môi trường không khói thuốc. Thông qua công tác tuyên truyền, vận động, tập huấn..., nhận thức về tác hại thuốc lá của người dân cơ bản được nâng lên, ngày càng có nhiều người quyết tâm bỏ thuốc lá để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng".

Ông P.V.H, ở huyện Bạch Thông chia sẻ: “Tôi năm nay 54 tuổi, nhưng đã có hơn 20 năm hút thuốc lá. Năm 2023, sau khi dự buổi tuyên truyền về tác hại của thuốc lá do Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tổ chức tại huyện, nhìn những hình ảnh trực quan về lá phổi của người hút thuốc lá lâu năm khiến tôi cảm thấy lo lắng. Ở độ tuổi này, tôi cũng thấy không được khỏe, thường xuyên bị viêm họng, thở dốc khi làm việc nặng, giấc ngủ không sâu... Trước đó tôi đã từng cai thuốc lá nhưng không thành công. Lần này, được sự tư vấn của bác sĩ và động viên của vợ con, tôi đã cai nghiện thuốc lá thành công được gần 1 năm nay. Sau khi bỏ thuốc, sức khỏe của tôi đã cải thiện đáng kể”.

Hoạt động thảo luận nhóm về phòng chống tác hại của thuốc lá được tổ chức tại huyện Chợ Mới.

Cùng với những kết quả đạt được, thực tế cho thấy, việc thực thi Luật PCTHTL tại địa phương vẫn còn một số hạn chế. Tình trạng hút thuốc lá nơi công cộng vẫn còn diễn ra. Vẫn dễ dàng thấy nhiều người hút thuốc lá dù xung quanh họ có nhiều phụ nữ, trẻ em, người già... Tại những điểm vui chơi giải trí, số người hút thuốc lá cũng chiếm tỉ lệ đáng kể.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do việc xử phạt người vi phạm Luật PCTHTL chưa được thực hiện nghiêm túc, do vậy chưa đủ sức răn đe, từ đó ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả thực hiện. Mặt khác, hoạt động truyền thông phòng, chống tác hại của thuốc lá chưa đủ mạnh để thay đổi hành vi...

Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến những khó khăn trong việc xây dựng môi trường không khói thuốc lá. Để Luật PCTHTL tiếp tục phát huy hiệu quả trong cuộc sống, thiết nghĩ các cơ quan chức năng liên quan cần có biện pháp “mạnh tay” hơn nữa, kiên quyết xử phạt những trường hợp vi phạm luật. Cùng với đó, cần có sự động viên, khích lệ hợp lý đối với những người quyết tâm từ bỏ thành công thuốc lá, khen thưởng kịp thời những cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện tốt Luật PCTHTL.

Bỏ thuốc lá sẽ giảm được những căn bệnh nan y, đặc biệt là nhiều loại bệnh ung thư như: Ung thư vòm họng, răng miệng, ung thư vú, ung thư não, ung thư phổi... Việc bỏ thuốc lá cũng sẽ khiến ăn ngon miệng hơn, cải thiện được khẩu vị cũng như các chức năng khác của giác quan, cảm nhận được mùi vị tốt hơn. Giúp cải thiện thị lực và trí nhớ. Hút thuốc lá chính là thủ phạm gây giảm sút trí nhớ, nhanh chóng làm cho con người già đi, giảm sức khỏe và chức năng miễn dịch.

Ngoài ra, bỏ thuốc lá còn giúp hạn chế rụng tóc, bạc tóc, giảm các khoản chi phí hằng năm, góp phần bảo vệ môi trường. Ngoài những lợi ích giảm bệnh tật, việc bỏ thuốc lá còn có một số lợi ích khác như: Làm giảm vết bẩn vàng ố trên răng, ngón tay, móng tay; gia đình và những người xung quanh sẽ không mắc các hội chứng hút thuốc thụ động...

Hút thuốc lá không phải là bệnh và không cần phải dùng thuốc để điều trị. Việc cai thuốc lá thành công hay không phụ thuộc nhiều vào quyết tâm của người hút thuốc lá. Bên cạnh đó, việc tránh xa môi trường khói thuốc cũng đóng vai trò rất quan trọng.

Theo các chuyên gia y tế, lời khuyên tốt nhất để có cuộc sống khỏe mạnh là tránh xa thuốc lá. Nếu đã hút thì nên từ bỏ sớm, ngay cả khi chưa có bệnh. Một khi có quyết tâm, có ý chí kiên định thì việc từ bỏ thuốc lá hoàn toàn có thể thực hiện được./.

Phương Thảo