Cân đối tỷ trọng nguồn vốn đầu tư, bảo đảm hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục

Chiều 2/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035.

Phân bổ vốn chưa tương thích với nhu cầu nhân lực thực tế

Quan tâm đến cơ cấu giữa vốn đầu tư công và chi thường xuyên, đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) chỉ ra, tỷ trọng vốn đầu tư công chiếm đến 83,91% trong giai đoạn 2026-2030 và 90,27% trong giai đoạn 2031-2035, trong khi chi thường xuyên chỉ chiếm tương ứng 10,9% và 5,5%, đây là cơ cấu chưa phù hợp với định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Bởi, chất lượng giáo dục về bản chất phụ thuộc rất lớn vào đầu tư cho con người, đặc biệt là kinh phí dành cho đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long). (Ảnh: DUY LINH)

Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị cần xem xét điều chỉnh lại tỷ trọng giữa vốn đầu tư công và chi thường xuyên theo hướng tăng tỷ lệ chi cho con người, nhất là kinh phí dành cho đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý thay vì dồn quá nhiều vốn vào đầu tư xây dựng cơ bản và mua sắm trang thiết bị, góp phần tránh lãng phí, vừa giảm nguy cơ chậm giải ngân.

Đối với các địa phương khó khăn, đặc biệt là những tỉnh đang nhận bổ sung cân đối ngân sách Trung ương từ 60% trở lên thì cần nghiên cứu bỏ yêu cầu vốn đối ứng hoặc hoặc áp dụng tỷ lệ đối ứng thấp hơn, đồng thời xây dựng cơ chế phân bổ vốn căn cứ vào mức độ khó khăn thực tế, bảo đảm nguyên tắc công bằng và hỗ trợ đúng đối tượng.

Đại biểu Chu Thị Hồng Thái (Đoàn Lạng Sơn). (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu Chu Thị Hồng Thái (Đoàn Lạng Sơn) cũng bày tỏ băn khoăn về kinh phí thực hiện chương trình. Đó là cơ cấu phân kỳ vốn của chương trình đang dồn quá lớn vào giai đoạn 2031-2035 với hơn 405.000 tỷ đồng, chiếm tới hơn 70% tổng nguồn lực, trong khi giai đoạn 2026-2030 chỉ bố trí trên 174.000 tỷ đồng, tương đương 30%.

“Việc dồn phần lớn vốn sang giai đoạn sau làm tăng nguy cơ dồn việc, dồn chỉ tiêu khiến tiến độ thực hiện không bám sát yêu cầu nghị quyết của Quốc hội, đặc biệt trong bối cảnh khả năng cân đối ngân sách sau năm 2030 còn nhiều yếu tố khó dự đoán”, đại biểu nêu vấn đề,

Do vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ cấu lại phân kỳ vốn theo hướng tăng tỷ trọng cho giai đoạn 2026-2030, bảo đảm đủ nguồn lực để hoàn thành các mục tiêu nền tảng như: kiên cố hóa phòng học, nhà công vụ, bán trú, nội trú và bổ sung giáo viên tại các địa bàn khó khăn. Đồng thời, cần quy định rõ thứ tự ưu tiên vốn, trong đó ưu tiên vốn bố trí trước cho vùng dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới và các xã nghèo, nhằm tạo chuyển biến thực chất ngay từ giai đoạn đầu và tránh dồn áp lực sang giai đoạn 2031-2035. Trường hợp thời điểm này thực hiện nhiều chương trình mục tiêu quốc gia, nguồn lực còn hạn chế chưa bố trí được, đại biểu đề nghị chỉ tiêu giai đoạn 2026-2030 chỉ tập trung vào những nhiệm vụ thật cấp bách và mang tính nền tảng trước.

Cần chính sách đột phá cho giáo viên vùng dân tộc thiểu số

Để Chương trình thực sự mang tính đột phá và chạm đến mọi đối tượng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, đại biểu Bế Minh Đức (Đoàn Cao Bằng) đề nghị cần có chính sách đột phá cho nhà giáo vùng dân tộc thiểu số; đổi mới cơ chế thu hút nhà giáo về công tác tại vùng có điều kiện kinh tế-xã hội khó khăn.

Cho rằng, vấn đề cốt lõi của giáo dục vùng dân tộc thiểu số là "chảy máu chất xám" và thiếu giáo viên cắm bản có năng lực, đại biểu nhận thấy, tại mục 1, điểm b, khoản 1, Điều 1 dự thảo Nghị quyết quy định đến năm 2030 phấn đấu đạt mục tiêu “100% phòng học được kiên cố; 30% cơ sở giáo dục có đủ thiết bị dạy học…”. Tuy nhiên dự thảo Nghị quyết chưa có mục tiêu cụ thể về giáo viên thực hiện Chương trình mà mới chỉ quy định “từng bước bảo đảm”.

Quốc hội thảo luận ở hội trường. (Ảnh: DUY LINH)

Do vậy, đại biểu Bế Minh Đức đề nghị, cần xác định mục tiêu cụ thể và xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù, giải pháp căn cơ nhằm bảo đảm nguồn nhân lực là giáo viên cho mục tiêu lâu dài. Theo đó, để thực hiện đạt các mục tiêu đề ra, cần có cơ chế biên chế có đội ngũ giáo viên bố trí đủ ở mọi cấp học, mọi lớp học, kể cả vùng sâu, vùng xa ngay từ giai đoạn đầu triển khai Chương trình.

“Tại 5 dự án thành phần của Chương trình, phần phân bổ kinh phí cho nội dung này có phần khiêm tốn, đề nghị ưu tiên thỏa đáng để đầu tư đào tạo đội ngũ giáo viên bảo đảm đủ về số lượng, được nâng tầm về chất lượng, thích ứng với nhiệm vụ giáo dục, đào tạo trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, đại biểu Bế Minh Đức kiến nghị.

Đối với đội ngũ giáo viên ở vùng khó khăn, đại biểu Thạch Phước Bình cũng cho rằng cần có cơ chế đãi ngộ đủ sức hấp dẫn như: đề xuất tăng phụ cấp thu hút lên mức 70-100% lương cơ bản, hỗ trợ nhà công vụ, bảo đảm đủ biên chế và điều kiện đào tạo, bồi dưỡng tại chỗ. Đối với giáo dục phổ thông, ở vùng sâu, vùng xa cần ưu tiên kiên cố hóa trường, lớp tại 248 xã biên giới, vùng dân tộc thiểu số, nơi điều kiện cơ sở vật chất còn rất thiếu thốn. Đồng thời, cải thiện điều kiện sống thiết yếu cho giáo viên như nhà ở, nước sạch, hạ tầng số.

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long phát biểu làm rõ các nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm. (Ảnh: DUY LINH)

Phát biểu làm rõ các nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long cho biết, phạm vi của Chương trình tập trung vào một số giải pháp về đột phá và hiện đại hóa nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035, còn những nội dung khác đã và đang làm ở các chương trình khác.

Tổng nguồn vốn dự kiến cho cả 2 giai đoạn đến năm 2035 là 560.000 tỷ đồng. Về cơ cấu nguồn vốn, giai đoạn 2026-2030 dự kiến ngân sách Trung ương bố trí khoảng 100.000 tỷ đồng, ngân sách địa phương khoảng 45.000 tỷ, vốn đối ứng của các cơ sở giáo dục khoảng 20.000 tỷ đồng.

Phó Thủ tướng cho biết, Bộ Tài chính đã có ý kiến khẳng định trong quá trình thẩm định theo quy định pháp luật về đầu tư công, đồng thời đã tổng hợp nhu cầu vốn của ba chương trình mục tiêu quốc gia đang được tích hợp, báo cáo Quốc hội và các cơ quan có thẩm quyền. Tổng mức cân đối được khoảng 262.000 tỷ đồng; phần còn lại tiếp tục được ghi nhận để các khóa Quốc hội sau xem xét, hoạch định chính sách.

Đối với vốn đối ứng của các địa phương, việc bố trí được tính toán trên cơ sở năng lực ngân sách từng địa phương, kèm theo nguyên tắc địa phương phải chủ động bảo đảm phần đầu tư cơ sở vật chất. Với các địa phương chưa tự cân đối được ngân sách, Trung ương sẽ hỗ trợ, đặc biệt đối với nhu cầu chi thường xuyên.

VY ANH