Cần nhân lực giỏi để vận hành mô hình báo chí - truyền thông mới

Luật Báo chí sửa đổi đang được các Quốc hội thảo luận và dự kiến sẽ thông qua vào cuối kỳ họp thứ 10 tới đây. Một trong những quy định mới tại dự thảo đó là mô hình báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện.

Ngoài ra, dự thảo cũng được sửa đổi toàn diện với nhiều nội dung quan trọng, trong đó có quy định về hoạt động của báo chí trên không gian mạng nhằm thúc đẩy hoạt động của báo chí trên các nền tảng này. Dự luật cũng sửa quy định về chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí theo hướng tạo ra hành lang pháp lý để xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển các nền tảng công nghệ số trong nước...

Với định hướng đó, ThS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Trưởng ban Ban Truyền thông, Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP.HCM, cho rằng nhân sự báo chí - truyền thông phải có đủ khả năng thích ứng với cách làm báo mới, hiện đại, đa nhiệm.

Đội ngũ người làm báo đa nhiệm

. Phóng viên: Thưa bà, thực tiễn nguồn nhân lực trong lĩnh vực báo chí, truyền thông ở nước ta nói riêng và các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM hiện đang thế nào?

+ ThS Nguyễn Thị Bích Ngọc: Những năm qua, hoạt động báo chí trong nước không ngừng phát triển mạnh mẽ cả về số lượng lẫn chất lượng, với nội dung phong phú, đa dạng. Trong đó, TP.HCM nổi bật là trung tâm báo chí sôi động nhất cả nước, hình thành một hệ sinh thái thông tin năng động và sáng tạo.

ThS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Trưởng ban Ban Truyền thông, Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP.HCM. Ảnh: NVCC

Các cơ quan báo chí lớn tại TP.HCM đã tiên phong áp dụng mô hình tích hợp phòng ban, tổ chức sản xuất tin tức đa nền tảng với đội ngũ phóng viên, biên tập viên đa nhiệm. Họ không chỉ viết, biên tập mà còn trực tiếp dẫn bản tin, quay phim, dựng hậu kỳ, sản xuất nội dung theo định dạng phù hợp với từng nền tảng mạng xã hội khác nhau.

Trong khi đó, tại nhiều địa phương, đội ngũ làm báo vẫn vận hành theo cách truyền thống, ít kiêm nhiệm, thiếu sự linh hoạt.

Điều này đặt ra câu hỏi lớn là sau sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính: Liệu nhân sự tại địa phương có đủ khả năng thích ứng với mô hình làm báo mới, hiện đại, đa nhiệm và áp lực hơn? Nếu không có sự chuẩn bị đồng bộ và hỗ trợ phù hợp, không ít người có thể sẽ gặp khó khăn, thậm chí “đuối sức” trong môi trường mới này.

. Vậy làm sao để người làm báo hiện nay có thể thích ứng với mô hình tổ hợp báo chí hiện đại – đặc biệt trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang bùng nổ, làm thay đổi sâu sắc cách thức sản xuất và phân phối thông tin?

+ Nghiên cứu các mô hình tổ hợp truyền thông - báo chí trên thế giới cho thấy, điểm chung nổi bật là xu hướng tận dụng tối đa nguồn lực, từ công nghệ, con người đến quy trình, nhằm đưa thông tin đến công chúng một cách nhanh chóng, đa nền tảng và hiệu quả.

Câu chuyện không còn là mỗi phóng viên chỉ viết tin bài, mà là nhà báo đa năng, biết kể chuyện bằng nhiều định dạng, từ văn bản, hình ảnh, video đến dữ liệu tương tác, trên các nền tảng báo in, báo điện tử, mạng xã hội, podcast, youtube...

Trong bối cảnh đó, công tác đào tạo báo chí, cả ở cấp đại học và trong các cơ quan báo chí, phải chuyển mình mạnh mẽ. Các chương trình đào tạo cần được cập nhật thường xuyên, lồng ghép kiến thức mới về công nghệ số, AI, phân tích dữ liệu, quản lý nền tảng số và kể cả tư duy sản xuất nội dung theo hướng lấy công chúng làm trung tâm.

Các cơ quan báo chí cần nhân lực mạnh để vận hành mô hình mới. Ảnh: THUẬN VĂN

Đồng thời, các khóa đào tạo ngắn hạn cũng cần thiết kế linh hoạt, thiết thực, tập trung vào các kỹ năng thực hành, từ sử dụng công cụ số, làm việc trong môi trường tích hợp, đến kỹ năng mềm như ngoại ngữ, sáng tạo nội dung, tư duy phản biện và thích ứng với thay đổi.

Không chỉ đào tạo sinh viên mới, việc tái đào tạo và nâng cấp kỹ năng cho đội ngũ đang làm nghề cũng là yêu cầu cấp thiết.

Chỉ khi nhân lực báo chí đủ nhanh, đủ mạnh và đủ mới thì mô hình cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện mới có thể phát huy hiệu quả, thay vì chỉ là một lớp vỏ cấu trúc hiện đại với cỗ máy vận hành lỗi thời.

Tinh gọn dựa trên năng lực, vị trí công việc

. Trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn, làm sao để giữ chân những nhân lực tốt, có khát vọng cống hiến, thưa bà?

+ Trước tiên, các cơ sở đào tạo báo chí – truyền thông cần thay đổi nội dung đào tạo theo hướng hiện đại, sát với thực tiễn nghề nghiệp. Người học không chỉ được trang bị kiến thức nền tảng, mà còn phải có năng lực kỹ thuật, sử dụng thành thạo các công cụ làm báo đa phương tiện, đồng thời hiểu rõ các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp – những giá trị cốt lõi mà người làm báo phải tuân thủ.

Thứ hai, hệ thống pháp luật và cơ chế quản lý báo chí cần được cập nhật để phù hợp với thực tế mới. Những quy định liên quan đến tác nghiệp, xử lý vi phạm, bản quyền, đạo đức báo chí… phải rõ ràng, kịp thời và có tính khả thi cao nhằm bảo vệ môi trường làm báo lành mạnh, minh bạch và công bằng.

Thứ ba, mỗi phóng viên, biên tập viên cần chủ động nâng cao năng lực chuyên môn. Việc học hỏi, rèn luyện kỹ năng và trau dồi tư duy báo chí là điều không thể thiếu trong bối cảnh nghề báo đang chuyển động nhanh và nhiều áp lực. Bên cạnh năng lực, sự chuyên nghiệp còn thể hiện ở bản lĩnh, tinh thần trách nhiệm và thái độ nghiêm túc với nghề.

Bản thân người làm báo cần chú trọng nắm vững và thực hiện nghiêm túc các giá trị đạo đức liên quan đến sử dụng AI trong báo chí, truyền thông. Các phóng viên, biên tập viên cần đảm bảo công nghệ này phục vụ hiệu quả cho nâng cao chất lượng các sản phẩm báo chí. Đồng thời, nên giữ vững lập trường đạo đức nghề nghiệp của mình trong suốt quá trình làm việc, và nếu có sử dụng AI cần thận trọng hơn.

Cuối cùng và cũng là yếu tố then chốt là cơ chế đãi ngộ dành cho người làm báo. Lương thưởng, nhuận bút, môi trường làm việc và các chính sách hỗ trợ khác cần được xây dựng trên cơ sở đánh giá đúng năng lực, khối lượng và chất lượng công việc. Có như vậy, người làm báo mới yên tâm cống hiến và gắn bó lâu dài với nghề, nhất là trong giai đoạn sau sắp xếp, tinh gọn tổ chức.

. Tuy nhiên, việc tinh gọn cần đảm bảo tính nhân văn, có lộ trình, không vội vàng đào thải để đảm bảo công bằng, minh bạch?

+ Đúng vậy, tinh gọn bộ máy là việc làm cần thiết nhưng không thể thực hiện một cách nóng vội. Đây là quá trình quan trọng, đòi hỏi sự công tâm, thấu đáo và đặc biệt là phải đặt yếu tố nhân văn lên hàng đầu.

Lãnh đạo các cơ quan báo chí cần dành thời gian lắng nghe, thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng của đội ngũ phóng viên, biên tập viên – những người đã gắn bó, cống hiến trong suốt nhiều năm. Tôi tin rằng, chính những người lãnh đạo trực tiếp mới là người hiểu rõ nhất năng lực, phẩm chất và hoàn cảnh cụ thể của từng cá nhân trong đơn vị.

Việc sắp xếp, phân bổ nhân sự cần được thực hiện dựa trên nhóm công việc, vị trí việc làm và năng lực thực tế của từng người. Một quy trình nhân sự rõ ràng, minh bạch và phù hợp sẽ tạo ra sự đồng thuận, giữ vững tinh thần tập thể và giúp quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi, bền vững.

. Trân trọng cảm ơn bà.

LÊ THOA