Châu Âu ngày càng lo ngại về nguy cơ Mỹ 'xoay trục' khỏi Ukraine

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) trong cuộc gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng ngày 28/2/2025. Ảnh: Getty Images/TTXVN

Theo tờ Thời báo Los Angeles, nỗ lực ngoại giao mới của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm giải quyết cuộc chiến Nga - Ukraine đang gây ra mối lo ngại sâu sắc trong các chính phủ châu Âu. Nhiều nhà ngoại giao và lãnh đạo châu Âu bày tỏ e ngại rằng Washington đang chuẩn bị đưa ra một tối hậu thư cho Kiev, có thể theo các điều kiện có lợi cho Moskva.

Sự lo lắng này bắt nguồn từ hàng loạt hoạt động ngoại giao gần đây, khiến giới ngoại giao Ukraine và châu Âu lo rằng Tổng thống Trump và các cố vấn hàng đầu của ông đã chấp nhận yêu cầu của Nga liên quan đến cuộc chiến. Đây là động thái "chập chờn" mới nhất trong chính sách của Tổng thống Trump đối với Ukraine kể từ khi trở lại Nhà Trắng hồi đầu năm nay, mặc dù ông đã nhiều lần đảo ngược lập trường của mình trong quá khứ.

Chiến lược an ninh mới gây bất an

Mối quan ngại này càng gia tăng khi chính quyền Mỹ công bố tài liệu Chiến lược An ninh Quốc gia vào cuối tuần trước. Tài liệu này khẳng định rằng châu Âu có "kỳ vọng không thực tế" về kết quả của cuộc chiến và cho rằng Washington sẽ ủng hộ "sự phản kháng" chính trị đối với "quỹ đạo hiện tại" của châu Âu.

Đáng chú ý, tài liệu này còn đề xuất rằng Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), xét về cả nhận thức và thực tiễn, không nên được coi là một liên minh đang mở rộng. Trong một cuộc thảo luận giữa các nhà lãnh đạo châu Âu gần đây, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã phát biểu: "Có khả năng Mỹ sẽ "phản bội Ukraine về vấn đề lãnh thổ mà không làm rõ về các đảm bảo an ninh". Thủ tướng Đức Friedrich Merz cũng bày tỏ sự hoài nghi về cách tiếp cận của Mỹ, nhận định rằng: "Họ đang chơi trò chơi, với cả các bạn và với chúng tôi".

Các cố vấn của Tổng thống Trump, dẫn đầu là đặc phái viên Steve Witkoff và con rể của ông Trump, Jared Kushner, đang dẫn đầu nỗ lực xây dựng một kế hoạch hòa bình. Khung hiện tại dựa trên một tài liệu 28 điểm do phía Mỹ soạn thảo với sự tham vấn của phía Nga.

Các cố vấn này dường như đang ủng hộ một kế hoạch buộc Ukraine phải nhượng bộ lãnh thổ để đổi lấy các cam kết không ràng buộc nhằm bảo vệ những gì còn lại của Kiev trong tương lai. Điều này đi ngược lại với lập trường của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, người đã khẳng định rằng toàn vẹn lãnh thổ của đất nước và các đảm bảo an ninh trong tương lai phải là nền tảng của một thỏa thuận hòa bình khả thi.

Việc này diễn ra ngay cả khi một cuộc thăm dò gần đây của Gallup cho thấy người Mỹ hoàn toàn phản đối cách tiếp cận hiện tại của ông Trump với tỷ lệ 2:1, đặc biệt là việc buộc Ukraine phải từ bỏ chủ quyền lãnh thổ.

Nguy cơ cắt giảm viện trợ và tác động chiến trường

Hiện tại, Mỹ đã dừng viện trợ trực tiếp cho nỗ lực duy trì chiến sự của Ukraine, thay vào đó đồng ý với một thỏa thuận của NATO bán vũ khí và thiết bị cho châu Âu, sau đó được cung cấp cho Kiev.

Các chuyên gia lo ngại rằng Tổng thống Trump có thể gây nguy hiểm cho khả năng chiến đấu của Ukraine nếu cuối cùng ông mất kiên nhẫn. Brian Taylor, Giám đốc Viện Moynihan về các vấn đề toàn cầu tại Đại học Syracuse, nhận định rằng nếu Mỹ ngừng cả việc bán vũ khí cho các nước châu Âu, "thì châu Âu sẽ phải tiếp tục con đường mà họ đang đi, đó là tăng cường năng lực sản xuất quốc phòng của chính mình".

Các nhà lãnh đạo châu Âu, trong đó có Thủ tướng Anh Keir Starmer, đã kêu gọi Tổng thống Trump tiếp tục kiên định ủng hộ Ukraine.

Trong bối cảnh trên, các nhà lãnh đạo châu Âu đang tranh luận về việc có nên triển khai một phần trong số 220 tỷ USD tài sản của Nga bị đóng băng tại các ngân hàng châu Âu, chuyển thành viện trợ cho Kiev hay giữ lại như một điểm đàm phán.

Kyle Balzer, học giả tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, nhận định rằng: "Tăng trưởng kinh tế của Nga đã bị ảnh hưởng nặng nề do giá năng lượng giảm và gánh nặng quốc phòng ngày càng tăng". Ông Balzer nhấn mạnh, áp lực này "sẽ chỉ có tác động quyết định nếu chính quyền Trump không để Điện Kremlin hy vọng" rằng Nga có thể đạt được một thỏa thuận thuận lợi. Mặc dù Mỹ vẫn cung cấp hỗ trợ tình báo quan trọng, nhưng sự bất ổn trong chính sách của Washington đang buộc châu Âu phải đối mặt với một tương lai không chắc chắn cho Ukraine.

Nguyễn Trường Giang