Che giấu doanh thu để 'né thuế': Coi chừng lĩnh án hình sự

Gia tăng hành vi “né thuế"

Ngành Thuế Hà Nội mới đây vừa phát đi cảnh báo về các hành vi cố tình che giấu doanh thu thông qua hình thức thanh toán không minh bạch. Theo đó, thời gian gần đây, cơ quan này liên tục phát hiện các trường hợp hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh thực hiện hành vi né thuế bằng nhiều thủ đoạn tinh vi. Trong đó, phổ biến nhất là từ chối nhận thanh toán chuyển khoản hoặc hướng dẫn khách hàng ghi nội dung chuyển khoản sai bản chất giao dịch mua bán. Một số người bán hàng thậm chí công khai “bày chiêu” cho người mua: không lấy hóa đơn, chỉ trả tiền mặt, chuyển khoản qua tài khoản người thứ ba, ghi chú chuyển khoản thành “tiền mượn”, “trả nợ” hoặc “tiền cà phê”.

Hộ kinh doanh từ chối thanh toán chuyển khoản là làm thất thu ngân sách, mối nguy hại đối với nền kinh tế. Ảnh: Hải Linh

Những hành vi tưởng chừng đơn giản này lại chính là hình thức che giấu nguồn thu thực tế nhằm giảm số thuế phải nộp. Nếu chỉ diễn ra đơn lẻ, cơ quan quản lý có thể khó phát hiện. Nhưng khi trở thành xu hướng lan rộng, đặc biệt trong nhóm kinh doanh ăn uống, thời trang, mỹ phẩm, bán hàng online thì hậu quả đối với ngân sách và môi trường kinh doanh là rất lớn.

Các vụ việc điển hình gần đây cho thấy mức độ nghiêm trọng của hành vi gian lận thuế. Cụ thể, vụ việc TikToker Vũ Nam Phương, hay còn gọi là Cún Bông, cùng Công ty CP Dược Hoa Kỳ được xác định có doanh thu lớn từ hoạt động kinh doanh trực tuyến, nhưng không xuất hóa đơn và kê khai thuế đầy đủ, gây thất thu ngân sách hơn 10 tỷ đồng. Tương tự, trường hợp Nguyễn Thị Thu Hường với thương hiệu thời trang Hycloset và hệ thống nhà hàng Tùng Dining cũng bị phát hiện có dấu hiệu che giấu doanh thu. Đặc biệt, vụ cá nhân Đỗ Mạnh Cường sử dụng nhiều tài khoản trên các sàn thương mại điện tử để mở rộng hoạt động bán hàng, doanh thu lên đến hàng trăm tỷ đồng nhưng cố tình không kê khai thuế, trốn khoảng 2,5 tỷ đồng, đang được mở rộng điều tra.

Không chỉ Hà Nội, đây là thực trạng chung tại nhiều địa phương khác ngay sau thời điểm Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ 1/6/2025 yêu cầu hộ kinh doanh doanh thu lớn phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Nhiều hộ kinh doanh đã truyền tai nhau các “chiêu né thuế” như ngừng thanh toán COD, cố tình chia nhỏ doanh thu, từ chối chuyển khoản, hoặc thống nhất “thỏa thuận miệng” với khách hàng rằng “không lấy hóa đơn thì giá rẻ hơn”. Nghiêm trọng hơn, cơ quan thuế còn phát hiện nhiều trường hợp hộ kinh doanh cấu kết với DN để xây dựng hai hệ thống sổ sách song song: nếu khách hàng cần hóa đơn, giao dịch sẽ được đẩy qua DN; nếu khách không lấy hóa đơn thì doanh thu sẽ được tính qua hộ kinh doanh để hưởng mức thuế khoán thấp hơn. Mô hình này khiến Nhà nước thất thu, còn các DN chấp hành nghiêm túc nghĩa vụ thuế lại chịu thiệt thòi nặng trong cạnh tranh.

Tổng Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín Nguyễn Văn Được nhìn nhận, hành vi hộ kinh doanh từ chối thanh toán chuyển khoản hoặc kê khai sai nội dung giao dịch không chỉ vi phạm pháp luật mà còn là mối nguy hại đối với nền kinh tế, làm thất thu ngân sách, tạo sự bất công trong cạnh tranh và tiềm ẩn nguy cơ cho các hoạt động phi pháp như rửa tiền hay gian lận tài chính. Bên cạnh đó, việc cố tình ghi sai nội dung chuyển khoản là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật, cần xem xét.

Gian lận khó trốn nhờ áp dụng công nghệ

Ở góc độ pháp luật, cơ quan thuế nhấn mạnh rằng, Nhà nước không can thiệp vào việc hộ kinh doanh thu tiền bằng tiền mặt hay chuyển khoản, nhưng yêu cầu mọi khoản doanh thu phải được kê khai trung thực và có chứng từ hợp pháp. Nếu người kinh doanh cố tình trốn thuế, cơ quan quản lý có quyền đối chiếu dữ liệu ngân hàng, dữ liệu hóa đơn điện tử, dữ liệu sàn thương mại điện tử và cả dữ liệu định danh cá nhân để xác định hành vi gian lận.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cảnh báo, với hệ thống dữ liệu thuế hiện nay, việc trốn thuế bằng hình thức chia nhỏ doanh thu, dùng tài khoản của người thân hoặc ghi sai mục đích chuyển khoản chỉ là cách trì hoãn tạm thời, không thể che giấu lâu dài. Khi đối chiếu thông tin, các khoản chênh lệch thu nhập sẽ bị phát hiện nhanh chóng. Nếu xác định là cố ý trốn thuế, người vi phạm có thể phải đối mặt với mức phạt tiền lớn, thậm chí là truy cứu trách nhiệm hình sự.

Chia sẻ thêm về các khung hình phạt với tội trốn thuế, Luật sư Nguyễn Thế Truyền - Giám đốc Công ty Luật Thiên Thanh cho biết, tội trốn thuế được quy định tại Điều 200 Bộ luật Hình sự. Mức phạt cao nhất có thể lên tới 7 năm tù giam, kèm theo phạt tiền và tịch thu tài sản. Đây không phải là hình phạt mang tính răn đe đơn thuần, mà là chế tài nghiêm minh đối với hành vi cố ý lẩn tránh nghĩa vụ thuế. “Một khi hành vi trốn thuế bị phát hiện không còn là lỗi hành chính mà có thể chuyển sang xử lý hình sự, thì mỗi quyết định né thuế hôm nay có thể phải trả giá rất đắt ngày mai” - ông Nguyễn Thế Truyền cảnh báo.

Trước tình trạng trên, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Mai Sơn nhấn mạnh, thuế không chỉ là nghĩa vụ tài chính của người kinh doanh mà còn là trách nhiệm xã hội. Nộp thuế là đóng góp trực tiếp vào phát triển hạ tầng, y tế, giáo dục, an sinh, dịch vụ công. Do đó, trốn thuế không đơn thuần là vi phạm pháp luật mà còn là chiếm dụng nguồn lực chung, gây tổn thất cho toàn cộng đồng. Ngành thuế khẳng định sẽ tiếp tục tăng cường thanh tra, kiểm tra cả trực tiếp và trên môi trường số. Việc đối chiếu dữ liệu ngân hàng, sàn thương mại điện tử, đơn vị vận chuyển, nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và cơ sở dữ liệu hóa đơn điện tử giúp xác định chính xác doanh thu thực tế. Trong trường hợp phát hiện dấu hiệu trốn thuế có tổ chức, cơ quan thuế sẽ chuyển hồ sơ sang cơ quan công an để xử lý hình sự theo quy định của pháp luật. Đây là thông điệp cảnh báo mạnh, thể hiện quan điểm nhất quán: trốn thuế không phải là hành vi “lách luật” mà là vi phạm có thể dẫn đến chế tài nghiêm khắc.

Tuy nhiên, quan điểm của ngành thuế không chỉ dừng lại ở xử phạt, mà sẽ đồng hành cùng hộ kinh doanh. Theo Trưởng Thuế TP Hà Nội Vũ Mạnh Cường, để hộ kinh doanh tuân thủ tốt, cần làm cho họ cảm thấy việc kê khai và nộp thuế là thuận tiện và minh bạch. Hà Nội đã triển khai mô hình hỗ trợ hộ kinh doanh ngay tại phường, tổ chức hướng dẫn cách sử dụng hóa đơn điện tử và kê khai thuế trực tuyến một cách dễ hiểu, dễ áp dụng. Các điểm hỗ trợ được bố trí ngay tại bộ phận “một cửa” của địa phương để thuận tiện cho người dân. Đồng thời, phối hợp với các ngân hàng và đơn vị trung gian thanh toán để triển khai hướng dẫn hộ kinh doanh mở tài khoản, tạo mã QR thanh toán ngay tại quầy; khuyến khích giảm dùng tiền mặt, tăng minh bạch giao dịch.

Ngoài ra, một nội dung quan trọng là nâng cao vai trò của người tiêu dùng. Ngành Thuế Hà Nội cho rằng, nếu khách hàng không yêu cầu hóa đơn, không phản đối việc thanh toán không minh bạch thì rất khó tạo ra thay đổi. Khi người tiêu dùng hiểu rằng, lấy hóa đơn là quyền lợi của chính mình, quyền bảo hành, quyền khiếu nại, quyền bảo vệ pháp lý khi có tranh chấp thì họ sẽ có động lực yêu cầu người bán thực hiện đúng quy định. Đây là yếu tố then chốt để xây dựng văn hóa thương mại minh bạch.

Phương Nga