Chuối Việt 'lột xác': Cơ giới hóa giúp nông dân lời thêm 75%
Dưới sự chủ trì của Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ Sau thu hoạch, do TS. Nguyễn Đức Thật làm chủ nhiệm, nghiên cứu này không chỉ hướng đến việc thay thế lao động thủ công mà còn đặt mục tiêu xây dựng một quy trình canh tác hoàn toàn mới.
Trong xu thế nông nghiệp hiện đại, khi bài toán giảm giá thành và tăng sức cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu trở nên cấp bách, cơ giới hóa đã được xác định là con đường sống còn cho nhiều ngành hàng. Với cây chuối - một trong những nông sản chủ lực của Việt Nam - giải pháp đã được tìm thấy qua đề tài nghiên cứu trọng điểm: “Nghiên cứu thiết kế, chế tạo máy, thiết bị cơ giới hóa một số khâu canh tác chuối quy mô tập trung” (mã số ĐTĐL.CN 25/21).
TS. Nguyễn Đức Thật thực tế tại thực địa
Dưới sự chủ trì của Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ Sau thu hoạch, do TS. Nguyễn Đức Thật làm chủ nhiệm, nghiên cứu này không chỉ hướng đến việc thay thế lao động thủ công mà còn đặt mục tiêu xây dựng một quy trình canh tác hoàn toàn mới, đồng bộ và hiệu quả hơn. Đây chính là “mắt xích” còn thiếu để chuối Việt Nam thoát khỏi tình trạng chi phí sản xuất cao, khó cạnh tranh.
Thiết kế lại quy trình, định hình lại ruộng chuối
Khác với phương pháp truyền thống, nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát thực trạng canh tác tại nhiều vùng sản xuất lớn để hoàn thiện quy trình nông học theo hướng “thiết kế cho cơ giới hóa”. Điều này bao gồm việc chuyển sang trồng chuyên canh, bố trí mật độ hợp lý theo hàng kép, lên luống và xây dựng hệ thống mương - đường đi chuẩn hóa, tạo điều kiện lý tưởng cho máy kéo và thiết bị vận hành ổn định.
Thiết bị phun thuốc BVTV cho cây chuối nhỏ
Trên nền tảng quy trình này, đề tài đã thiết kế và chế tạo thành công một bộ máy móc đồng bộ. Bộ thiết bị này bao gồm bốn loại máy chính, tất cả đều liên hợp với máy kéo bốn bánh công suất từ 50 mã lực trở lên, dễ dàng tích hợp vào hạ tầng cơ giới hiện có của các nông hộ và doanh nghiệp lớn.
Bốn thiết bị đột phá đó là: máy trồng cây chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân lót; thiết bị phun thuốc bảo vệ thực vật liên hợp; hệ thống hỗ trợ thu hoạch và vận chuyển buồng chuối ngay tại đồng ruộng; và máy xử lý thân, lá, gốc chuối sau thu hoạch.
Giảm 95% sức người, tăng 75% lợi nhuận
Để kiểm chứng tính khả thi, bộ thiết bị đã được triển khai ứng dụng đồng bộ tại hai mô hình lớn: một mô hình tại Tam Điệp (Ninh Bình) quy mô 15,36 ha và một mô hình tại Mang Yang (Gia Lai) quy mô 30,22 ha.
Hệ thống thiết bị vận chuyển buồng chuối từ đồng ruộng về nhà xưởng sơ chế
Kết quả thu được là một cú hích lớn cho ngành chuối. Áp dụng cơ giới hóa đã giúp giảm 40 đến 42% công lao động và giảm 26 đến 27% chi phí sản xuất, đồng thời tăng năng suất thu hoạch từ 11 đến 12,5% và giảm tổn thất sau thu hoạch từ 9 đến 12,6%.
Hiệu quả kinh tế tổng thể tăng trưởng mạnh mẽ, đạt 38,4% tại vùng đồng bằng và lên tới 75,58% tại vùng miền núi, nơi chi phí vận chuyển và nhân công vốn rất cao.
Các con số ấn tượng về từng khâu đã khẳng định vai trò quyết định của công nghệ. Đơn cử, máy trồng cây chuối nuôi cấy mô đạt năng suất 800-900 cây/giờ, giúp giảm tới 94,6% lao động so với trồng thủ công, tương đương giảm 31,8% chi phí. Thiết bị phun thuốc hiện đại cũng giảm 90% lao động trực tiếp và 50,8% chi phí. Trong khâu thu hoạch, hệ thống vận chuyển bằng ray treo giảm 75% nhân công và 57% chi phí, trong khi máy xử lý thân, lá, gốc chuối sau thu hoạch giúp giảm tới 87% chi phí so với cách dùng máy xúc truyền thống.
Hóa giải bài toán môi trường và xã hội
Cơ giới hóa không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn mở ra một hướng phát triển nông nghiệp bền vững.
Việc giảm lao động thủ công nặng nhọc giúp người nông dân, đặc biệt là lao động nữ và người cao tuổi, được giải phóng sức khỏe, có điều kiện tiếp cận các công việc quản lý, vận hành máy móc có giá trị gia tăng cao hơn.
Về môi trường, thay vì đốt bỏ gây ô nhiễm không khí, phụ phẩm thân, lá, gốc chuối sau thu hoạch được máy băm nhỏ, bổ sung chế phẩm sinh học và vùi lại ngay trên ruộng. Quá trình này giúp tăng mùn hữu cơ, cải tạo cấu trúc đất và hạn chế dịch hại phát sinh.
Thiết bị phun thuốc BVTV cho cây chuối trưởng thành
Tất cả hồ sơ thiết kế, quy trình chế tạo và tài liệu hướng dẫn đã được nghiệm thu và chuyển giao cho các đơn vị sản xuất. Nhóm nghiên cứu đang tiếp tục định hướng thương mại hóa, cung cấp đồng bộ thiết bị cho các vùng trồng chuối tập trung có diện tích tối thiểu từ 15 ha trở lên.
Thực tiễn này đã tạo ra một nền tảng quan trọng, giúp ngành hàng chuối Việt Nam phát triển mạnh mẽ theo hướng hàng hóa quy mô lớn, hiện thực hóa mục tiêu cơ giới hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nâng cao uy tín sản phẩm trên thị trường quốc tế.
