Chương trình mục tiêu Quốc gia về phát triển kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi: Định hình, phát triển tương lai bền vững cho đồng bào vùng dân tộc thiểu số

Trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm từ các Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021-2025, các bộ, ngành và địa phương đã kiến nghị các giải pháp nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, tạo chuyển biến mạnh mẽ về sinh kế và hạ tầng đối với vùng đồng bào DTTS.

Hoàn thiện Mô hình sinh kế và nguồn nhân lực

Bộ Dân tộc và Tôn giáo đề xuất xây dựng cơ chế đào tạo nghề linh hoạt, gắn chặt với nhu cầu thị trường và đặc thù từng vùng. Điểm nhấn là việc mở rộng chương trình đưa lao động miền núi đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài, coi đây là "cú hích" quan trọng giúp người dân tích lũy vốn, kiến thức, và tư duy mới để quay về phát triển kinh tế quê hương.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh sự cần thiết phải chuyển dịch mạnh mẽ từ mô hình hỗ trợ ngắn hạn sang xây dựng sinh kế bền vững dựa trên lợi thế bản địa. Hướng đi chiến lược là phát triển "kinh tế xanh – kinh tế tuần hoàn – kinh tế bản địa" thông qua các ngành nông nghiệp hữu cơ, dược liệu, chăn nuôi đặc sản, và du lịch cộng đồng. Các địa phương như Sơn La, Gia Lai cũng kiến nghị bổ sung nguồn lực cho phát triển doanh nghiệp nhỏ và hợp tác xã miền núi, nhằm hình thành chuỗi giá trị nông sản ổn định thông qua việc tiếp cận tín dụng ưu đãi và kỹ thuật sản xuất hiện đại.

Chương trình mục tiêu Quốc gia về phát triển kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã có những kết quả tích cực, cải thiện đời sống vùng đồng bào DTTS. Ảnh: PV

Về hạ tầng vật chất, Bộ Xây dựng khẳng định trong giai đoạn mới sẽ tập trung đầu tư các tuyến quốc lộ huyết mạch kết nối vùng cao, mở rộng đường liên xã – liên thôn để giảm chi phí vận chuyển hàng hóa và cải thiện tiếp cận dịch vụ. Đi kèm với đó, là đề xuất về cơ chế phân cấp mạnh mẽ để địa phương chủ động triển khai các dự án quy mô nhỏ, phù hợp với thực tiễn cơ sở.

Bên cạnh hạ tầng cứng, hạ tầng mềm được coi là chìa khóa để rút ngắn khoảng cách phát triển. Bộ Khoa học và Công nghệ đặt yêu cầu phải phủ sóng viễn thông và Internet băng rộng ở 100% thôn bản vùng sâu, vùng cao trước năm 2030. Đây được xem là "hạ tầng mềm" thiết yếu giúp đồng bào tiếp cận giáo dục trực tuyến, y tế từ xa và thương mại điện tử. Về năng lượng, các tỉnh miền núi kiến nghị chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời áp mái và mini-grid ở vùng chưa có điện, đảm bảo an ninh năng lượng tại chỗ.

Thu hẹp bất bình đẳng vùng miền

Chương trình MTQG giai đoạn 2026-2035 đặt mục tiêu thu hẹp bất bình đẳng vùng miền, không chỉ về kinh tế mà còn về chất lượng sống, giáo dục, y tế và bảo tồn bản sắc văn hóa. Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định hai mục tiêu trọng tâm: Nâng cao chất lượng hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú; và phát triển đội ngũ giáo viên người DTTS, thông qua cơ chế tuyển dụng linh hoạt và ưu đãi lâu dài.

Trong lĩnh vực y tế, Bộ Y tế nhấn mạnh việc khắc phục chênh lệch lớn về tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản. Giải pháp được đề xuất là mở rộng mô hình bệnh viện vệ tinh, khám bệnh từ xa (telehealth), tăng cường năng lực cấp cứu ở tuyến huyện, và đặc biệt là đầu tư mạnh vào phòng, chống suy dinh dưỡng trẻ em và chăm sóc sức khỏe sinh sản cho phụ nữ vùng sâu. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cảnh báo, biến đổi khí hậu đang khiến nhiều khu vực miền núi đối mặt với hạn hán cục bộ, sạt lở đất và suy giảm chất lượng nước, đe dọa trực tiếp tới sản xuất nông nghiệp (như cà phê, hồ tiêu) và sinh hoạt.

Trong giai đoạn mới, cần ưu tiên các dự án căn cơ nhằm đảm bảo an ninh nguồn nước: xây dựng hồ chứa và công trình trữ nước nhỏ; phát triển hệ thống cấp nước tập trung cho thôn bản; tăng cường trồng rừng và phục hồi lưu vực sông suối; và ứng dụng quan trắc, cảnh báo thiên tai hiện đại.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề xuất giai đoạn 2026-2035 sẽ tập trung vào bảo tồn nghề thủ công truyền thống, số hóa di sản văn hóa dân tộc và hỗ trợ xây dựng các sản phẩm du lịch cộng đồng gắn với bản sắc từng dân tộc. Các địa phương đều nhấn mạnh việc đào tạo kỹ năng quản lý, phát triển sản phẩm, và bảo vệ môi trường để tránh thương mại hóa quá mức, đảm bảo tính bền vững của mô hình du lịch cộng đồng.

Với các định hướng và giải pháp được đề xuất, Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được kỳ vọng sẽ tạo ra bước đột phá, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, bảo tồn văn hóa, và rút ngắn khoảng cách phát triển. Sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị là yếu tố quyết định để hiện thực hóa mục tiêu “không ai bị bỏ lại phía sau” trong tiến trình phát triển đất nước.

Việt Anh