Chuyên gia kinh tế Nguyễn Văn Hiến: 'Cần triển khai đồng bộ và quyết liệt một số nhóm giải pháp'

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Văn Hiến, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Gia Định đã nhấn mạnh điều này khi trao đổi với phóng viên Báo Hànôịmới xung quanh vấn đề trên.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Văn Hiến, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Gia Định.

Giải ngân vốn đầu tư công đạt 50% kế hoạch

- Theo số liệu từ Bộ Tài chính, đến hết ngày 30-9-2025, giải ngân vốn đầu tư công đạt 440.402,3 tỷ đồng, tương đương khoảng 50% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Ông đánh giá như thế nào về kết quả này?

- Kết quả giải ngân trên là tín hiệu tích cực, bởi so với cùng kỳ năm 2024, tỉ lệ giải ngân chỉ đạt 44,3%. Một điểm đáng ghi nhận là đến cuối tháng 9, các bộ, ngành, địa phương đã cơ bản hoàn tất phân bổ nguồn vốn đầu tư công.

Theo tôi, việc tỉ lệ giải ngân năm nay được cải thiện là nhờ Chính phủ chỉ đạo quyết liệt và xuyên suốt. Với vai trò đặc biệt quan trọng của đầu tư công trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Bộ Tài chính cùng các bộ, ngành, địa phương đã phối hợp chặt chẽ để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Đặc biệt, Chính phủ và Bộ Tài chính đã tổ chức nhiều hội nghị, họp trực tuyến nhằm đôn đốc tiến độ giải ngân; các tổ công tác của Chính phủ và liên ngành thường xuyên làm việc trực tiếp với các địa phương để kịp thời xử lý vướng mắc.

Những hoạt động này thể hiện sự quyết liệt, đồng hành và sát sao trong chỉ đạo, điều hành. Rút kinh nghiệm từ những năm trước, năm 2025, các bộ, ngành, địa phương đã chủ động phân bổ kế hoạch vốn rất sớm ngay từ đầu năm. Nhờ đó, các chủ đầu tư có điều kiện chuẩn bị sớm công tác chuẩn bị đầu tư như giải phóng mặt bằng, bố trí vốn đối ứng…, giúp tiến độ giải ngân được cải thiện đáng kể.

Bên cạnh đó, cải cách thể chế và thủ tục hành chính trong lĩnh vực đầu tư công cũng được Chính phủ quan tâm và đẩy mạnh. Các quy định cứng nhắc đã được xem xét, sửa đổi; trách nhiệm người đứng đầu được tăng cường, góp phần nâng cao tính chủ động trong điều hành. Đáng chú ý, nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo trong giải ngân vốn đầu tư công đã được nhân rộng, giúp tạo động lực thúc đẩy tiến độ giải ngân ở nhiều địa phương và bộ, ngành.

- Ông vừa đề cập đến vai trò quan trọng của giải ngân vốn đầu tư công với tăng trưởng kinh tế. Ông có thể cho biết, giải ngân vốn đầu tư công đã đóng góp như thế nào cho tăng trưởng GDP 9 tháng qua?

- Về nguyên lý, đầu tư công có tác động tích cực và đa chiều đến phát triển kinh tế - xã hội. Khi tiến độ giải ngân được đẩy mạnh, nguồn vốn đầu tư công chảy vào nền kinh tế sẽ thúc đẩy tăng tổng cầu, đồng thời lan tỏa sang khu vực cung của nền kinh tế. Cụ thể, đầu tư công tạo ra nhu cầu lớn đối với các ngành dịch vụ và sản xuất liên quan như vật liệu xây dựng, sắt thép, xi măng, vận tải..., từ đó kích hoạt chuỗi sản xuất và tiêu dùng trong nước.

Nhờ vậy, 9 tháng năm 2025, GDP của Việt Nam đã tăng trưởng 7,85%, chỉ số sản xuất công nghiệp tăng 9,1% - mức tăng khá cao so với cùng kỳ nhiều năm. Mặc dù tăng trưởng GDP là do tác động bởi nhiều yếu tố như xuất khẩu, tiêu dùng và dịch vụ..., song đầu tư công vẫn đóng vai trò “đòn bẩy” quan trọng, giúp duy trì nhịp tăng trưởng ổn định, tạo tác động lan tỏa dây chuyền đến các lĩnh vực khác trong nền kinh tế.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công còn góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Khi các dự án đầu tư công được triển khai nhanh, nhiều hoạt động sản xuất - kinh doanh được khởi động theo, tạo thêm việc làm, thu nhập cho người dân, từ đó kích thích tiêu dùng nội địa và giữ ổn định thị trường. Cũng một phần nhờ đó, chỉ số giá tiêu dùng CPI bình quân 9 tháng năm 2025 chỉ tăng 3,27%, vẫn nằm trong ngưỡng mục tiêu kiểm soát lạm phát. Kết quả này cho thấy đầu tư công không chỉ hỗ trợ tăng trưởng mà còn góp phần ổn định giá cả và kinh tế vĩ mô.

Thực hiện quyết liệt các giải pháp

- Chính phủ đặt mục tiêu đạt tỉ lệ giải ngân 100% kế hoạch vốn đầu tư công trong năm 2025. Mục tiêu này có khả thi không và vì sao, thưa ông?

- Năm 2025, quy mô vốn đầu tư công của cả nước lên tới gần 900 nghìn tỷ đồng - mức cao kỷ lục từ trước tới nay. Cùng với đó, Chính phủ đặt mục tiêu giải ngân 100% kế hoạch vốn. Đây là mục tiêu táo bạo và gần như chưa có tiền lệ. Tuy nhiên, với kinh nghiệm điều hành chính sách đầu tư công trong những năm gần đây cộng với kết quả tích cực đạt được trong 9 tháng đầu năm, và quý IV thường là cao điểm giải ngân vốn đầu tư công, tôi cho rằng mục tiêu này có thể thực hiện được, nếu các bộ, ngành và địa phương hành động quyết liệt, đồng bộ và hiệu quả.

Dẫu vậy, thách thức vẫn còn rất lớn. Đến hết tháng 9, chúng ta mới giải ngân đạt khoảng 50% kế hoạch, nghĩa là trong 3 tháng cuối năm phải giải ngân thêm 50% còn lại - tương đương tốc độ giải ngân gấp đôi bình quân của 9 tháng trước. Bên cạnh đó, một số bộ, ngành và địa phương có tỉ lệ giải ngân thấp từ đầu năm sẽ phải nỗ lực rất lớn để “chạy nước rút” trong quý IV. Việc này không chỉ phụ thuộc vào quyết tâm chính trị, mà còn liên quan đến năng lực điều hành, thể chế, và đặc thù từng địa phương.

Một yếu tố khác cần lưu ý là việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp về lâu dài sẽ tạo thuận lợi trong chỉ đạo, rút ngắn trung gian, giúp đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu vận hành, bộ máy mới chưa thật sự trơn tru, đồng bộ, cán bộ còn chưa quen với quy trình và trách nhiệm mới, nên cũng phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả điều hành vốn đầu tư công.

- Vậy để đạt mục tiêu trên, cần thực hiện những giải pháp mạnh nào, thưa ông?

- Đây là nhiệm vụ hết sức nặng nề. Theo tôi, cần triển khai đồng bộ và quyết liệt một số nhóm giải pháp:

Thứ nhất, phải có quyết tâm chính trị cao nhất của cả hệ thống, từ Chính phủ, các bộ, ngành cho đến chính quyền địa phương. Các cấp, các ngành cần xác định rõ trách nhiệm người đứng đầu trong việc chỉ đạo, đôn đốc và chịu trách nhiệm trực tiếp về tiến độ giải ngân vốn đầu tư công tại đơn vị mình.

Thứ hai, tập trung tháo gỡ ngay những “điểm nghẽn” trong các dự án lớn, trọng điểm quốc gia - bởi đây là những dự án hấp thụ vốn cao, có tính lan tỏa mạnh đến nền kinh tế. Chính phủ và các bộ, ngành cần tiếp tục tổ chức các tổ công tác đặc biệt, trực tiếp làm việc với địa phương, nhà thầu để xử lý kịp thời các vướng mắc về thủ tục, mặt bằng, vốn đối ứng, vật liệu xây dựng...

Thứ ba, tăng tính linh hoạt trong điều hành vốn đầu tư công. Bộ Tài chính cần tham mưu cho Chính phủ cơ chế điều chuyển vốn linh hoạt hơn giữa các dự án, đặc biệt trong nội bộ các địa phương hoặc bộ, ngành có sự chênh lệch về tiến độ giải ngân. Thay vì phải chờ phê duyệt qua nhiều cấp, có thể trao quyền chủ động hơn cho địa phương trong việc điều chuyển vốn, đồng thời tăng cường cơ chế hậu kiểm để bảo đảm quản lý chặt chẽ nhưng linh hoạt.

Thứ tư, phải quan tâm bảo đảm nguồn cung và ổn định giá vật liệu xây dựng, nhất là những vật liệu xây dựng quan trọng liên quan đến xây dựng dự án. Các bộ, ngành và địa phương cần phối hợp chặt chẽ trong điều phối nguồn cung vật liệu như cát, đá, xi măng, thép..., tránh tình trạng khan hiếm cục bộ hoặc đầu cơ, đẩy giá vào cuối năm. Khi nguồn cung được bảo đảm, nhà thầu mới có điều kiện thi công liên tục, không bị gián đoạn tiến độ.

Thứ năm, Ngân hàng Nhà nước nên có chính sách tín dụng ngắn hạn hỗ trợ các nhà thầu thi công dự án đầu tư công, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu vốn lưu động tăng cao vào những tháng cuối năm. Chính sách này giúp các doanh nghiệp thi công có đủ nguồn tài chính duy trì hoạt động, tránh gián đoạn công trình vì thiếu vốn tạm thời.

Cuối cùng, cần coi giải ngân vốn đầu tư công là một trong những “thước đo” quan trọng trong đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của từng cá nhân, đơn vị, địa phương. Việc gắn kết quả giải ngân với trách nhiệm, khen thưởng - kỷ luật sẽ tạo động lực thực chất và thúc đẩy tinh thần chủ động, trách nhiệm trong toàn hệ thống.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Hương Bình