Chuyển kê khai thuế, hàng tồn kho không hóa đơn xử lý ra sao?

Đại diện một hộ kinh doanh có mặt hàng đá quý phong thủy tại Hà Nội cho biết, có hàng tồn kho là đá quý, được nhập gom từ nhiều năm trước, có món đã 5-10 năm. Trước thời điểm chuyển sang kê khai thuế, hộ kinh doanh vẫn lúng túng không biết xác định giá trị hàng tồn kho ra sao, kê khai như thế nào vào sổ sách.

Các hộ kinh doanh cũng bày tỏ băn khoăn, khi nhiều mặt hàng mua theo thời giá thị trường, qua trung gian, không lưu đủ hóa đơn… liệu khi kê khai có bị truy thu hay xử phạt. Những băn khoăn này phản ánh thực tế rằng các hộ nộp thuế khoán nhiều năm nay chỉ quen nộp thuế theo doanh thu ấn định, không theo dõi tồn kho hay chi phí đầu vào.

Việc xác định hàng tồn kho, nghĩa vụ thuế khi chuyển từ thuế khoán sang kê khai khiến nhiều hộ kinh doanh băn khoăn.

Trước vấn đề được nhiều hộ kinh doanh quan tâm liên quan hàng tồn kho, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam - cho biết, nguyên tắc chung, hàng hóa phải có hóa đơn, chứng từ hợp pháp để chứng minh nguồn gốc, như nhập khẩu, khai thác hay mua trong nước nhằm tránh hàng giả, hàng lậu. Tuy nhiên, trước đây hộ khoán chỉ nộp thuế theo doanh thu khoán, không theo dõi hóa đơn đầu vào nên khi chuyển sang kê khai sẽ phát sinh vướng mắc.

Với hàng tồn từ nhiều năm trước, theo bà Cúc, cơ quan thuế hiện không yêu cầu truy lại giá mua quá khứ. Thuế được tính theo giá bán ra và thuế suất của mặt hàng ấy, miễn là hộ chứng minh được hàng hóa có nguồn gốc hợp pháp, không vi phạm về tài nguyên hay hàng lậu.

Nếu hộ kinh doanh chuyển lên doanh nghiệp, vấn đề đặt ra là phải xác định lại giá trị hàng tồn kho để đưa vào hạch toán. Với mặt hàng giá trị cao như đá quý, bà Cúc cho rằng, cần thuê tổ chức định giá đá quý có chức năng để xác định giá trị thực tế tại thời điểm kiểm kê. Hội đồng định giá lập biên bản, coi như bảng kê hợp lệ để tính giá vốn và được cơ quan thuế chấp nhận.

Cách làm này giúp doanh nghiệp yên tâm, không phải xuất hóa đơn nội bộ cho hàng tồn - điều mà nhiều hộ rất lo lắng. Chuyên gia cũng nhấn mạnh, quan trọng nhất là tạo điều kiện để hộ minh bạch dần doanh thu.

Ông Mai Sơn - Phó Cục trưởng Cục Thuế - bày tỏ quan điểm khuyến khích hộ kinh doanh coi việc chuyển đổi như một điểm khởi đầu mới, minh bạch và rõ ràng hơn. Với hàng tồn kho giá trị cao, theo ông Sơn, điều quan trọng nhất là chứng minh nguồn gốc hợp pháp, kể cả khi hàng mua trong dân, người bán không còn nhu cầu sử dụng.

Miễn là hàng hóa đó không vi phạm quyền sở hữu, không phải hàng giả hay hàng kém chất lượng, cơ quan thuế sẽ ghi nhận và đánh giá tình trạng hàng hóa khi hộ chuyển sang kê khai.

Ông Sơn nhấn mạnh ngành thuế sẽ hỗ trợ tối đa, hướng dẫn chi tiết để hộ xác định giá trị hàng tồn và kê khai đúng. Tuy nhiên, hộ vẫn phải chủ động kê khai trung thực để đảm bảo hàng hóa được quản lý rõ ràng, tránh rủi ro về hàng gian, hàng giả hay vi phạm pháp luật. Ngành thuế cũng đã trang bị tài liệu hướng dẫn cho cán bộ địa bàn và thiết lập đường dây nóng để giải đáp vướng mắc trong quá trình chuyển đổi.

Cơ quan thuế cũng lưu ý, hóa đơn đầu vào là chứng từ hợp pháp ghi nhận giao dịch mua bán hàng hóa, dịch vụ. Đây là căn cứ chứng minh nguồn gốc hợp pháp, ghi nhận chi phí hợp lệ, giúp hộ kinh doanh hạch toán chính xác doanh thu, chi phí và nghĩa vụ thuế…

Tuy nhiên, trong thời gian dài áp dụng thuế khoán, nhiều hộ chưa có thói quen yêu cầu lấy, lưu trữ hóa đơn đầu vào. Điều này có thể khiến các hộ phải đối mặt với nhiều rủi ro nghiêm trọng cả về pháp lý lẫn tài chính. Việc thường xuyên mua bán hàng hóa mà không lấy hóa đơn còn có thể bị nghi ngờ liên quan đến hành vi trốn thuế.

Việt Linh