Công nghệ nâng cao năng suất, con người phải nâng kỹ năng

Côngnghệthúcđẩynăngsuất

Cuộc sống vận động liên tục, nhiều doanh nghiệp tập trung đẩy mạnh tự động hóa và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm nâng cao năng suất lao động. Tuy nhiên, thực tế cho thấy không ít lao động phổ thông đang dần bị thay thế, thậm chí mất việc làm. Bài toán đặt ra chính là làm thế nào để cân bằng giữa phát triển công nghệ và bảo đảm an sinh xã hội, giúp người lao động thích ứng với sự thay đổi của thị trường?

Nhìn nhận về vấn đề này, đại diện Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) khẳng định, tự động hóa và AI là xu thế tất yếu trong tiến trình chuyển đổi số và nâng cao năng suất quốc gia. Ứng dụng công nghệ mới không chỉ giúp doanh nghiệp tăng hiệu quả, giảm chi phí, mà còn góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hình thành những ngành nghề và mô hình sản xuất hiện đại - nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững.

Công nhân làm việc tại nhà máy chuyên về sản xuất đồ chơi. Ảnh: Ngọc Xen

Đồng thời, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng thừa nhận, công nghệ có tác động hai chiều tới thị trường lao động. Một mặt, các lĩnh vực mới như dữ liệu, kỹ thuật số, tự động hóa, an ninh mạng đang tạo ra nhu cầu lớn về nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng kỹ năng cao và năng suất cao. Đây là cơ hội để người lao động Việt Nam tiếp cận việc làm chất lượng tốt hơn, thu nhập cao hơn.

Mặt khác, một bộ phận lao động phổ thông, đặc biệt trong các ngành dệt may, da giày, lắp ráp điện tử, kho vận, có nguy cơ thực sự bị thay thế bởi máy móc và robot. Đây là thách thức lớn, gây sức ép không nhỏ lên hệ thống đào tạo, chính sách việc làm và an sinh xã hội nếu chúng ta không có giải pháp kịp thời và hiệu quả.

Chị Mai Hà hiện đang làm công nhân tại một nhà máy chuyên về đồ chơi tại Ninh Bình chia sẻ, có những công đoạn trước kia cần 10 công nhân thì nay chỉ cần 1 - 2 người do robot thay thế. “Ví dụ tại công đoạn đúc khuôn đồ chơi sử dụng máy ép phun nhựa, nếu như cách đây vài năm phải cần người đứng bên cạnh máy để gắp hàng thì nay robot đã đảm nhiệm, thậm chí làm tốt hơn rất nhiều lần. Tôi cho rằng cách duy nhất là phải nâng cao năng lực bản thân, có như vậy mới không bị đào thải”, chị cho hay.

“Con ngườilàtrungtâm”

Trước thực tế nêu trên, Bộ Khoa học và Công nghệ xác định “con người là trung tâm của quá trình đổi mới sáng tạo” và đang tích cực triển khai các giải pháp đồng bộ. Trước nhất là phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý nhà nước về lao động và giáo dục để thúc đẩy các chương trình đào tạo lại, nâng cao kỹ năng số và kỹ năng làm việc với AI cho người lao động, đặc biệt là lao động phổ thông đang bị ảnh hưởng.

Thứ hai, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng mô hình "Công nghệ vì con người" - trong đó AI được sử dụng để hỗ trợ, tăng cường năng lực của người lao động thay vì đơn thuần thay thế họ. “Chúng tôi đang thúc đẩy các doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo nội bộ để nhân viên chuyển đổi sang các công việc mới”, đại diện Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia nhấn mạnh.

Giải pháp thứ ba cũng rất quan trọng, đó là phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo địa phương, tạo cơ hội việc làm mới trong các lĩnh vực công nghệ, khởi nghiệp đổi mới, đồng thời xây dựng chính sách an sinh thích ứng để hỗ trợ người lao động trong giai đoạn chuyển tiếp.

Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, để đảm bảo người lao động không bị ảnh hưởng bởi tự động hóa cũng như công nghệ mới, chúng ta cần chiến lược phát triển nguồn nhân lực đồng bộ và dài hạn với sự tham gia của các bộ, ngành, địa phương. Bộ cũng khẳng định quan điểm nhất quán “công nghệ phải phục vụ con người, không phải thay thế con người”, quyết tâm không để ai bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên số.

Hoàng Bách