Công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may: 'Xanh hóa' là con đường tất yếu

Không ít những thách thức

Theo Bộ Công Thương, hiện tỉ lệ nội địa hóa của các doanh nghiệp dệt may mới đạt khoảng 40 - 45%. Vải sử dụng cho ngành phụ thuộc chủ yếu vào nhập khẩu. Ngành vải may của Việt Nam hiện nay đạt sản lượng khoảng 2,3 tỉ m²/năm, mới chỉ đáp ứng được khoảng 25% nhu cầu thị trường trong nước.

Đặc biệt, điểm nghẽn chủ yếu đối với công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may là công nghệ nhuộm vải cũng như công tác xử lý môi trường để phát triển ngành dệt nhuộm chưa được quan tâm đúng mức. Điều này đã hạn chế việc các doanh nghiệp đầu tư sản xuất dệt vải và khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực thiết kế thời trang. Ngành dệt may Việt Nam vì vậy chủ yếu mới chỉ dừng ở công đoạn may gia công, hàm lượng giá trị gia tăng nội địa cho sản phẩm dệt may còn rất thấp.

Hơn nữa, theo Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS), trong bối cảnh xu hướng tiêu dùng xanh lan rộng toàn cầu, ngành dệt may là một trong những ngành có lượng phát thải lớn. Cụ thể, theo các chuyên gia, ngành dệt may hiện phát thải khoảng 1,2 tỷ tấn CO₂ mỗi năm, nhiều hơn cả ngành hàng không và hàng hải cộng lại. Nguyên nhân chính đến từ việc tiêu tốn lượng lớn nước, năng lượng và sử dụng hóa chất trong nhuộm, xử lý vải.

Phó Chủ tịch VITAS Trương Văn Cẩm cho biết, quá trình xanh hóa ngành dệt may vẫn gặp không ít trở ngại. Đầu tiên là vấn đề chi phí do việc đầu tư cho công nghệ tiết kiệm năng lượng, xử lý chất thải, hay các thiết bị sản xuất thân thiện môi trường đòi hỏi nguồn vốn lớn. Trong khi đó, phần lớn doanh nghiệp dệt may Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ, năng lực tài chính hạn chế, chưa thể tiếp cận các giải pháp công nghệ cao.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp còn thiếu, thiếu nguồn nhân lực có kỹ năng vận hành hệ thống sản xuất mới. Các tiêu chuẩn quốc tế về môi trường không dễ để đáp ứng trong thời gian ngắn, nhất là với những doanh nghiệp chưa từng đầu tư công nghệ hoặc quy trình sản xuất còn manh mún.

Nhiều doanh nghiệp dệt may Việt Nam đã tiên phong ứng dụng các giải pháp công nghệ mới ngay từ khâu thiết kế, sản xuất đến xử lý chất thải. Ảnh: PV

Thúc đẩy chuyển đổi số, hỗ trợ xanh hóa chuỗi cung ứng

Để phát triển ngành dệt may, hướng tới mục tiêu xanh hóa, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tiên phong ứng dụng các giải pháp công nghệ mới ngay từ khâu thiết kế, sản xuất đến xử lý chất thải.

Phó Chủ tịch VITAS Trương Văn Cẩm cho rằng, để "xanh hóa" ngành dệt may, trước hết, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ lĩnh vực này cần đầu tư công nghệ tiết kiệm năng lượng, nước và sử dụng hóa chất thân thiện môi trường nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Song song với đó, cần chuyển đổi dần sang năng lượng tái tạo như điện mặt trời áp mái, nồi hơi sinh khối và tái sử dụng nhiệt thải để giảm phát thải carbon. Doanh nghiệp nên tái cấu trúc chuỗi cung ứng theo hướng tuần hoàn, tăng cường sử dụng nguyên liệu tái chế và đăng ký các chứng nhận xanh để đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các thương hiệu toàn cầu.

“Việc miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị xanh, kết nối doanh nghiệp với quỹ khí hậu quốc tế cũng rất cần thiết. Bên cạnh đó, cần tăng cường đào tạo nhân lực và xây dựng trung tâm tư vấn chuyển đổi xanh theo vùng, ngành”, ông Trương Văn Cẩm đề xuất thêm.

Ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Dệt may Việt Nam (VINATEX) cho biết, thời gian qua, tập đoàn đã triển khai các giải pháp then chốt gồm thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao tỷ lệ xanh của sản phẩm, đầu tư vào công nghệ 4.0, tái cơ cấu doanh nghiệp và nỗ lực phát triển thị trường trong và ngoài nước. Kết quả là tỷ lệ sản phẩm xanh của VINATEX đã đạt 25%, toàn hệ thống đã đưa vào sản xuất sản phẩm sợi từ nguyên liệu tái chế tăng cao hàng năm, đến năm 2024 đạt 17.864 tấn.

Mô hình sản xuất cũng được chuyển đổi mạnh mẽ từ gia công đơn thuần truyền thống sang các phương thức có giá trị gia tăng cao, từng bước hoàn thiện để chuyển đổi theo phương thức ODM (tự thiết kế, sản xuất và bán sản phẩm) và OBM (tự xây dựng thương hiệu). “VINATEX đã đầu tư các trung tâm nghiên cứu, phát triển sản phẩm xanh, vải chức năng, chủ động thích ứng xu hướng toàn cầu hóa”, Chủ tịch Hội đồng quản trị VINATEX Lê Tiến Trường cho hay.

Nhận thức được tầm quan trọng của xu thế chuyển đổi xanh của chuỗi cung ứng toàn cầu hiện nay đối với các doanh nghiệp dệt may, da giày, thời gian qua, Bộ Công Thương đã có những chính sách, hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp trong việc phát triển chuỗi cung ứng sản xuất bền vững nói chung và xanh hóa chuỗi cung ứng dệt may, da giày nói riêng. Bộ Công Thương vừa đưa ra đề xuất về việc xây dựng một Trung tâm sản xuất, lưu trữ và kinh doanh nguyên liệu thô dành cho ngành công nghiệp dệt may và giày dép.

TS. Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) thông tin, các chương trình của Bộ Công Thương đều hỗ trợ các doanh nghiệp tiếp cận gần hơn từ chuyển đổi công nghệ, công nghệ nhập khẩu, công nghệ đáp ứng tiêu chuẩn, yêu cầu ngày càng khắt khe hơn của các thị trường quốc tế.

“Chương trình xúc tiến thương mại quốc gia hỗ trợ xúc tiến xuất khẩu theo hướng bền vững, ổn định tại tất cả các thị trường. Bên cạnh đó, các chương trình khuyến công quốc gia và công nghiệp hỗ trợ đã hỗ trợ rất nhiều cho ngành dệt may, da giày để đáp ứng được các yêu cầu phát triển đối với nguyên, phụ liệu ngày càng đáp ứng hơn các tiêu chuẩn của thị trường trong nước cũng như thị trường quốc tế”, ông Hội nói.

Từ phía Nhà nước, cần sớm hoàn thiện chính sách tín dụng xanh dành riêng cho ngành dệt may, với lãi suất ưu đãi và thủ tục tiếp cận đơn giản. Đồng thời, nên có các gói hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ tiết kiệm năng lượng, xử lý nước thải và đạt chứng nhận xanh.

Tâm Anh