'Cuộc chiến' sinh tồn của BBC trong 'cơn bão' chính trị

Tổng giám đốc BBC Tim Davie và Giám đốc BBC News Deborah Turness đã phải từ chức vì bê bối trong đưa tin của BBC

Hiểm họa từ lối biên tập cắt ghép

Hôm đầu tuần, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gửi một bức thư pháp lý mang tính đe dọa tới BBC, cáo buộc hãng đã biên tập sai lệch trong bộ phim tài liệu về chiến dịch tái tranh cử của ông phát sóng cách đây 1 năm. Luật sư của ông Donald Trump khẳng định rằng BBC đã phạm tội phỉ báng, đồng thời cho rằng ông Trump “chịu thiệt hại nghiêm trọng về tài chính và danh tiếng”.

Mọi việc bùng phát khi tờ The Telegraph vốn nổi tiếng là nguồn tin chống BBC cho đăng một bài viết độc quyền, cho biết họ đã xem một bản ghi nhớ nội bộ bị rò rỉ của BBC. Tài liệu này do ông Michael Prescott, cựu cố vấn độc lập của Ủy ban Tiêu chuẩn biên tập BBC, soạn thảo. Ông Prescott đã rời khỏi vị trí này vào tháng 6-2025.

Trong bản ghi nhớ, ông Prescott chỉ ra rằng trong bộ phim tài liệu có tên “Trump: Cơ hội thứ hai?” thuộc chương trình Panorama được phát sóng một tuần trước khi cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ diễn ra vào tháng 11-2024, bài phát biểu của ông Trump đã bị chỉnh sửa theo cách khiến người ta hiểu nhầm rằng ông dường như đang kêu gọi bạo loạn tại Điện Capitol vào tháng 1-2021.

Việc chỉnh sửa đã được thực hiện như sau. Trong bài phát biểu ngày 6-1-2021 tại Washington, ông Trump nói: “Chúng ta sẽ đi bộ đến Điện Capitol, và chúng ta sẽ cổ vũ cho các nghị sĩ dũng cảm của chúng ta”. Tuy nhiên, trong bản dựng của Panorama, ông được nghe đã nói rằng: “Chúng ta sẽ đi bộ đến Điện Capitol... và tôi sẽ đi cùng các bạn. Và chúng ta chiến đấu. Chúng ta chiến đấu hết mình”. Hai phần trong bài phát biểu bị ghép lại nằm cách nhau đến hơn 50 phút. Cụm “chiến đấu hết mình” được lấy từ một đoạn khác, khi ông Trump nói về việc các cuộc bầu cử ở Mỹ “bị gian lận”.

Đúng là trong toàn bộ bài phát biểu, ông Trump sử dụng từ “chiến đấu” 20 lần, đúng giọng điệu của ông hôm đó là cứng rắn, nhưng nguyên văn trong phát biểu gốc, những lời kêu gọi “chiến đấu” của ông rõ ràng khác một trời một vực với lời đề nghị “đi bộ đến Điện Capitol để cổ vũ các thượng nghị sĩ và hạ nghị sĩ dũng cảm”. Mặc dù tại thời điểm phát sóng bộ phim tài liệu “Trump: Cơ hội thứ hai?”, không ai chỉ ra lỗi sai này, nhưng nay ông Trump yêu cầu bồi thường ít nhất 1 tỷ USD vì thiệt hại danh tiếng.

Theo tài liệu do Telegraph thu thập, trong bản ghi nhớ nội bộ dài 19 trang, sau khi chỉ trích nhóm biên tập đã cắt ghép lời ông Trump, đảo lộn trình tự sự kiện, cựu cố vấn BBC Prescott đã kết luận việc biên tập tin tức tại BBC bộc lộ những vấn đề, gây tổn hại đến uy tín của một đài truyền hình quốc gia. Ông cảnh báo rằng nếu BBC không làm rõ vụ việc, “niềm tin công chúng có thể bị xói mòn sâu sắc”.

Trong bức thư gửi Ủy ban Quốc hội hôm đầu tuần, Chủ tịch BBC Samir Shah đã phải thừa nhận rằng BBC “hiểu rõ cách biên tập này đã gây ấn tượng như một lời kêu gọi hành động bạo lực trực tiếp”. Ngày 9-11, hai lãnh đạo cấp cao của BBC là Tổng Giám đốc BBC Tim Davie và Giám đốc tin tức BBC News Deborah Turness đã đồng loạt từ chức.

Trong email gửi nhân viên, cả ông Davie và bà Turness đều thừa nhận rằng họ “đã có sai lầm”. Bà Turness cho biết: “Những tranh cãi xoay quanh bộ phim Panorama về Tổng thống Trump đã đạt đến mức gây tổn hại cho BBC - một tổ chức mà tôi vô cùng yêu quý. Với tư cách là Giám đốc điều hành mảng Tin tức và Thời sự, tôi phải chịu hoàn toàn trách nhiệm, và tôi đã nộp đơn từ chức”.

Ông Davie không đề cập trực tiếp đến bộ phim Panorama trong tuyên bố của mình, nhưng nói rằng: “Mặc dù không phải là lý do duy nhất, cuộc tranh luận hiện nay xoay quanh BBC News đã góp phần vào quyết định của tôi. Nhìn chung, BBC vẫn đang hoạt động tốt, nhưng đã có những sai lầm, và với tư cách là Tổng Giám đốc, tôi phải chịu trách nhiệm cuối cùng”.

Nguy cơ gia tăng áp lực tài chính với BBC

Tiết lộ về sai sót biên tập trong bộ phim tài liệu “Trump: Cơ hội thứ hai?” cùng bức thư pháp lý của ông Trump đã thổi bùng cuộc chiến chính trị kéo dài xung quanh nguồn tài trợ và tương lai của BBC, khi phe bảo thủ coi đây là cơ hội mới để chỉ trích đài truyền hình công của Anh.

Không chỉ riêng vụ ông Trump, BBC còn đối mặt với hàng loạt chỉ trích khác trong những tuần gần đây. Tờ Telegraph cho biết ông Prescott đã bày tỏ lo ngại về việc BBC không xử lý “các vấn đề mang tính hệ thống” liên quan đến thiên vị chống Israel trong tin tức về chiến sự Gaza do dịch vụ BBC Arabic (BBC tiếng Arab) sản xuất. Ông cũng nêu lo ngại về cách BBC đưa tin liên quan đến các vấn đề chuyển giới. Gần đây nhất, hôm 6-11, BBC đã nhận 20 khiếu nại vi phạm về tính trung lập, sau khi người dẫn chương trình Martine Croxall trên kênh BBC News đã tự ý thay đổi kịch bản trực tiếp, khi thay cụm từ “phụ nữ mang thai” bằng “người mang thai”.

Những người chỉ trích BBC, bao gồm cả các chính trị gia ghét lối đưa tin của đài này và các tập đoàn truyền thông muốn giành thị phần, cho rằng BBC đã đánh mất niềm tin, có thể là vĩnh viễn. Cựu Thủ tướng Anh Liz Truss, lãnh đạo đảng Bảo thủ năm 2022, viết: “Tôi vui vì Tổng thống Mỹ và thế giới cuối cùng đã nhìn thấy BBC đúng như bản chất của nó. Việc BBC không nói thật về mọi thứ, từ hệ tư tưởng chuyển giới đến kinh tế và Gaza, đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho chính trị và chính phủ nước này. Đây nên là dấu chấm hết cho truyền hình quốc gia hóa”.

Ông Boris Johnson, cựu Thủ tướng Anh, cũng lên tiếng chỉ trích BBC. Ông cho rằng: “Đài truyền hình quốc gia của Anh lại đi sử dụng chương trình nổi bật nhất của đài để nói những điều sai sự thật rõ ràng về đồng minh thân cận nhất của Anh”. Trong khi đó, chính quyền của Thủ tướng Anh đương nhiệm Keir Starmer tỏ ra thận trọng khi đánh giá và xử lý vụ việc. Các quan chức cấp cao của Anh hiện đều gọi đây là “bài học” cho BBC. Còn bà Enders, một chuyên gia phân tích truyền thông, nhận định: “Họ đã phạm sai lầm, khi họ phát hiện ra điều ấy, họ không nhanh chóng xử lý vấn đề. Điều tốt nhất cho BBC lúc này là tái khởi động để giải quyết triệt để những vấn đề tồn tại. Việc BBC thể hiện định kiến chính trị là điều quá nguy hiểm trong thế giới hiện nay”.

Những thông tin tiêu cực bủa vây xung quanh vấn đề nghiệp vụ của BBC đang gây bất lợi lớn cho cuộc làm việc có tính quyết định đối với tình hình tài chính của BBC với Chính phủ Anh. Các nhà hoạt động bảo thủ Anh từ lâu đã phản đối phí giấy phép truyền hình mà các hộ gia đình Anh phải trả để xem chương trình của BBC. Chính phủ hiện đang xem xét lại Hiến chương Hoàng gia của BBC, bao gồm cả cơ chế thu phí, trước khi hiến chương này hết hạn vào cuối năm 2027. Ban lãnh đạo BBC từng hy vọng chính phủ Công đảng thân thiện với BBC sẽ sẵn sàng gia hạn thêm một thập niên. Tuy nhiên, khủng hoảng mới nhất có thể khiến chính phủ dè dặt khi kêu gọi người dân tiếp tục trả phí cho một một kênh truyền hình mà nhiều người không còn ưa chuộng trong thời đại mạng xã hội.

Liên quan đến khoản đòi bồi thường 1 tỉ USD của ông Trump, khả năng là BBC không thể trả. Trong năm tài chính vừa qua, BBC thu được 5,9 tỉ bảng (7,8 tỉ USD) doanh thu, chủ yếu từ phí bản quyền (3,8 tỉ bảng), phần còn lại từ các hoạt động thương mại. Đến cuối năm 2024, đài có quỹ dự trữ tiền mặt 477 triệu bảng (627 triệu USD) - chỉ hơn một nửa so với số tiền mà ông Trump đe dọa kiện. Bất kỳ khoản bồi thường nào cho Trump, ngay cả khi thấp hơn nhiều so với yêu cầu của ông, cũng sẽ làm gia tăng áp lực tài chính đối với BBC.

Hoàng Sơn