Cuộc đàm phán kín chấm dứt 'cơn ác mộng 43 ngày'

Một cuộc gặp gỡ kín, kéo dài chưa đến một giờ và không có sự tham dự của các lãnh đạo cấp cao, đã bất ngờ mở ra lối thoát cho đợt đóng cửa chính phủ dài kỷ lục 43 ngày tại Mỹ.

Theo Wall Street Journal, chính nhóm nghị sĩ trung dung của cả hai đảng - chứ không phải những cuộc đấu khẩu công khai giữa Tổng thống Donald Trump và lãnh đạo phe Dân chủ Chuck Schumer - mới là những nhân tố thực sự tháo ngòi bế tắc.

Cuộc thương lượng âm thầm giữa đêm

Vào một buổi tối hai ngày trước Halloween, 7 thượng nghị sĩ Dân chủ theo đường lối ôn hòa cùng một nghị sĩ độc lập lặng lẽ đến văn phòng Lãnh đạo phe đa số Thượng viện John Thune (Cộng hòa, South Dakota). Không thông báo, không phụ tá, không truyền thông, cuộc gặp bí mật nhằm tìm lối thoát cho tình trạng tê liệt của bộ máy liên bang.

“Đó là những người thực sự muốn giải quyết vấn đề”, Thượng nghị sĩ Angus King của Maine, một nhân vật độc lập liên kết với đảng Dân chủ và đóng vai trò chủ chốt trong các cuộc thương lượng, chia sẻ.

Trong suốt hơn một tháng, chính phủ Mỹ rơi vào đình trệ do bế tắc quanh khoản trợ cấp Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá rẻ (ACA) sắp hết hạn. Cả hai đảng đều không muốn nhượng bộ công khai vì lo ngại bị coi là yếu thế trước cử tri.

Lãnh đạo phe đa số Thượng viện John Thune trả lời báo chí tại Điện Capitol ngày 10/11 khi đảng Dân chủ thông qua thỏa thuận mở cửa chính phủ. Ảnh: Reuters.

Cuộc gặp này - một trong nhiều cuộc họp kín - do King và nhóm nghị sĩ trung dung đề xuất, bao gồm hai thượng nghị sĩ Dân chủ của New Hampshire là Jeanne Shaheen và Maggie Hassan, đều là cựu thống đốc. Phía Cộng hòa có Thune và Thượng nghị sĩ John Hoeven của Bắc Dakota, cũng là cựu thống đốc và thành viên kỳ cựu của ủy ban phân bổ ngân sách.

Nhóm thương lượng thông báo cho lãnh đạo phe Dân chủ Thượng viện Chuck Schumer rằng họ đang làm việc với Thune và cập nhật toàn bộ nội dung. Tuy nhiên, Schumer không trực tiếp tham gia.

Ông muốn kéo dài bế tắc, tin rằng Tổng thống Donald Trump cuối cùng sẽ phải tự lên tiếng đàm phán, qua đó giúp phe Dân chủ đạt được thỏa thuận tốt hơn, đặc biệt là về khoản trợ cấp bảo hiểm y tế Obamacare sắp hết hạn, vốn là yêu cầu trung tâm của phe Dân chủ trong cuộc chiến ngân sách lần này.

Trong suốt thời gian chính phủ đóng cửa, Schumer - nhân vật quyền lực nhất của phe Dân chủ tại Thượng viện - lựa chọn đứng ngoài, để một nhóm nhỏ nghị sĩ đàm phán với phe Cộng hòa.

Thỏa thuận cuối cùng tài trợ cho phần lớn hoạt động của chính phủ đến ngày 30/1 và gia hạn một số chương trình, như hỗ trợ lương thực, thêm một năm. Điều này khiến phe tiến bộ và nhiều nhà hoạt động trong đảng bất bình, cho rằng nhóm đàm phán gần như không giành được gì và chỉ trích Schumer vì không giữ được sự đoàn kết, dù chính ông cũng không bỏ phiếu ủng hộ thỏa thuận.

Điều khiến nhiều nghị sĩ Dân chủ bất bình nhất là họ rời bàn đàm phán mà không có cam kết chắc chắn về việc gia hạn trợ cấp bảo hiểm y tế. Trong cuộc nói chuyện với Thune, nhóm trung dung chấp nhận từ bỏ yêu cầu này: Thune chỉ đảm bảo sẽ tổ chức bỏ phiếu trước giữa tháng 12, nhưng không hứa kết quả.

Thượng nghị sĩ Shaheen cho rằng việc đối thoại trực tiếp với Thune khiến bà tin ông sẽ giữ lời. “Chúng tôi nhìn thẳng vào mắt ông ấy”, Shaheen nói.

Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Chuck Schumer. Ảnh: Reuters.

Bà cũng nhấn mạnh phe Dân chủ vẫn có “phương án dự phòng”, bởi phần lớn ngân sách sẽ hết hạn cuối tháng 1, thời điểm họ có thể kích hoạt một cuộc đóng cửa mới. “Đó là lựa chọn mà mọi người sẽ cân nhắc”, bà nói.

Nội bộ Dân chủ chia rẽ

Thỏa thuận mà nhóm trung dung và phe Cộng hòa đạt được cuối cùng mở ra lối thoát cho bế tắc nhưng lại tạo nên rạn nứt trong nội bộ Dân chủ. Một số người cho rằng đây là thất bại trong chiến lược của Schumer, người tin rằng ông có thể giữ sự đoàn kết của phe mình đủ lâu để buộc ông Trump phải nhượng bộ.

King, Shaheen, Hassan và những người thuộc phe trung dung thường xuyên báo cáo Schumer về tiến triển đàm phán với Thune và ủy ban ngân sách của đảng Cộng hòa. Ngoài Hoeven, nhóm còn làm việc với Thượng nghị sĩ Susan Collins - chủ tịch ủy ban phân bổ - và Thượng nghị sĩ Katie Britt của Alabama.

Họ tin rằng nếu Schumer ủng hộ, ông có thể kéo thêm nhiều nghị sĩ Dân chủ đi cùng. Schumer nói ông sẵn sàng xem xét thỏa thuận, nhưng cho rằng đề xuất chưa đủ mạnh và yêu cầu điều chỉnh. Ông cũng đề nghị nhóm đợi sau ngày 1/11 khi bắt đầu mùa đăng ký bảo hiểm Obamacare và tiếp tục chờ đến sau Ngày Bầu cử 4/11. Nhóm đồng ý.

Sự chậm trễ này khiến nhiều nghị sĩ Cộng hòa bức xúc và cáo buộc Schumer “kìm chân” các đối tác Dân chủ. King phản bác, nói Schumer vẫn đưa ra phản hồi và không bị “lách mặt”.

“Ông ấy vẫn tham gia theo cách của mình”, King nói.

Đến Ngày Bầu cử, Shaheen trình bày kế hoạch của nhóm trung dung trước toàn bộ phe Dân chủ trong bữa họp trưa, vài giờ trước khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa. Hơn chục nghị sĩ tỏ ra quan tâm nhưng chưa sẵn sàng bỏ phiếu.

Phần lớn phe Dân chủ vẫn muốn giữ sự đoàn kết, nhất là khi chiến thắng áp đảo của đảng trong nhiều cuộc đua được xác nhận sáng hôm sau.

Tuy nhiên, tác động của cuộc đóng cửa ngày càng rõ rệt: các chuyến bay bắt đầu bị chậm trễ, nhiều cử tri mất vài kỳ lương, những người khác không còn nhận được trợ cấp lương thực hay hỗ trợ sưởi ấm mùa đông.

Đến 9/11, tám nghị sĩ Dân chủ tuyên bố họ không thể chờ thêm.

Các Thượng nghị sĩ Angus King (độc lập, bang Maine), Maggie Hassan (Dân chủ, New Hampshire), Catherine Cortez Masto (Dân chủ, Nevada), Jeanne Shaheen (Dân chủ, New Hampshire) và Tim Kaine (Dân chủ, Virginia) nằm trong số tám thượng nghị sĩ đã tách khỏi lập trường chung của đảng. Ảnh: Bloomberg.

“Chiến lược không còn hiệu quả”

Những người ủng hộ Schumer nói ông đã làm hết mức trong tình thế khó khăn, và rằng ngay cả nhiều nghị sĩ Cộng hòa cũng không nghĩ phe Dân chủ trụ được lâu như vậy.

Nhưng King cho biết qua nhiều tuần trao đổi với phe Cộng hòa, ông nhận ra ông Trump sẽ không tham gia đàm phán.

“Chúng ta đang làm tổn thương quá nhiều người cho một chiến lược không mang lại kết quả. Tóm lại là vậy”, ông nói.

Thay vì thương lượng, Nhà Trắng bác bỏ các đề xuất bỏ phiếu riêng lẻ nhằm trả lương cho kiểm soát không lưu hoặc cấp tiền cho chương trình tem phiếu, từ chối gặp phe Dân chủ và không bàn về chăm sóc sức khỏe cho đến khi chính phủ mở cửa lại.

Schumer đưa ra đề xuất cuối cùng vào ngày 7/11: phe Dân chủ sẽ đồng ý mở cửa nếu phe Cộng hòa chấp nhận gia hạn trợ cấp bảo hiểm y tế một năm. Cộng hòa lập tức bác bỏ, trong khi thỏa thuận của nhóm trung dung lại tăng tốc.

Tối 9/11, Schumer tuyên bố ông không thể bỏ phiếu cho một thỏa thuận “không giải quyết cuộc khủng hoảng y tế”. Nhưng để thông qua, phe Cộng hòa cần thượng nghị sĩ thứ tám là Tim Kaine (Dân chủ, Virginia).

Thượng nghị sĩ Britt cho biết bà đã làm việc với Kaine, Nhà Trắng và lãnh đạo Cộng hòa để bổ sung điều khoản đảo ngược các đợt sa thải nhân viên liên bang trong thời gian đóng cửa và cấm mọi đợt sa thải mới đến hết tháng 1.

Với lá phiếu “đồng ý” của Kaine, Thượng viện đã vượt qua rào cản thủ tục với tỷ lệ sít sao 60-40, đủ để thông qua dự luật mở lại chính phủ.

Schumer - người từng bị chỉ trích vào tháng 3 vì bỏ phiếu với Cộng hòa để tránh một cuộc đóng cửa - nay lại bị chỉ trích vì không giữ được cuộc đóng cửa kéo dài thêm. Ông tự xem mình đã giành phần thắng khi đưa vấn đề chi phí chăm sóc sức khỏe trở thành tâm điểm chiến dịch của phe Dân chủ trước kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ.

Trong bài phát biểu hôm 10/11, Schumer cảnh báo ông Trump và đảng Cộng hòa sẽ phải hối tiếc vì đã không chịu thương lượng để sửa trợ cấp khi còn cơ hội.

“Bây giờ cuộc khủng hoảng y tế này thuộc về đảng Cộng hòa. Họ biết điều gì đang đến. Chúng tôi muốn giải quyết. Họ đã nói không”, ông nói.

Phương Linh