Đa dạng hóa hình thức xét nghiệm, tăng hiệu quả điều trị

Lấy mẫu xét nghiệm sàng lọc HIV cho khách hàng tại CDC tỉnh

Phân loại ban đầu

Một ngày cuối tuần, theo hẹn, sinh viên Đặng Duy Hoàng, thành viên CBO (nhân viên tiếp cận cộng đồng) mời khách hàng của mình đến một quán cà phê quen thuộc ở trung tâm thành phố như đã hẹn. Mang theo mẫu xét nghiệm (XN) do Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh cung cấp, Hoàng thuần thục lấy mẫu và test cho những người trong nhóm MSM (nam quan hệ tình dục đồng giới).

Tham gia nhóm CBO, cá nhân Hoàng đã tiếp cận, XN cho khoảng 40 khách hàng. Kinh nghiệm là phải làm sao cho khách hàng cảm thấy an toàn, thoải mái, bảo mật; từ tâm lý không biết thành biết, không tin tưởng sang tin tưởng. Cùng nhóm với Hoàng còn có 7 thành viên CBO khác hoạt động thường xuyên, được xem như cánh tay nối dài của nhân viên y tế trong phòng, chống HIV/AIDS. Dịch vụ XN HIV do nhóm CBO thực hiện miễn phí hoàn toàn, mục đích phân loại ban đầu để tránh lây nhiễm trong cộng đồng. Hai đến ba tuần một lần, nhóm tiếp cận, mời khách hàng XN theo địa điểm hẹn trước hoặc tự làm việc ở nhà; mỗi tháng sẽ báo cáo tình hình công việc về CDC tỉnh.

Từ đầu năm đến nay, qua XN của nhóm CBO, một số trường hợp dương tính được giới thiệu đến cơ sở y tế tiếp tục làm các XN khẳng định nhiễm HIV. Trong số này, có một khách hàng đang là sinh viên ở Huế. Qua “app” hẹn hò của nhóm MSM, sinh viên này đến gặp gỡ, sử dụng đồ uống có cồn nên bị một người 26 tuổi dụ dỗ, cưỡng ép quan hệ tình dục với nhiều người. 6 tháng sau, nạn nhân này được nhóm CBO tư vấn, XN tại chỗ và tham gia điều trị tích cực tại Khoa Phòng, chống HIV/AIDS, CDC tỉnh.

Bên cạnh XN cộng đồng, một hình thức khá mới đảm bảo bí mật, an toàn là tự XN thông qua website: tuxetnghiem.vn. Thừa Thiên Huế là một trong 30 tỉnh của cả nước triển khai tự XN HIV qua website. Tính từ thời điểm triển khai (9/2022) đến nay, 8 trường hợp có phản ứng đã được tư vấn điều trị theo quy trình.

Trong 10 tháng đầu năm 2024, kênh này tư vấn, cấp phát 210 test tự XN Check Now cho khách hàng, 1 khách hàng cho kết quả phản ứng. Đó là một sinh viên 20 tuổi, tiếp cận dịch vụ qua mạng xã hội nên đặt mẫu về test tại nhà. Sau khi có kết quả phản ứng hai vạch (dương tính), bạn này đã liên hệ CDC. Dù rất sốc và bấn loạn, nhưng khi đến XN khẳng định và nghe các bác sĩ tư vấn, sinh viên này tham gia điều trị ARV, sức khỏe bệnh nhân này hiện cải thiện hơn nhiều.

Mở rộng các kênh tiếp cận

Nhằm đạt mục tiêu trong Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, đã có nhiều văn bản của Chính phủ, Bộ Y tế, UBND tỉnh hướng dẫn cụ thể các hình thức xét nghiệm HIV.

Quyết định 1246 của Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh việc mở rộng và đa dạng hóa các loại hình tư vấn XN HIV, đẩy mạnh XN HIV dựa vào cộng đồng, tự XN. Mục tiêu đặt ra là tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con xuống dưới 2% vào năm 2030; tỷ lệ người nhiễm HIV trong cộng đồng biết tình trạng HIV của mình đạt 90% vào năm 2025 và 95% vào năm 2030; tỷ lệ người có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV được XN HIV hàng năm đạt 70% vào năm 2025 và 80% vào năm 2030.

Đối với XN sàng lọc HIV tại cơ sở y tế, sẽ có nhân viên XN thực hiện, phòng XN trang bị đầy đủ sinh phẩm, mẫu bệnh phẩm. Toàn tỉnh có 20 phòng XN sàng lọc HIV, 2 phòng XN khẳng định dương tính HIV. Qua đó, mỗi năm XN sàng lọc HIV trung bình 100.000 trường hợp; phát hiện dương tính trung bình 100 trường hợp (60% người trong tỉnh). BSCKI. Bùi Thị Kiều Linh, cán bộ phụ trách bộ phận này của Khoa Phòng, chống HIV/AIDS CDC tỉnh cho hay: “Quá trình lấy mẫu, chúng tôi đảm bảo bí mật thông tin cho khách hàng. Qua 3 lần test, nếu khẳng định bệnh nhân dương tính với HIV, Phòng Tư vấn sẽ trấn an tâm lý, hướng dẫn các bước thăm khám, điều trị tiếp theo”.

Trong XN do cơ sở y tế thực hiện, các đợt giám sát trọng điểm hàng năm cũng mang lại hiệu quả không kém. Qua thực hiện giám sát trọng điểm, có năm 10% kết quả mẫu dương tính cho thấy nguy cơ tiềm ẩn việc lây nhiễm HIV trong nhóm người này nếu không được XN, điều trị kịp thời. Chị Phùng Thị Bảo Châu, Khoa Phòng, chống HIV/AIDS kể rằng, một bạn trẻ đang còn ngồi trên ghế nhà trường khi tham gia giám sát trọng điểm có kết quả dương tính. Lần quan hệ gần nhất với bạn tình đồng tính cách thời điểm XN 1,5 tháng, bạn này không dùng bao cao su. Rất may nhờ phát hiện sớm, mức độ nhiễm HIV ở giai đoạn một nên bệnh nhân này phối hợp điều trị hiệu quả.

Theo CDC tỉnh, 10 tháng đầu năm 2024, có 82.290 trường hợp được XN, sàng lọc HIV, qua đó phát hiện 81 trường hợp dương tính. Theo đánh giá chung, địa bàn tỉnh đã thực hiện rất sớm, đa dạng hóa mô hình xét nghiệm HIV, tuy nhiên mới đạt được độ bao phủ 10% dân số. Bên cạnh đó, số lượng đơn vị cung ứng dịch vụ XN HIV còn ít; đồng đẳng viên các nhóm, nhất là nhóm MSM thay đổi liên tục dẫn đến khó khăn trong triển khai hoạt động XN cộng đồng.

Thời gian tới, CDC sẽ mở rộng phạm vi hoạt động của trạm y tế trong XN HIV, vận động các phòng khám tư nhân tham gia hệ thống XN sàng lọc HIV, tiếp tục triển khai XN HIV do đồng đẳng viên thực hiện... Bên cạnh đó, đẩy mạnh quảng bá truyền thông hình thức tự XN HIV qua các kênh mạng xã hội nhằm mở rộng đối tượng tiếp cận trực tiếp; gián tiếp qua các trường học, tổ chức đoàn thể.

Bài, ảnh: LINH TUỆ