Đại biểu Quốc hội: Cần khắc phục 'căn bệnh trầm kha' điều chỉnh dự án nhiều lần, đội vốn

Quang cảnh phiên thảo luận của Quốc hội sáng 14/11/2025. (Ảnh: DUY LINH)

Bỏ cấp phép không đồng nghĩa buông lỏng quản lý

Tại phiên thảo luận ở hội trường Quốc hội sáng 14/11 về dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá cao nỗ lực tiếp thu, chỉnh lý của cơ quan soạn thảo, đồng thời đề nghị tiếp tục hoàn thiện một số nội dung quan trọng nhằm bảo đảm tính thống nhất, minh bạch và khả thi trong thực tiễn.

Đại biểu Tạ Văn Hạ (Đà Nẵng) bày tỏ sự đồng tình và ủng hộ cao đối với dự thảo, đánh giá cao nỗ lực của Ban soạn thảo và Chính phủ. Tuy nhiên, qua nghiên cứu dự thảo, đại biểu nêu một số băn khoăn cần được xử lý triệt để trong lần sửa đổi này.

Trước hết, đại biểu nhấn mạnh yêu cầu sửa luật phải khắc phục bằng được “căn bệnh trầm kha, kéo dài nhiều năm” là các dự án đầu tư, nhất là dự án đầu tư công, bị điều chỉnh nhiều lần, chậm tiến độ, đội vốn.

Đại biểu Tạ Văn Hạ (Đà Nẵng) phát biểu.

Theo đại biểu, gốc rễ nằm ở khâu chuẩn bị đầu tư - phải chuẩn bị đủ, đánh giá kỹ, dự báo đúng, bảo đảm chất lượng và phù hợp thực tiễn. “Ở nhiều nước, thời gian chuẩn bị đầu tư rất dài nhưng thi công chỉ diễn ra trong thời gian ngắn; còn ở ta có những dự án mất 4-5 năm thi công, trong khi thời gian chuẩn bị rất ít”, đại biểu nêu. Nếu không xử lý triệt để tình trạng này, nhiều khó khăn và tốn kém sẽ tiếp tục phát sinh.

Vấn đề thứ hai đại biểu quan tâm là nghiệm thu, kiểm tra chất lượng công trình, nhất là công trình trọng điểm. Dẫn phản ánh dư luận thời gian gần đây về hiện tượng liên quan chất lượng công trình cầu sông Lô, đại biểu cho rằng dù chưa rõ thực hư nhưng đây là tín hiệu đáng lo ngại, cho thấy cần tăng cường trách nhiệm ở cả hai khâu kiểm định chất lượng và nghiệm thu công trình.

Đại biểu đặt vấn đề năng lực đội ngũ có hạn chế hay thiết bị kiểm định thiếu thốn; trách nhiệm thuộc về cơ quan nào. Dự thảo luật cần có quy định rõ ràng, kiên quyết chấm dứt tình trạng chất lượng không bảo đảm.

Ý kiến thứ ba của đại biểu liên quan cấp phép xây dựng nhà ở riêng lẻ. Đại biểu đánh giá tích cực việc dự thảo đã mạnh dạn bỏ quy định này và đề nghị tiếp tục theo hướng đó. Đại biểu cho rằng cần phân biệt rõ giữa “bỏ thủ tục cấp phép” và “bỏ quản lý nhà nước”: Bỏ cấp phép không có nghĩa là buông lỏng quản lý.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên thảo luận. (Ảnh: DUY LINH)

Thực tế hiện nay, mỗi năm Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh có hàng trăm nghìn hồ sơ cấp phép; thủ tục phức tạp, phát sinh chi phí không chính thức, kéo dài thời gian và có nguy cơ tiêu cực.

Theo đại biểu, các quy chuẩn, tiêu chuẩn về khoảng lùi, mật độ xây dựng, chiều cao công trình… đã đầy đủ, minh bạch; người dân chỉ cần dựa vào các quy định đó, có tư vấn thiết kế chịu trách nhiệm chuyên môn.

Về lo ngại người dân xây dựng tràn lan, đại biểu nêu rõ cần tăng cường hậu kiểm, xử phạt nghiêm, công khai quy hoạch, ứng dụng công nghệ trong quản lý hồ sơ và thanh tra thực địa. Đại biểu đề nghị người dân nộp đăng ký online, cam kết thực hiện theo quy định; cơ quan quản lý tăng hậu kiểm, xử lý nghiêm vi phạm thay cho tiền kiểm rườm rà.

Đối với các công trình chuyển tiếp, đại biểu kiến nghị cần có quy định rõ ràng: Những công trình trọng điểm quốc gia, công trình cấp I đang được cơ quan chức năng thẩm định theo quy trình hiện hành thì nên tiếp tục thực hiện đến khi kết thúc, tránh xáo trộn khi chuyển đổi phân cấp.

Đại biểu lưu ý khi phân cấp, phân quyền cần có lộ trình phù hợp, bảo đảm các địa phương đặc biệt là cấp tỉnh, thành phố có đủ năng lực, đủ đội ngũ cán bộ để tiếp nhận khối lượng công việc rất lớn.

“Mỗi thành phố trong một năm có hàng chục nghìn công trình xây dựng; nếu đội ngũ không đáp ứng mà vẫn phân cấp mạnh sẽ khó bảo đảm chất lượng quản lý”, đại biểu nói.

Làm rõ khái niệm, phạm vi, thủ tục để tránh chồng chéo và kéo dài tiến độ

Đại biểu Trần Văn Tiến (Phú Thọ) phát biểu tại phiên thảo luận. (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu Trần Văn Tiến (Phú Thọ) cho rằng giải thích từ ngữ tại Điều 3 vẫn chưa bao quát đầy đủ các hoạt động xây dựng được quy định tại nhiều chương của dự thảo luật. Đại biểu đề nghị bổ sung các cụm từ như “báo cáo nghiên cứu tiền khả thi”, “dự án đầu tư kinh doanh theo Luật Xây dựng”, “bảo hành công trình”, “bảo trì công trình”, “khu đô thị mới”, “quản lý trật tự xây dựng”, đồng thời không sử dụng cụm “và các hoạt động khác liên quan…” để tránh thiếu rõ ràng.

Về hành vi bị nghiêm cấm, đại biểu đề nghị bổ sung quy định cấm xây dựng công trình khi chưa có giấy phép xây dựng đối với dự án thuộc diện phải cấp phép; cấm xây dựng công trình trên đất không phù hợp quy hoạch.

Đại biểu Nguyễn Trúc Sơn (Vĩnh Long) đề nghị làm rõ hơn khái niệm liên quan dự án đầu tư xây dựng khu đô thị tại khoản 7 Điều 3, phân biệt rõ giữa xây dựng mới, cải tạo, chỉnh trang, nâng cấp đô thị nhằm tránh hiểu chưa thống nhất, đặc biệt liên quan tỷ lệ khai thác nhà ở của nhà đầu tư.

Liên quan phân cấp, đại biểu đề nghị làm rõ hơn hình thức quản lý dự án ở cấp tỉnh và đặc biệt cấp xã để phù hợp thực tiễn, vì quy định số lượng Ban quản lý dự án hiện nay gây khó khăn cho địa phương.

Đối với công trình xây dựng tạm (Điều 72), đại biểu cho biết thực tế nhiều dự án quy hoạch kéo dài khiến người dân không có cơ sở pháp lý để xin cấp tạm. Do đó, đề nghị mở quy định để Ủy ban nhân dân tỉnh, xã được cấp phép tạm cho người dân có nhu cầu ở trong giai đoạn chờ triển khai quy hoạch.

Đại biểu Khương Thị Mai (Ninh Bình) phát biểu. (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu Khương Thị Mai (Ninh Bình) đánh giá cao tinh thần cải cách mạnh mẽ của dự thảo, chuyển hướng từ quản lý hành chính sang quản lý kiến tạo, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương, đơn giản hóa lập, thẩm định và phê duyệt dự án.

Nữ đại biểu đặc biệt nhấn mạnh quy định khuyến khích sử dụng vật liệu xanh, vật liệu thông minh, chuyển đổi số; tăng vai trò chủ đầu tư trong quản lý thiết kế, giám sát thi công; hỗ trợ doanh nghiệp tư vấn thiết kế.

Để tiếp tục hoàn thiện, đại biểu đề nghị có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia thị trường xây dựng; đơn giản hóa hồ sơ đấu thầu; khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng công nghệ số, vật liệu xanh.

Đồng thời, tăng minh bạch trong cấp phép bằng chuyển đổi toàn bộ sang hình thức điện tử, kết nối dữ liệu quốc gia; công khai quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức.

Quy định rõ trường hợp chủ đầu tư được tự điều chỉnh thiết kế, điều chỉnh quy hoạch chi tiết đối với công trình cấp 3 trong khu công nghiệp, khu đô thị, khu dân cư để phù hợp thực tế mà vẫn bảo đảm an toàn, phòng cháy, chữa cháy và môi trường.

Xây dựng khung pháp lý linh hoạt khuyến khích sáng tạo; hỗ trợ đào tạo, tư vấn kỹ thuật, giám sát thi công; hỗ trợ doanh nghiệp tham gia dự án thí điểm, phát triển đô thị thông minh.

TRUNG HƯNG