Đại biểu Quốc hội: Thu và hoàn thuế VAT 5% không mang lại lợi ích cho nhà nước

Băn khoăn hóa đơn khống?

Thảo luận về về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế VAT ngày 8/12, đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) bày tỏ đồng tình với quy định “những cái hàng hóa nông sản chưa chế biến hoặc sơ chế không phải chịu thuế”. Theo đại biểu, cơ chế cũ yêu cầu thu thuế VAT 5% sau đó hoàn thuế 5% khi xuất khẩu là một quy trình gây tốn kém thủ tục hành chính cho cả nhà nước và doanh nghiệp. Ông lý giải, thực chất là thu 5% rồi hoàn lại 5%, doanh nghiệp phải ứng một khoản tiền thuế trong thời gian đó, còn nhà nước thì mất công thu và mất công hoàn, không mang lại lợi ích mà chỉ tốn kém.

Đại biểu cho rằng, việc quay trở lại quy định như trong Luật năm 2016 là phù hợp, đồng thời đề nghị bổ sung sản phẩm phái sinh điện lực vào danh mục các sản phẩm tài chính không chịu thuế VAT. Theo đại biểu, sản phẩm phái sinh như hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, quyền chọn mua/bán (không phải là hàng hóa mà là quyền) hiện đã được quy định không chịu thuế VAT trong các luật về tổ chức tín dụng, chứng khoán, và thương mại.

Đại biểu Hoàng Văn Cường.

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy (Hà Nội) bày tỏ lo ngại về nguy cơ tái diễn tình trạng gian lận thương mại và sử dụng hóa đơn khống. Bà đặt vấn đề liệu việc khôi phục quy định cũ có giúp hạn chế doanh nghiệp thương mại tự tạo hóa đơn khống VAT 5% để được khấu trừ hay không. Bà cũng nhắc đến trường hợp doanh nghiệp A thu mua nông sản của doanh nghiệp B có hóa đơn VAT 5%, sau đó xuất khẩu và xin hoàn thuế, nhưng doanh nghiệp B không kê khai nộp thuế, dẫn đến Nhà nước phải bỏ tiền ra hoàn.

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy cũng đề nghị Chính phủ và Bộ Tài chính cần làm rõ: Lý do thực sự của việc sửa đổi luật lần này là gì (do quy định luật hay do thủ tục khấu trừ/hoàn thuế quá phức tạp?). Quan trọng hơn, nếu thay đổi theo cơ chế mới, cần có những quy định nào của luật hay văn bản dưới luật được bổ sung để kiểm soát, hạn chế triệt để tình trạng gian lận thương mại đã xảy ra trước đây./.

Cùng quan điểm, đại biểu Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) nói, việc quy định phế phẩm, phụ phẩm, phế liệu áp thuế suất theo đúng mặt hàng là hợp lý. Tuy nhiên, việc quy định này đã đủ để giải quyết tình trạng mua bán hóa đơn, hợp thức hóa phế liệu nhằm gian lận thuế hay không?

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy.

“Thực tế ở nhiều lĩnh vực có rủi ro cao như tái chế kim loại, thủy sản, phế liệu thường là “điểm mù” trong quản lý thuế. Nếu như chỉ sửa đổi về thuế suất mà không siết về quy trình kiểm soát, hóa đơn điện tử, truy vết dòng hàng thì nguy cơ thất thu vẫn rất lớn. Tôi đề nghị Cơ quan soạn thảo đánh giá lại tác động và bổ sung công cụ quản lý chứ không chỉ sửa về câu chữ như vậy”, đại biểu kiến nghị.

Tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp

Giải trình về một số nội dung quan tâm của đại biểu quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, khi Luật Thuế VAT 2024 bỏ quy định đã áp dụng từ năm 2016 liên quan đến cơ chế kê khai - khấu trừ tại khâu thương mại, lập tức phát sinh nhiều vướng mắc.

Năm 2008, luật quy định sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng chưa qua chế biến của tổ chức/cá nhân tự sản xuất không chịu thuế; nhưng khi bán qua khâu thương mại hoặc đến người tiêu dùng cuối cùng thì lúc đó thuộc đối tượng áp dụng thuế suất 5%. “Điều này khiến nhiều doanh nghiệp phải mua bán hóa đơn lòng vòng qua nhiều khâu, phát sinh gian lận thuế”, Bộ trưởng cho hay.

Đến năm 2016, Quốc hội bổ sung quy định cho phép doanh nghiệp không phải kê khai nộp thuế giá trị gia tăng đầu ra nhưng được khấu trừ thuế đầu vào hợp pháp, qua đó vừa bảo đảm bản chất thuế VAT, vừa ngăn gian lận trong hoàn thế VAT. “Khi Luật năm 2024 bỏ quy định này, bất cập lập tức quay trở lại. Do đó, chúng tôi đề nghị khôi phục cơ chế phù hợp như Luật 2016”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nói.

Theo Bộ trưởng, hiện nay nội dung về điều kiện hoàn thuế đã được chuyển sang Luật Quản lý thuế sửa đổi. Vì vậy cần thống nhất đưa quy định về điều kiện hoàn thuế vào đúng luật chuyên ngành - là Luật Quản lý thuế, thay vì để rải rác trong Luật Thuế VAT.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng cho biết thêm, vừa qua Bộ Tài chính nhận được nhiều ý kiến của các tập đoàn, tổng công ty, các hiệp hội liên quan đến nông, lâm, thủy sản, ý kiến của Bộ Tư pháp cho rằng, việc kê khai nộp thuế rõ ràng thuộc trách nhiệm của người bán, còn việc hoàn thuế là quyền lợi của người mua.

Còn theo quy định hiện nay, người mua muốn được hoàn thuế thì phải chứng minh được người bán đã có hóa đơn chứng từ. Việc bổ sung quy định yêu cầu bên bán đã kê khai nộp thuế giá trị gia tăng thì bên mua mới được hoàn thuế là không phù hợp với trách nhiệm giữa bên bán hàng và bên mua, vô hình chung gây khó khăn cho doanh nghiệp vì bên mua không thể xác minh hoặc không thể chứng minh được người bán đã kê khai nộp thuế hay chưa.

Lãnh đạo Bộ Tài chính cũng chỉ rõ, không phải chỉ lĩnh vực nông nghiệp, nhiều lĩnh vực khác cũng đang rơi vào tình trạng này và sắp tới Bộ cũng sẽ phải đề nghị rà soát tiếp.

“Do đó đề xuất sửa đổi lần này là để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp, cho người dân và bảo đảm sự công bằng, minh bạch, còn quy định liên quan đến quản lý thì đưa vào Luật Quản lý thuế", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Huyền Châu