Đảm bảo Điều lệ Đảng là nền tảng kỷ cương và sức mạnh của Đảng

Trong chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, chiều 4-11, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu chỉ đạo, trao đổi thông tin về một số điểm mới và những định hướng quan trọng trong Dự thảo Văn kiện trình Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Ảnh: TTXVN

Đây không chỉ là trách nhiệm chính trị của mỗi cấp ủy, tổ chức Đảng, mà còn thể hiện tinh thần chủ động, sáng tạo, trách nhiệm của mỗi đảng viên trong công tác xây dựng Đảng.

Đảm bảo đầy đủ cơ sở cho việc sửa đổi, bổ sung Điều lệ Đảng

Điều lệ Đảng với vai trò là văn bản cơ bản của Đảng, quy định các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, là nền tảng pháp lý và tổ chức quan trọng để Đảng thực hiện chức năng lãnh đạo toàn diện trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Điều lệ không chỉ phản ánh hệ thống nguyên tắc cơ bản mà còn là công cụ quan trọng trong việc điều chỉnh và tổ chức các hoạt động của Đảng, góp phần duy trì sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng và hiệu quả trong lãnh đạo đất nước.

Giai đoạn 2011-2025, việc tổ chức thi hành Điều lệ Đảng đã được các cấp ủy, tổ chức Đảng, đảng viên trong toàn Đảng nghiêm túc triển khai, đạt nhiều kết quả quan trọng, góp phần trực tiếp vào thắng lợi của công tác xây dựng Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền của Đảng, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng. Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình thi hành Điều lệ Đảng cũng còn những khó khăn, vướng mắc, bất cập đã được đề cập khá toàn diện trong Dự thảo Báo cáo tổng kết 15 năm thi hành Điều lệ Đảng. Qua đó, cho thấy sự nhìn nhận khách quan, không né tránh của Trung ương về vấn đề này.

Tuy nhiên, trên thực tế, ngoài những bất cập, khó khăn, vướng mắc như đã nêu trong dự thảo, việc thi hành Điều lệ Đảng còn bộc lộ những tồn tại, hạn chế làm ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động, kỷ luật, kỷ cương và uy tín của các tổ chức Đảng, đó là: (1) công tác phát triển đảng viên mới ở các chi bộ ấp, khu dân cư gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn dẫn đến tình trạng “vét nguồn”, có nơi vì thành tích kết nạp cả những quần chúng chưa thực sự thể hiện vai trò tiên phong, gương mẫu vào Đảng; (2) một số tổ chức Đảng chưa thực hiện nghiêm Điều lệ và các quy định của Đảng về tổ chức và sinh hoạt Đảng, có biểu hiện lỏng lẻo trong kỷ luật, kỷ cương; (3) những khó khăn trong thành lập tổ chức Đảng cũng như vai trò lãnh đạo của chi bộ ở các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài còn mờ nhạt, do không được sự ủng hộ của chủ doanh nghiệp nên gặp nhiều khó khăn trong hoạt động; (4) tình trạng đảng viên khi nghỉ hưu chậm chuyển sinh hoạt Đảng, thậm chí bỏ sinh hoạt, tự ra khỏi Đảng nhưng tổ chức Đảng không kịp thời nắm bắt thông tin; (5) một số đảng viên không còn tha thiết với sinh hoạt Đảng, mượn cớ lớn tuổi hoặc có bệnh để xin miễn sinh hoạt Đảng, trong khi vẫn có thể tham gia nhiều hoạt động; (6) tình trạng đảng viên xin ra khỏi Đảng hoặc không sinh hoạt đến mức bị xóa tên… có dấu hiệu tăng ở một số nơi.

Những tồn tại, hạn chế nêu trên tuy đã kéo dài nhiều năm nhưng chưa có giải pháp khắc phục hiệu quả. Vì vậy, ở lần tổng kết này, dự thảo cần đánh giá thực trạng một cách toàn diện và khách quan, nhận diện đầy đủ và sâu sắc hơn nữa những tồn tại, hạn chế để Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIV có thêm cơ sở thực tiễn cho những bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện các quy định của Điều lệ Đảng, đảm bảo kỷ luật, kỷ cương và uy tín của tổ chức Đảng.

Những yêu cầu mới về nguyên tắc tập trung dân chủ

Tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản trong xây dựng tổ chức, sinh hoạt và hoạt động của Đảng, được Đảng ta xác định là nguyên tắc “xương sống” chi phối mọi hoạt động của Đảng, tạo nên sức mạnh, sự đoàn kết thống nhất trong Đảng. Tuy nhiên, trong thực tế, việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ vẫn tồn tại một số hạn chế.

Dự thảo đã thẳng thắn đánh giá: “Một số cấp ủy, tổ chức Đảng chưa thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, hạn chế tranh luận, thảo luận trong sinh hoạt Đảng, thậm chí có nơi còn vi phạm nghiên trọng. Trong sinh hoạt cấp ủy, chi bộ thực hiện tự phê bình và phê bình có lúc, có nơi chưa thực chất, chưa thường xuyên, vẫn còn tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm. Một số cấp ủy viên, đảng viên chưa nắm vững và chấp hành nghiêm Điều lệ Đảng, quy định, hướng dẫn của Trung ương, vi phạm nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng; thực hiện chưa đầy đủ trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền hạn của cấp ủy viên và đảng viên. Việc xây dựng quy chế làm việc ở một số cấp ủy, tổ chức Đảng chưa chú trọng nội dung, nguyên tắc, chưa cụ thể hóa nhiệm vụ, thẩm quyền sát với địa phương, cơ quan, đơn vị; có nơi chậm ban hành, chất lượng quy chế không bảo đảm; có nơi thực hiện quy chế làm việc chưa nghiêm túc”.

Việc thực hiện không nghiêm, không đầy đủ các yêu cầu của nguyên tắc tập trung dân chủ trong các tổ chức Đảng dẫn đến hậu quả rất nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu và uy tín của Đảng. Bởi khi nguyên tắc tập trung dân chủ bị buông lỏng, việc lãnh đạo, chỉ đạo thiếu thống nhất; kỷ luật, kỷ cương trong Đảng không được giữ vững; dẫn đến tình trạng cục bộ, bè phái, mất đoàn kết nội bộ, làm suy yếu vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng; các quyết định không phản ánh đầy đủ ý chí tập thể, có thể mang tính chủ quan, độc đoán của một số cá nhân hoặc ngược lại, dẫn đến tình trạng “dân chủ hình thức”; thiếu dân chủ trong sinh hoạt Đảng khiến đảng viên không dám nói thật, ngại đấu tranh; hoặc nếu dân chủ không có sự tập trung, dễ dẫn đến tranh cãi, bè phái; khi tổ chức Đảng thiếu kỷ luật, mất đoàn kết, các quyết định sai lầm hoặc chậm trễ sẽ khiến người dân sụt giảm niềm tin vào vai trò lãnh đạo của Đảng; khi các tổ chức Đảng vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ sẽ tạo dư luận xấu, làm giảm sức thuyết phục của Đảng trong công tác vận động quần chúng nhân dân và trong hệ thống chính trị.

Với những bất cập, hạn chế như vậy, đặt ra yêu cầu cấp thiết của việc sửa đổi, bổ sung Điều lệ Đảng lần này phải khẳng định mạnh mẽ hơn vai trò, vị trí của nguyên tắc tập trung dân chủ - khẳng định rõ đây là nguyên tắc “xương sống”, cốt lõi, nền tảng trong xây dựng tổ chức, sinh hoạt và hoạt động của Đảng. Điều lệ sửa đổi cũng cần bổ sung các quy định rõ ràng hơn về trách nhiệm tập thể cấp ủy, trách nhiệm cá nhân người đứng đầu trong từng tổ chức để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Thực tế cho thấy, việc thiếu rõ ràng trong quy định này dẫn đến sự lúng túng trong việc xử lý các vấn đề phát sinh, tạo điều kiện cho sự né tránh trách nhiệm. Đồng thời, bổ sung các điều khoản đảm bảo mọi đảng viên được tham gia thảo luận, đóng góp ý kiến, giám sát và phản biện trong tổ chức Đảng, tránh dân chủ hình thức. Đặc biệt, quy định “đảng viên có ý kiến thuộc về thiểu số có quyền được bảo lưu và báo cáo lên cấp ủy cấp trên cho đến đại hội đại biểu toàn quốc” cần có hướng dẫn để thực hiện cho thống nhất và thực chất. Theo đó, phải cụ thể sau khi bảo lưu ý kiến thì ai (cấp ủy, chi bộ hay đảng viên) sẽ báo cáo, định rõ thời gian trả lời báo cáo để đảng viên có thể tiếp tục phản ánh ý kiến của mình lên cấp cao hơn nếu như ý kiến của đảng viên không được xem xét. Yêu cầu này rất cần thiết vì thực tế cho thấy chân lý không phải bao giờ cũng thuộc về số đông, nhưng hiện nay đa phần những ý kiến thiểu số chỉ mới dừng lại ở quyền được bảo lưu.

Sao Khuê