Đằng sau việc Mỹ gia tăng áp lực chưa từng có lên Nam Phi

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng. Ảnh: THX/TTXVN

Theo báo Vedomosti (Nga) ngày 28/11, trong một diễn biến gây chấn động, Tổng thống Donald Trump đã công khai tuyên bố ý định loại Nam Phi khỏi danh sách khách mời tham dự hội nghị thượng đỉnh G20 năm 2026, dự kiến diễn ra tại Mỹ. Song song với động thái gây sức ép ngoại giao này, ông Trump còn tuyên bố trên mạng xã hội Truth Social về việc sẽ ngay lập tức đình chỉ "mọi khoản hỗ trợ và trợ cấp" mà Mỹ dành cho Nam Phi.

Chiến dịch gây sức ép toàn diện này, theo các chuyên gia được Vedomosti phỏng vấn, bắt nguồn từ sự đan xen giữa các tính toán chính trị trong nước và những nỗ lực chiến lược nhằm làm suy yếu khối BRICS. Nam Phi, với tư cách là một quốc gia coi trọng vai trò lãnh đạo khu vực và mối quan hệ với các đối tác lớn như Nga và Trung Quốc, đang thể hiện sự từ chối chấp nhận các điều kiện khiến họ phụ thuộc vào Washington.

Những bất bình của Tổng thống Mỹ đối với Nam Phi khá đa dạng và gay gắt. Một trong những lý do chính được ông Trump mô tả là tình trạng áp bức đối với cộng đồng người da trắng thiểu số tại Nam Phi. Ngoài ra, một nguồn bất mãn khác là việc Nam Phi đã từ chối trao quyền Chủ tịch G20 cho một "đại diện cấp cao của Đại sứ quán Mỹ" tại nước này.

Sau khi trở lại Nhà Trắng vào tháng 1/2025, Tổng thống Trump đã nhiều lần chỉ trích Nam Phi. Thậm chí, vấn đề này còn được đề cập trong cuộc gặp giữa ông với Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa vào cuối tháng 5. Việc sử dụng mạng xã hội để công bố các hành động chính sách đối ngoại cứng rắn nhằm vào Nam Phi cho thấy quyết tâm của chính quyền Mỹ trong việc gây áp lực tối đa lên quốc gia châu Phi này.

Các chuyên gia nhận định vụ việc liên quan đến Nam Phi mang ý nghĩa quan trọng đối với ông Trump trên cả hai phương diện chính sách đối ngoại lẫn đối nội.

Ông Vladimir Vasilyev, nghiên cứu viên chính tại Viện Nghiên cứu Mỹ và Canada thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, phát biểu với Vedomosti rằng khía cạnh đối nội liên quan đến mong muốn củng cố cơ sở cử tri da trắng của Tổng thống Trump. Hơn nữa, chuyên gia Vasilyev lưu ý rằng việc ông Trump tập trung vào Nam Phi còn phản ánh ảnh hưởng mới của tỷ phú Elon Musk, cựu cố vấn và là người sinh ra tại Nam Phi. Tỷ phú Musk cũng được cho là bất bình với tình hình của cộng đồng thiểu số da trắng ở quê hương mình.

Về chính sách đối ngoại, bên cạnh nỗ lực buộc Nam Phi phải nhượng bộ trong các cuộc đàm phán thương mại song phương, ông Trump đang tìm cách gây áp lực buộc Nam Phi nới lỏng quan hệ với khối BRICS. Theo đánh giá của ông Trump, BRICS là đối thủ cạnh tranh lâu dài và chiến lược của Mỹ ở Nam bán cầu.

Lora Chkonia, nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu Quốc tế thuộc Đại học Quốc gia Quan hệ Quốc tế Moskva, đồng tình với nhận định về mục tiêu chiến lược của Mỹ, cho rằng ông Trump muốn tạo ra các điều kiện phụ thuộc và lệ thuộc - một cách tiếp cận mà Nam Phi không thể chấp nhận được.

Chuyên gia Chkonia nhấn mạnh rằng Nam Phi sẽ không chấp nhận các điều khoản đòi hỏi phải từ bỏ quan hệ đối tác với Nga và Trung Quốc hoặc từ bỏ sự tham gia của nước này vào BRICS. Nam Phi vẫn duy trì vị thế là một nhà lãnh đạo khu vực quan trọng: quốc gia này ủng hộ lợi ích của các quốc gia châu Phi khác, duy trì quyền tiếp cận đặc quyền với họ và có khả năng tác động đến quá trình ra quyết định của các nước láng giềng.

Tóm lại, chiến dịch gây sức ép của Mỹ đối với Nam Phi là sự kết hợp phức tạp giữa chính trị tranh cử trong nước và mục tiêu làm suy yếu một đối thủ kinh tế-chính trị quan trọng trên trường quốc tế. Trong khi Mỹ sử dụng các đòn bẩy về tài trợ và vai trò trong G20, Nam Phi đang kiên quyết bảo vệ sự độc lập, vai trò lãnh đạo khu vực và cam kết với liên minh BRICS của mình.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc