Đào tạo truyền thông trước áp lực AI: Doanh nghiệp cần người 'vào việc được ngay'

Ngày 9-12, Báo Thanh Niên tổ chức tọa đàm với chủ đề “Đào tạo truyền thông từ Đổi mới đến kỷ nguyên mới”, thu hút sự tham dự của đại diện các cơ quan quản lý, lãnh đạo nhiều trường ĐH, chuyên gia truyền thông, doanh nghiệp, cùng đông đảo giảng viên và sinh viên các cơ sở đào tạo.

Chương trình nằm trong chuỗi hoạt động chào mừng 40 năm Báo Thanh Niên phát hành số đầu tiên (3-1-1986 – 3-1-2026). Tọa đàm là diễn đàn để các cơ sở đào tạo báo chí – truyền thông chia sẻ định hướng đào tạo, những đổi mới, sáng tạo trong giảng dạy, đồng thời nêu các khó khăn, vướng mắc và kiến nghị.

Áp lực khi doanh nghiệp cần người “vào việc được ngay”

Phát biểu tại tọa đàm, nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn, Tổng biên tập Báo Thanh Niên, nhận định kỷ nguyên số đang làm thay đổi sâu sắc lĩnh vực báo chí – truyền thông. Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, mạng xã hội và các nền tảng số không chỉ thay đổi cách thức sản xuất, phân phối thông tin mà còn đặt ra yêu cầu mới đối với công tác đào tạo nguồn nhân lực báo chí – truyền thông ở bậc ĐH, CĐ. Dù quy mô đào tạo ngày càng mở rộng, công tác đào tạo hiện nay vẫn đối mặt nhiều thách thức.

"Để giải quyết những thách thức này, tôi tin rằng một trong những giải pháp quan trọng nằm ở sự hợp tác giữa nhà trường và người sử dụng lao động - trong đó có các cơ quan báo chí - truyền thông” – Nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn nhấn mạnh.

Nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn, Tổng biên tập Báo Thanh Niên.

Chia sẻ tại tọa đàm, nhà báo Huỳnh Văn Thông, Trưởng bộ môn Truyền thông, khoa Báo chí và Truyền thông Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM) cho rằng sự bùng nổ của nền tảng số, nội dung và nhu cầu truyền thông đang tạo ra áp lực lớn lên hệ thống đào tạo nhân lực ngành truyền thông.
Theo ông, “bùng nổ là cơ hội nhưng cũng là phép thử” đối với các cơ sở đào tạo khi nhu cầu doanh nghiệp ngày càng khắt khe, cần người “vào việc được ngay”, am hiểu nền tảng, dữ liệu, vận hành chiến dịch và xử lý khủng hoảng.

Ông Thông phân tích, chân dung nhân lực truyền thông mà doanh nghiệp tìm kiếm không còn là nhà báo, PR hay marketing thuần túy, mà là người làm nội dung gắn với dữ liệu, sáng tạo gắn với thuật toán và hiểu nền tảng số. Trong khi đó, nhiều người học hiện nay chịu tác động mạnh từ “hiệu ứng hào quang” của KOLs, YouTubers, dễ ảo tưởng về sự nổi tiếng, thiếu hình dung đầy đủ về áp lực nghề nghiệp.

Với nhà trường, thách thức lớn nằm ở việc thị trường thay đổi nhanh hơn chương trình đào tạo; chương trình nặng lý thuyết, thiếu môi trường mô phỏng thực tế và liên kết với doanh nghiệp còn hạn chế.
Trước thực tế này, ông kiến nghị tăng cường hợp tác theo mô hình “3 cùng”: cùng xây dựng chương trình, cùng đánh giá đầu ra và cùng chia sẻ trách nhiệm giữa nhà trường và doanh nghiệp.

Nhà báo Huỳnh Văn Thông.

Biết dùng công cụ là chưa đủ

Tiếp cận ở góc độ thực tế, nhà báo, TS Tạ Bích Loan, ủy viên BCH Hội Nhà báo Việt Nam, nhà sáng lập MEDIA AI LAB, trình bày tham luận “Giảng dạy truyền thông trong thời đại AI: dạy gì và tại sao?”, đặt ra nhiều vấn đề thời sự đang được giới báo chí – truyền thông quan tâm.

Bà nêu câu hỏi cốt lõi: Thành công của báo chí hôm nay đến từ những câu chuyện hay, giàu tính nhân văn hay từ việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI)? Khảo sát của MEDIA AI LAB cho thấy 85% cơ quan báo chí đã sử dụng hoặc thử nghiệm AI, chỉ một số rất ít chưa từng sử dụng, phản ánh xu hướng ứng dụng AI ngày càng phổ biến.

Theo khảo sát, AI đang được sử dụng phổ biến trong các khâu như tổng hợp, phân tích tin tức; kiểm chứng thông tin; viết tin tự động; tạo hình ảnh; xử lý dữ liệu lớn, với các công cụ được nhắc đến như ChatGPT, Grok, DeepSeek, Veo3…

Nhà báo Tạ Bích Loan cho rằng ngành đào tạo truyền thông đang đối diện thách thức kép: Vừa phải theo kịp công nghệ, AI, vừa phải bảo đảm báo chí giữ được giá trị nhân văn, bản sắc và chuẩn mực nghề nghiệp. Bên cạnh cơ hội, việc ứng dụng AI cũng đặt ra lo ngại về độ chính xác, bản quyền, tính độc đáo của tác phẩm và đạo đức báo chí.

Nhà báo Tạ Bích Loan.

Tại tọa đàm, TS Đỗ Trọng Hợp, Phó trưởng khoa phụ trách khoa công nghệ phần mềm, Trường ĐH Công nghệ thông tin (ĐH Quốc gia TP.HCM), trình bày tham luận “Làm thế nào để thực sự đưa AI vào đào tạo ngành truyền thông?”. Ông cho biết từ năm 2025, trường bắt đầu tuyển sinh ngành truyền thông đa phương tiện.

Theo TS Hợp, việc đưa AI và khoa học dữ liệu vào đào tạo truyền thông không còn là câu hỏi “có nên” mà là yêu cầu tất yếu. Vấn đề cốt lõi là làm sao đưa AI vào giảng dạy một cách “thực sự”, không dừng ở việc dùng công cụ tạo nội dung, mà giúp sinh viên giải quyết bài toán truyền thông dựa trên dữ liệu như phân tích xu hướng dư luận, xử lý dữ liệu mạng xã hội, tự động hóa các quy trình cơ bản.

Ông chỉ ra rào cản phổ biến là tâm lý e ngại công nghệ của sinh viên khối xã hội, khiến việc học dừng ở mức thụ động. Mục tiêu cuối cùng là đào tạo người học trở thành người thiết kế quy trình sáng tạo bằng công nghệ, có tư duy phản biện và trách nhiệm xã hội.

Nhiều sinh viên tham dự tọa đàm. Ảnh: TN

Ở góc độ cơ sở đào tạo, TS Bảo Trung, Trưởng khoa marketing Trường ĐH Tài chính – Marketing, cho biết nhà trường nhận được nhiều phản hồi từ doanh nghiệp về chất lượng người học trong bối cảnh AI phát triển mạnh. Doanh nghiệp đánh giá sinh viên hiện nay năng động, tự tin, có tư duy số tốt, nhanh chóng tiếp cận nền tảng mạng xã hội và các công cụ AI; có khả năng sáng tạo, kể chuyện đa phương tiện phù hợp xu hướng.

Tuy nhiên, sinh viên chủ yếu mới dừng ở mức tận dụng công cụ, chưa đáp ứng kỳ vọng về chiều sâu nội dung. Hạn chế nổi bật là thiếu tư duy chiến lược, còn lúng túng khi xây dựng kế hoạch truyền thông tổng thể và đo lường hiệu quả; kỹ năng mềm như làm việc nhóm, quản lý thời gian, giao tiếp cũng cần được cải thiện. Doanh nghiệp mong muốn nhân sự trẻ không chỉ “biết dùng công cụ” mà hiểu rõ “vì sao làm như vậy”.

Theo TS Bảo Trung, đây vừa là thách thức vừa là cơ hội để các cơ sở đào tạo tiếp tục đổi mới chương trình, tăng trải nghiệm thực tiễn, gắn kết doanh nghiệp nhằm chuẩn bị nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu thị trường.

Ngoài ra, tại tọa đàm, nhiều lãnh đạo và các chuyên gia tập trung chia sẻ những điểm mới, đột phá, sáng tạo của các cơ sở đào tạo về báo chí, truyền thông, quan hệ công chúng – đặc biệt trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển như hiện nay...

PHẠM ANH