Đầu tư công: Nâng cao năng lực thực thi, tăng cường giám sát, kiểm tra

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành Phiên thảo luận về kinh tế - xã hội

Khâu chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng là điểm nghẽn lớn

Trong bối đầy khó khăn và biến động của giai đoạn 2021-2025, các ĐBQH cho rằng, đầu tư công đã thật sự trở thành động lực chủ lực góp phần giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, phục hồi sản xuất, tạo việc làm và củng cố niềm tin của nhân dân và doanh nghiệp.

5/5 chỉ tiêu đầu tư công trung hạn 2021-2025 đều đạt và vượt mục tiêu; tỷ trọng đầu tư phát triển chiếm khoảng 32% tổng chi ngân sách nhà nước, cao hơn giai đoạn trước; 85% số dự án hoàn thành và đưa vào sử dụng. Thể chế đầu tư công được hoàn thiện mạnh mẽ. Luật Đầu tư công sửa đổi năm 2024, bổ sung 2025, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, rút ngắn thủ tục, ràng buộc trách nhiệm người đứng đầu.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú tại Phiên thảo luận về kinh tế - xã hội

Bên cạnh những kết quả đạt được, các ĐBQH cũng cho rằng, cần thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế, như: tiến độ giải ngân chưa đạt yêu cầu, bình quân mới khoảng 75% đến 80% kế hoạch. Giải ngân vốn ODA và vốn Chương trình mục tiêu quốc gia còn rất chậm. Khâu chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng là điểm nghẽn lớn; nhiều dự án chưa đủ điều kiện giao vốn, còn tình trạng vốn chờ dự án. Cơ chế hợp tác công tư vẫn chưa thật sự hấp dẫn nhà đầu tư, khiến gánh nặng hạ tầng chủ yếu đặt lên "vai" ngân sách. Một số văn bản hướng dẫn cơ chế đặc thù ban hành chậm làm giảm tính chủ động của địa phương.

ĐBQH Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) nêu rõ, “chúng ta vẫn chưa giải quyết được một bệnh “thâm căn cố đế” của giải ngân vốn đầu tư công là tỷ lệ giải ngân những tháng đầu năm luôn thấp”. Riêng năm 2025, tính đến tháng 10 mới chỉ giải ngân được khoảng 53-54%. Với thực tiễn như vậy, đại biểu cho rằng, để đạt được mục tiêu giải ngân 100% kế hoạch vốn đầu tư công vẫn là thách thức.

ĐBQH Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

ĐBQH Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) cũng chỉ rõ, một trong những vấn đề quan trọng ảnh hưởng đến đầu tư công trong thời gian qua là liên quan đến giải phóng mặt bằng và hiện một số địa phương vẫn gặp khó khăn trong công tác này.

Đẩy mạnh chuyển đổi số, công khai dữ liệu, minh bạch tiến độ

Giai đoạn 2026-2030, Chính phủ trình tổng mức đầu tư công khoảng 8,51 triệu tỷ đồng, gấp 3 lần giai đoạn trước, mục tiêu tăng trưởng bình quân 10%/năm. Theo các đại biểu, đây là một thách thức lớn, nhưng sẽ khả thi nếu quyết tâm đổi mới tư duy và hành động quyết liệt.

Để hiện thực hóa mục tiêu đã đề ra, theo ĐBQH Nguyễn Thị Quyên Thanh (Vĩnh Long), trước hết cần có giải pháp quyết liệt và hiệu quả hơn trong huy động và thu hút mạnh mẽ nguồn lực đầu tư, điều chỉnh trình tự, thủ tục thực hiện vốn vay ODA; mở rộng đầu tư sang lĩnh vực năng lượng tái tạo, logistics, đô thị thông minh; đổi mới thể chế và chính sách để tháo gỡ nút thắt và huy động các nguồn lực ngoài ngân sách, cùng với đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở vật chất và chuyển đổi số.

ĐBQH Nguyễn Thị Quyên Thanh (Vĩnh Long) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Thống nhất cao với định hướng của Chính phủ về ưu tiên tập trung đầu tư phát triển hoàn thiện hạ tầng, nhất là về giao thông, hệ thống đường cao tốc, đường sắt tốc độ cao để thúc đẩy các ngành, lĩnh vực sản xuất kinh doanh cùng phát triển, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh nhấn mạnh, cần thực hiện nghiêm nguyên tắc đầu tư tập trung, không dàn trải, ưu tiên các dự án có sức lan tỏa, tạo giá trị tăng cao.

Bên cạnh đó, trước tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, sạt lở, lốc xoáy, hạn hán, bão lũ xảy ra khiến nhiều địa phương đứng trước những thách thức, khó khăn, cuộc sống bị đe dọa, sinh hoạt hàng ngày bị thay đổi, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh đề nghị, Chính phủ tiếp tục quan tâm, ưu tiên bố trí dự phòng ngân sách Trung ương hợp lý để chủ động ứng phó và cần tính đến yếu tố đầu tư dài hạn như: hệ thống đê điều, trạm bơm, hồ chứa và các công trình thoát nước cần được nâng cấp và mở rộng, đặc biệt tại các đô thị lớn, những vùng trọng điểm về nông nghiệp.

Đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý đầu tư, công khai dữ liệu, minh bạch tiến độ, đó chính là niềm tin để khu vực tư nhân và nhà đầu tư đồng hành cùng Nhà nước giữ ổn định chính sách tài khóa, tiền tệ, pháp lý để môi trường đầu tư thật sự an toàn, hấp dẫn và bền vững.

Về kế hoạch đầu tư công trung hạn, đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng, có một số dự án cao tốc đi qua khu vực Tây Nguyên nhưng hiện nay việc triển khai còn gặp nhiều khó khăn do chồng lấn về quy hoạch khoáng sản và quản lý khoáng sản. Vì vậy, đại biểu kiến nghị Chính phủ cần có giải pháp chỉ đạo các bộ, ngành và phối hợp với các địa phương sớm tháo gỡ khó khăn để triển khai nhanh và phát huy hiệu quả các dự án cao tốc, kết nối vùng và liên vùng, đáp ứng yêu cầu tăng trưởng 2 con số với khu vực này trong giai đoạn tới.

ĐBQH Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Ngoài ra, đại biểu Dương Khắc Mai nhận thấy, trong đầu tư công đã có ưu tiên về nguồn kinh phí sự nghiệp cho khoa học, công nghệ. Đây là nội dung rất quan trọng. Do đó, đại biểu cho rằng, cần quan tâm đầu tư hạ tầng công nghệ đối với các địa bàn vùng sâu, vùng xa nhưng tránh dàn trải, manh mún và kém hiệu quả. Đại biểu đề nghị Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành, trong đó có Bộ Khoa học và Công nghệ quan tâm hỗ trợ tạo nguồn lực, hướng dẫn hỗ trợ các địa phương vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo sử dụng nguồn vốn thực sự có hiệu quả.

Các đại biểu cũng đề nghị, cần tăng cường giám sát, đánh giá độc lập, công khai kết quả giải ngân, coi hiệu quả đầu tư công là tiêu chí đánh giá năng lực điều hành của từng bộ, ngành, địa phương; lấy đầu tư công dẫn dắt các đầu tư tư nhân, phấn đấu huy động ngoài ngân sách gấp 3 lần vốn đầu tư nhà nước.

Làm rõ thêm một số vấn đề được các ĐBQH quan tâm tại phiên thảo luận tại hội trường về kinh tế - xã hội, ngân sách giữa tuần qua, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, tổng vốn đầu tư trong nhiệm kỳ này là 3,4 triệu tỷ đồng, tăng 55% so với nhiệm kỳ trước. Trong khi đó, số lượng dự án đầu tư công trong những nhiệm kỳ trước trên 10.000 dự án, nhưng trong nhiệm kỳ này đã giảm còn khoảng 4.760 dự án.

“Nhờ đó, chúng ta mới có nguồn lực để đầu tư triển khai các hệ thống đường cao tốc đồng bằng sông Cửu Long, hệ thống đường cao tốc lên vùng miền núi phía Bắc, các tuyến đường cao tốc ở miền Trung, mở rộng các tuyến đường cao tốc đã làm trước đây, đầu tư cho bến cảng, mở rộng các sân bay, đường sắt cao tốc, đường sắt khổ tiêu chuẩn...”, Thủ tướng nêu rõ.

Thủ tướng Phạm Minh Chính làm rõ thêm một số vấn đề được các ĐBQH quan tâm

Thủ tướng cho biết thêm, nếu trừ năm 2021 xảy ra đại dịch Covid-19 thì 4 năm còn lại của nhiệm kỳ 2021 - 2025, chúng ta tăng trưởng bình quân 7,2%, vượt chỉ tiêu đề ra là 6,5 - 7%. Một trong những động lực chính thúc đẩy sự tăng trưởng này là đầu tư công.

Về những vướng mắc trong giải ngân vốn đầu tư công, Thủ tướng cho biết, còn vướng mắc về thể chế, giải phóng mặt bằng tái định cư, đất đai, điều chỉnh vốn đầu tư đã và đang được Trung ương tháo gỡ dần. Bên cạnh đó là những yếu tố khách quan như thiên tai, bão lũ, lụt lội cùng các điều kiện thời tiết thất thường gây khó khăn cho việc triển khai dự án.

Nêu giải pháp trọng tâm trong thời gian tới, Thủ tướng nhấn mạnh, tiếp tục tăng cường phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi và tăng cường giám sát, kiểm tra.

Minh Trang