ĐBQH: Đầu tư mở rộng bệnh viện nhưng không kiểm soát nguyên nhân gây bệnh, người dân sẽ sống lâu nhưng sống bệnh

Muốn miễn viện phí phải giảm được bệnh

Trong phiên họp sáng nay, 2-12, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đột phá cho công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân; Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035.

Phát biểu thảo luận, đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn TP.HCM) mong đợi đây không chỉ là một chương trình mới mà là một tư duy đúng hơn về sức khỏe. Tư duy giúp người Việt không chỉ sống thọ mà sống thọ khỏe mạnh, có chất lượng và có ích. Muốn vậy, theo đại biểu, phải nhìn thẳng vào một thực trạng hôm nay và tự hỏi liệu chúng ta đang phòng ngừa bệnh tật đúng hướng hay vẫn để hệ thống y tế chạy theo chữa bệnh trong khi nguy cơ ngoài xã hội vẫn tiếp tục tạo bệnh mỗi ngày.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn TP.HCM) tham gia thảo luận

“Muốn miễn viện phí phải giảm được bệnh, muốn giảm bệnh phải giảm các yếu tố nguy cơ và để giảm được nguy cơ, thể chế phải đủ mạnh, quản lý phải đủ nghiêm và trách nhiệm phải được giao đúng từ gốc. Vì vậy, chương trình mục tiêu quốc gia không chỉ là một chương trình tài chính kỹ thuật mà là một cuộc cải cách về tư duy bảo vệ sức khỏe nhân dân. Cốt lõi vẫn là câu hỏi chúng ta muốn người Việt chỉ sống thọ hay sống thọ khỏe mạnh và để người dân khỏe hơn, nhà nước phải làm gì khác hơn?” - đại biểu đặt câu hỏi.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân cũng cho rằng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn gánh nặng kép, thời điểm nhạy cảm của dân số về sức khỏe, con số bệnh không lây nhiễm chiếm gần 80% tổng ca tử vong. Hơn 40% tử vong xảy ra trước tuổi 70, nghĩa là trong độ tuổi đang lao động và cống hiến, việc tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến tăng nhanh, thuốc lá và thuốc lá điện tử lan rộng trong giới trẻ, bia rượu ở mức cao hàng đầu châu Á trong khi không gian vận động hạn chế và môi trường sống tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Trong cùng thời điểm ấy, chúng ta già hóa nhanh hơn năng lực thích ứng của hệ thống. Khoảng một thập kỷ nữa thì Việt Nam sẽ chính thức bước vào xã hội già, trong khi thu nhập còn thấp, bệnh mãn tính gia tăng và y tế cơ sở chưa đủ mạnh để quản lý bệnh từ sớm. Già hóa khi không khỏe nghĩa là chi phí y tế tăng, quỹ bảo hiểm chịu sức ép lớn và năng suất lao động suy giảm và các gia đình phải gồng gánh chăm sóc dài hạn. Nếu không thay đổi hướng tiếp cận và chúng ta sẽ mắc kẹt trong vòng xoáy tuổi thọ tăng, sức khỏe giảm, chi phí leo thang.

Ở các quốc gia phát triển, sống trong môi trường lành mạnh là quyền của người dân, còn ở Việt Nam, muốn ăn uống an toàn nhiều khi người dân phải tự tìm giữa các thực phẩm không rõ nguồn gốc, muốn bảo vệ con khỏi quảng cáo rượu bia và thuốc lá điện tử thì phải chặn nguồn quảng cáo, muốn vận động thể dục thì phố xá thiếu vỉa hè và công viên không đủ chuẩn. Đây rõ ràng là trách nhiệm của hệ thống.

Chuyển từ tư duy chi tiêu y tế sang đầu tư cho sức khỏe từ gốc

Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, chương trình mục tiêu lần này phải có cách tiếp cận khác đi, đó là đặt môi trường sống lên trước hành vi cá nhân, phải được thiết kế lại theo hướng đánh thẳng vào gốc rễ của nguy cơ.

Trước hết là, phải đặt phòng bệnh làm trục xương sống của an ninh sức khỏe quốc gia. Chúng ta tiếp tục đầu tư mở rộng bệnh viện nhưng nếu không kiểm soát nguyên nhân gây bệnh, người dân sẽ sống lâu nhưng sống bệnh, còn ngân sách và bảo hiểm y tế sẽ luôn chịu áp lực tăng chi. Mọi chỉ tiêu, dự án và kinh phí của chương trình phải quy chiếu về mục tiêu giảm bệnh không lây nhiễm trong bối cảnh già hóa nhân số.

Thứ hai, tăng thuế thuốc lá, rượu bia và đồ uống nhiều đường theo lộ trình. Kiểm soát quảng cáo sản phẩm gây hại, giảm muối, loại bỏ chất béo chuyển hóa, dán nhãn dinh dưỡng rõ ràng và kiểm soát thực phẩm bệnh phụ gia độc hại tại chợ và bếp ăn trường học.

Thứ ba, cần phải xây dựng Bộ chỉ số sức khỏe và lối sống quốc gia, công bố hàng năm để làm căn cứ giám sát. Chúng ta không thể quản lý sức khỏe cộng đồng bằng số số giường bệnh mà phải quản lý bằng tỉ lệ hút thuốc, tỷ lệ uống rượu bia có hại, mức tiêu thụ muối, đường tỷ lệ vận động kiểm soát huyết áp, đường huyết và tuổi thọ khỏe mạnh theo từng địa phương. Khi chỉ số minh bạch, trách nhiệm sẽ rõ ràng.

Thứ tư, phải đột phá vào y tế cơ sở nơi phòng bệnh và phát hiện sớm bệnh mãn tính. Cần đảm bảo nguồn lực và kinh phí tối thiểu dành cho trạm y tế xã, triển khai quản lý bệnh mãn tính tại cộng đồng, có bảo hiểm y tế chi trả, tăng năng lực xét nghiệm nhỏ liên thông hồ sơ sức khỏe điện tử và giảm lạm dụng xét nghiệm kỹ thuật cao không thật sự cần thiết.

Cuối cùng, chương trình phải coi già hóa chủ động là một trụ cột chiến lược. Cần đặt mục tiêu cho nhóm 45-70 tuổi - giai đoạn bản lề trước khi già hóa, người lao động phải được tiếp cận môi trường làm việc thân thiện. Bên cạnh đó, các mô hình câu lạc bộ sức khỏe phục hồi chức năng và chăm sóc dài hạn phải được mở rộng.

“Một quốc gia văn minh không chỉ đo sức khỏe, đo sức mạnh bằng GDP mà bằng tuổi thọ khỏe mạnh và chất lượng sống của từng người dân. Chương trình mục tiêu quốc gia lần này chỉ thật sự có ý nghĩa nếu chúng ta chuyển từ tư duy chữa bệnh sang tư duy phòng bệnh, từ chi tiêu y tế sang đầu tư cho sức khỏe từ gốc, từ việc quy trách nhiệm cá nhân sang trách nhiệm hệ thống trong bảo vệ người dân khỏi rủi ro từ môi trường và lối sống.

Nếu làm được, tuổi thọ khỏe mạnh của người Việt mới tăng thực chất. Bệnh viện sẽ giảm tải và ngân sách y tế được cân bằng bền vững và người cao tuổi sẽ sống vui, sống khỏe, sống có ích. Mỗi đồng đầu tư cho chương trình hôm nay sẽ trở thành đồng vốn sinh lời lớn nhất cho người dân và tương lai của quốc gia” - đại biểu nhấn mạnh.

Ngọc Minh