Để di sản thành tài sản

Chương trình biểu diễn nghệ thuật tại tọa đàm. Ảnh: Hoàng Lân

Bề dày văn hóa ngàn năm

Thăng Long - Hà Nội luôn là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa của cả dân tộc Việt Nam. Từ khi vua Lý Công Uẩn ban Chiếu dời đô năm 1010, mở đầu kỷ nguyên Thăng Long – “rồng bay lên”, đến hôm nay, Thủ đô vẫn không ngừng đổi mới, sáng tạo và lan tỏa những giá trị tốt đẹp của dân tộc ra khắp năm châu.

Theo Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, với bề dày di sản hơn một nghìn năm văn hiến, Hà Nội là địa phương có mật độ di sản dày đặc bậc nhất cả nước, với 6.489 di tích lịch sử - văn hóa, gần 1.793 di sản văn hóa phi vật thể được kiểm kê (trong đó có 6 di sản vật thể và phi vật thể được UNESCO vinh danh, 22 di tích và cụm di tích quốc gia đặc biệt, 1.165 di tích cấp quốc gia, 1.600 di tích cấp thành phố, 59 di sản được ghi vào danh mục quốc gia về văn hóa phi vật thể), 351 bảo vật quốc gia, 22 bảo tàng ngoài công lập, 131 nghệ nhân được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước “Nghệ nhân Nhân dân” và “Nghệ nhân Ưu tú” lĩnh vực văn hóa phi vật thể và 1.350 làng nghề truyền thống.

Hà Nội cũng là địa phương đầu tiên tham gia Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng. Trong ba năm gần đây, hàng loạt sự kiện văn hóa - sáng tạo - công nghệ quy mô lớn đã được tổ chức: Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội, Triển lãm Nghệ thuật số, Lễ hội Áo dài, Lễ hội Ẩm thực Hà Nội... Những sự kiện ấy không chỉ tạo nên những “khoảnh khắc đáng nhớ” trong đời sống văn hóa tinh thần nhân dân mà còn nâng tầm thương hiệu văn hóa Hà Nội trên trường quốc tế. Theo bình chọn của tạp chí Time Out (Anh), Hà Nội xếp thứ 9 trong 20 điểm đến văn hóa hàng đầu thế giới năm 2025.

Hà Nội sở hữu nhiều di sản vật thể và phi vật thể. Ảnh: Hoàng Lân

Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Bạch Liên Hương cho biết: “Chúng ta đang sống trong thời đại mà văn hóa không chỉ là cội nguồn tinh thần, mà còn là năng lực cạnh tranh quốc gia. Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc vừa là nền tảng tinh thần, vừa là mục tiêu, động lực của sự phát triển bền vững đất nước. Trên tinh thần đó, Hà Nội mang trên vai trách nhiệm lịch sử: trở thành hình mẫu về phát triển văn hóa trong kỷ nguyên số, nơi hội tụ trí tuệ, sáng tạo và khát vọng Việt Nam”.

Bà Bạch Liên Hương cũng chia sẻ, nếu như lịch sử đã làm nên một Thăng Long kiêu hãnh trong truyền thống, thì chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo hôm nay đang mở ra cho Hà Nội một hành trình mới – hành trình kiến tạo bản sắc trong kỷ nguyên toàn cầu hóa và công nghệ hóa.

Nhìn ra kinh nghiệm nước ngoài

Tại tọa đàm, các chuyên gia văn hóa của Việt Nam và Trung Quốc cũng đưa ra những đánh giá, bài học trong quá trình phát triển công nghiệp văn hóa, biến các nguồn lực văn hóa thành tài sản có giá trị. Theo Giáo sư, Tiến sĩ Hướng Dũng, Trung Quốc và Việt Nam có những cấu trúc “tổ hợp di sản” giống nhau, mang giá trị lớn trong công tác bảo tồn và phát triển. “Tổ hợp di sản” này có nghĩa là không chỉ có di tích cần bảo vệ mà cần đánh giá giá trị khu vực xung quanh. Khi nghiên cứu, phát triển di sản, các nhà quản lý cần phải tính đến cả khu vực không gian xung quanh di sản, cuộc sống của người dân trong khu vực ảnh hưởng đến di sản như thế nào, từ đó có định hướng sắp xếp lại không gian, tổ chức du lịch văn hóa, tạo ra nguồn động lực kinh tế rõ ràng.

Chuyên gia nước ngoài chia sẻ kinh nghiệm làm công nghiệp văn hóa. Ảnh: Hoàng Lân

Còn PGS.TS Khu Hành Phủ chia sẻ kinh nghiệm về sự kế thừa di sản và phát triển công nghiệp văn hóa trong thực tiễn xây dựng nghệ thuật ở nông thôn. Theo đó, nhiều vùng nông thôn tại Trung Quốc chuyển dịch hiện đại ngành nghề thủ công; khuyến khích thanh niên trở lại nông thôn khởi nghiệp. Nhiều địa phương đã ứng dụng công nghệ trong việc định hình sản phẩm, nhiều sản phẩm 2D được nâng cấp thành 3D, tạo hiệu ứng thu hút du khách.

Chia sẻ kinh nghiệm riêng cho việc thực hiện công nghiệp văn hóa tại Thủ đô, TS Trần Thị Thủy (Viện Nghiên cứu châu Á – Thái Bình Dương, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) cho rằng cần đặt sự phát triển công nghiệp văn hóa Hà Nội trong tổng thể chiến lược phát triển văn hóa cũng như kinh tế - xã hội của Thủ đô, đồng thời gắn với chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa của Việt Nam. Bên cạnh nêu các tiềm năng, cơ hội, TS Trần Thị Thủy cũng chỉ ra những “điểm nghẽn”, khó khăn của Hà Nội khi phát triển công nghiệp văn hóa. Đó là nhận thức về vai trò công nghiệp văn hóa chưa đầy đủ; thiếu kỹ năng xây dựng mô hình phù hợp với đặc trưng văn hóa địa phương; cơ chế xã hội hóa chưa đủ mạnh để thu hút nguồn lực tư nhân; nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu; hạ tầng công nghệ và cơ sở dữ liệu di sản văn hóa còn phân tán…

Từ phân tích này, TS Trần Thị Thủy đề xuất, Hà Nội cần tiếp tục xây dựng các chương trình tập huấn cho địa phương, xã phường về cách thức khai thác di sản văn hóa để biến thành tài sản; nghiên cứu xây dựng bộ chỉ số đo lường đóng góp của các lĩnh vực trong ngành công nghiệp văn hóa; nghiên cứu xây dựng đồng bộ ngân hàng dữ liệu số hóa về di sản văn hóa…

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa phê duyệt Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, xác định rõ 10 lĩnh vực trọng điểm cần tập trung phát triển. Chiến lược đặt mục tiêu đến năm 2030, các ngành công nghiệp văn hóa đạt tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 10%/năm và đóng góp 7% GDP của đất nước. Lực lượng lao động trong các ngành công nghiệp văn hóa bình quân tăng 10%/năm, chiếm tỷ trọng 6% trong tổng lực lượng lao động của nền kinh tế. Vì thế, hội thảo khoa học quốc tế với sự chia sẻ kinh nghiệm của các chuyên gia trong và ngoài nước đã gợi mở thêm nhiều cách làm để Hà Nội phát triển công nghiệp văn hóa hiệu quả, sáng tạo.

Hoàng Lân