Để logistics là ngành 'xương sống' của nền kinh tế

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu đề ra, cần có cách tiếp cận mới và mô hình phát triển mang tính liên kết vùng sâu rộng.

Vận chuyển hàng hóa tại Cảng quốc tế Lạch Huyện (thành phố Hải Phòng). Ảnh: Nguyễn Vĩnh

Khung định hướng dài hạn, toàn diện

Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải nhận định, đây là “xung lực chính sách” mới để ngành logistics phát huy vai trò hạ tầng thiết yếu, góp phần giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và dẫn dắt chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Theo Tiến sĩ Bùi Bá Nghiêm, chuyên viên cao cấp Cục Xuất nhập khẩu, Chiến lược đặt ra loạt mục tiêu tham vọng, trong đó logistics đóng góp 5-7% GDP, tăng trưởng 12-15%/năm, chi phí logistics giảm còn 12-15% GDP và xếp hạng trong nhóm 40 nước dẫn đầu thế giới vào năm 2035. Đặc biệt, 5 trung tâm logistics quốc tế sẽ sớm được hình thành, để hướng tới 10 trung tâm logistics quốc tế vào năm 2050, là cực kết nối quan trọng, giúp Việt Nam trở thành điểm trung chuyển hàng hóa của khu vực.

Về hạ tầng, Chiến lược định hướng phát triển kết cấu đồng bộ, hiện đại, ưu tiên xây dựng các trung tâm logistics quy mô lớn tại các vùng kinh tế trọng điểm. Hệ thống cảng biển, cảng hàng không, cảng cạn, đường sắt liên vận quốc tế sẽ được nâng cấp theo chuẩn “mạng lưới liên thông đa phương thức”, giảm áp lực lên đường bộ - vốn đang đảm nhận hơn 70% tải vận.

Đáng chú ý, Chiến lược dành dung lượng đáng kể cho logistics thương mại điện tử, kho thông minh, logistics đô thị xanh, cho phép doanh nghiệp khai thác sức bật từ kinh tế số.

Sự hình thành các vùng động lực logistics tại khu vực Đồng bằng sông Hồng, Đông Nam Bộ, miền Trung, cùng cực tăng trưởng Hà Nội - Hải Phòng - thành phố Hồ Chí Minh - Đà Nẵng, sẽ tạo trục kết nối mới cho xuất khẩu và thị trường nội địa.

Theo Bộ Công Thương, tầm nhìn này không chỉ nhằm giảm chi phí và nâng thứ hạng logistics mà còn đặt logistics vào đúng vị trí của một ngành kinh tế mũi nhọn, đóng vai trò dẫn dắt chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Quy hoạch phải đi trước một bước

Các chuyên gia cho rằng cần đồng thời thay đổi tư duy quy hoạch, mô hình triển khai và cách thức huy động nguồn lực. Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường trong nước (Bộ Công Thương) Bùi Nguyễn Anh Tuấn, cần chú trọng phát triển mạng lưới trung tâm logistics đa tầng, liên thông và được quy hoạch đồng bộ. Từ giữa năm 2025, khi Việt Nam chuyển sang cấu trúc hành chính 34 tỉnh, thành phố, quy mô vùng - cực tăng trưởng - hành lang kinh tế đã rõ nét hơn, đòi hỏi mô hình logistics vùng - liên vùng đủ lớn thay thế cách làm manh mún hiện nay.

Cụ thể, Việt Nam sẽ hình thành 3 cực logistics Bắc - Trung - Nam, gắn với cảng biển và sân bay cửa ngõ, các hành lang kinh tế và khu thương mại tự do. Ở tầng vùng, mỗi vùng kinh tế sẽ có 2-3 trung tâm logistics để kết nối sản xuất - xuất nhập khẩu - thị trường nội địa. Ở tầng đô thị, khu công nghiệp, vùng nguyên liệu, các trung tâm logistics chuyên ngành (nông sản, hàng lạnh, thương mại điện tử…) sẽ được phát triển theo đặc thù...

Là cực tăng trưởng của miền Bắc, Hà Nội đang có những tiến bộ đáng kể trong phát triển logistics. Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Nguyễn Thế Hiệp cho biết, thành phố đứng thứ 4 toàn quốc về chỉ số năng lực cạnh tranh logistics cấp tỉnh, có lợi thế về năng lực kinh tế, chất lượng nhân lực và hạ tầng vận tải. Tuy vậy, thành phố vẫn đối mặt nhiều hạn chế như thiếu trung tâm logistics quy mô lớn, quỹ đất manh mún, chưa hình thành kết nối đa phương thức hiệu quả, logistics nông sản còn phân tán, doanh nghiệp nhỏ khó tiếp cận vốn và công nghệ…

Để triển khai hiệu quả Chiến lược quốc gia, Hà Nội sẽ đẩy mạnh rà soát, cập nhật quy hoạch logistics phù hợp Quy hoạch Thủ đô 2021-2030, đồng thời đẩy nhanh đầu tư 2 trung tâm logistics đã phê duyệt và 8 dự án đang đề xuất. Thành phố cũng tập trung phát triển dịch vụ mới như logistics xanh, kho lạnh số, triển khai logistics điện tử, tối ưu kết nối dữ liệu giữa doanh nghiệp - ICD - cảng - hải quan…

"Việc hoàn thiện cơ chế, đẩy nhanh đầu tư hạ tầng, đổi mới mô hình logistics đô thị và triển khai logistics xanh - logistics thông minh là yếu tố quyết định để Hà Nội đáp ứng mục tiêu của Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn 2050", ông Nguyễn Thế Hiệp nhấn mạnh.

Còn Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam Đào Trọng Khoa kiến nghị, cần kiện toàn cơ chế điều phối liên ngành; đồng thời có giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn hạ tầng, thủ tục, thị trường từ đó tạo sức bật mới cho doanh nghiệp trong ngành logistics.

Các chuyên gia cho rằng, Chiến lược phát triển dịch vụ logistics 2025-2035 là cơ hội lớn để Việt Nam tái cấu trúc hệ thống hạ tầng, giảm mạnh chi phí, nâng thứ hạng chỉ số hiệu quả logistics quốc tế và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực. Cần sự thay đổi mạnh mẽ từ tư duy đến cách làm, trong đó quy hoạch đi trước, hạ tầng đủ lớn, mô hình quản trị hiện đại, logistics xanh - số hóa - thông minh và sự liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước - doanh nghiệp - địa phương.

Lam Giang