Đề xuất án lệ về thẩm quyền hủy sổ hồng của tòa án

TAND Tối cao đang lấy ý kiến góp ý dự thảo Án lệ số 20/2025 về thẩm quyền của tòa án hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Dự thảo án lệ này do Vụ Giám đốc, kiểm tra IV TAND Tối cao và TAND tỉnh Quảng Trị đề xuất.

Nguồn án lệ dựa trên Quyết định giám đốc thẩm số 10/2024/HC-GĐT ngày 16-4-2024 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao về vụ án hành chính “Khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai” giữa người khởi kiện là ông T với người bị kiện là UBND huyện G, tỉnh Quảng Trị, Văn phòng đăng ký đất đai tỉnh Quảng Trị; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan gồm 7 người.

Hình minh họa. Ảnh: YC

Tóm tắt vụ án được chọn làm án lệ

Ngày 6-7-1999, hộ ông T được UBND huyện G cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCN) số thửa đất số 106/1 tại huyện G, tỉnh Quảng Trị. Cùng ngày, ông T2 cũng được cấp GCN, trong đó có 50 m2 đất tại thửa đất số106/2 tại huyện G, tỉnh Quảng Trị.

Ngày 10-7-2009, ông D (là con rể của ông T) có đơn xin cấp GCN đối với các thửa đất (trong đó có thửa số 106) ghi nguồn gốc đất do cha ông để lại. Ngày 26-11-2009, UBND huyện G ban hành hai quyết định cấp GCN cho hộ ông D.

Ngày 29-3-2017, vợ chồng ông D chuyển nhượng thửa đất này cho vợ chồng ông T5 và đã sang tên.

Năm 2021, ông T khởi kiện và ông T2 có đơn yêu cầu độc lập yêu cầu hủy toàn bộ các quyết định cấp GCN cho vợ chồng ông D.

Xử sơ thẩm tháng 9-2021, TAND tỉnh Quảng Trị đã chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của ông T và yêu cầu độc lập của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan ông T2, hủy một phần các quyết định cấp giấy cho vợ chồng ông D. UBND huyện G có trách nhiệm cấp lại giấy GCN cho hộ ông T và hộ ông T2. Phần chỉnh lý của Văn phòng đăng ký đất đai Chi nhánh huyện G tại GCN cấp cho hộ ông D là không có giá trị pháp lý với nội dung chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho ông T5…

Ông T5 kháng cáo. Xử phúc thẩm tháng 2-2022, TAND Cấp cao tại Đà Nẵng chấp nhận đơn kháng cáo của ông T5, sửa bản án sơ thẩm, không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông T và yêu cầu độc lập của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan ông T2…

Giám đốc thẩm hủy bản án phúc thẩm

Ông T có đơn đề nghị xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm. Sau đó, Chánh án TAND Tối cao đã kháng nghị đề nghị hủy bản án phúc thẩm; giữ nguyên bản án sơ thẩm.

Xử giám đốc thẩm, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao cho rằng đại điện người bị kiện thừa nhận việc cấp GCN cho vợ chồng ông D có chồng lên một phần thửa đất số 106. Do tại thời điểm cấp GCN cho ông D, Hội đồng cấp đất không xác định được thửa đất số 106 đã được cấp GCN nên mới tiến hành quy trình cấp lần đầu... Như vậy, có cơ sở xác định trình tự thủ tục xét duyệt cấp GCN cho hộ gia đình ông D là không đúng quy định của pháp luật, dẫn đến sai sót.

Cũng theo Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao (phần này được chọn làm án lệ), tòa án cấp phúc thẩm cũng xác định việc cấp GCN cho hộ gia đình ông D bị chồng lên phần đất của gia đình ông T, ông T2. Tuy nhiên, tòa án cấp phúc thẩm lại không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông T và yêu cầu độc lập của ông T2 với lý do: căn cứ vào điểm d khoản 2 Điều 106 Luật Đất đai năm 2013, khoản 5 Điều 87 Nghị định 43/2014 (quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai) thì Nhà nước không thu hồi GCN trong trường hợp GCN đã cấp không đúng nhưng người được cấp GCN đã thực hiện chuyển quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai.

Nhận định của tòa án cấp phúc thẩm là không đúng quy định của pháp luật. Bởi lẽ, GCN là quyết định hành chính theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật Tố tụng hành chính. HĐXX trong phạm vi thẩm quyền của mình xem xét tính hợp pháp của quyết định hành chính và có quyền quyết định tuyên hủy một phần hoặc toàn bộ quyết định hành chính trái pháp luật theo khoản 2 Điều 193, khoản 1 Điều 241 Luật Tố tụng hành chính. Mặt khác, quyết định của tòa án cấp phúc thẩm sẽ dẫn đến việc tồn tại một lúc ba GCN với cùng một diện tích đất là không đúng.

YẾN CHÂU