Doanh nghiệp mạng phải định danh địa chỉ IP, xác thực tài khoản số

Đây không phải quy định mới mà là sự kế thừa, luật hóa các yêu cầu đã được đặt ra trong Nghị định số 72/2013/NĐ-CP ngày 15-7-2013 và Nghị định số 147/2024/NĐ-CP ngày 9-11-2024. Đây được đánh giá là bước đi cần thiết, nhằm nâng cao hiệu lực pháp lý, tăng tính minh bạch, đồng thời tạo hành lang chặt chẽ cho công tác phòng, chống tội phạm công nghệ cao.

Địa chỉ IP là dãy số định danh duy nhất của mỗi thiết bị khi kết nối internet, tương tự như “địa chỉ cư trú” trong đời sống thực. Thông tin từ địa chỉ IP cho phép cơ quan chức năng xác định thuê bao, thời điểm truy cập, khu vực kết nối. Tuy nhiên, nhiều đối tượng phạm tội đã lợi dụng chính đặc tính này để che giấu danh tính, trốn tránh truy vết. Tình trạng lừa đảo trực tuyến, giả mạo cơ quan công quyền, mua bán ma túy, tổ chức đánh bạc xuyên biên giới... đều được tiến hành trên những IP ẩn danh, thay đổi liên tục.

Tại nơi làm việc của Công ty Vega (Vega Corporation), các chuyên gia về công nghệ của Công ty cho rằng việc định danh địa chỉ IP là rất cần thiết.

Thượng tá Triệu Mạnh Tùng, Phó cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho biết: “Hiện nay, quá trình chuyển đổi từ IPv4 sang IPv6 làm phát sinh lượng lớn địa chỉ IP động. Việc này, cộng với hạ tầng của một số nhà cung cấp dịch vụ chưa đồng bộ, khiến nhiều trường hợp không thể định danh được cá nhân, tổ chức đang sử dụng IP. Khi thiếu thông tin IP, quá trình điều tra có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí bế tắc. Luật hóa quy định này giúp bảo đảm an toàn hệ thống, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân khi tương tác, sinh sống trên môi trường mạng”.

Theo các chuyên gia, điểm mới quan trọng của dự thảo lần này là yêu cầu các doanh nghiệp không chỉ lưu trữ mà phải định danh địa chỉ IP ngay từ đầu, gắn IP với danh tính hoặc mã định danh của người sử dụng dịch vụ. Điều này sẽ hỗ trợ cơ quan chức năng khoanh vùng nhanh đối tượng, rút ngắn thời gian xác minh, đồng thời hạn chế tối đa không gian hoạt động của các loại tội phạm ẩn danh.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, mỗi năm, Việt Nam ghi nhận hàng chục nghìn vụ tấn công mạng, lộ lọt dữ liệu, lừa đảo chiếm đoạt tài sản với tổng thiệt hại ước tính hàng chục nghìn tỷ đồng. Nhiều đường dây lừa đảo xuyên quốc gia chỉ bị triệt phá sau nhiều tháng truy vết từ những địa chỉ IP nằm rải rác khắp trong và ngoài nước. Nếu không có cơ chế định danh, việc điều tra những vụ việc phức tạp như vậy rất khó.

Luật sư Trần Văn Quyết, Đoàn Luật sư TP Hà Nội đánh giá đề xuất là cần thiết và phù hợp với thông lệ quốc tế. Hầu hết các quốc gia có nền tảng số phát triển đều yêu cầu doanh nghiệp internet định danh thông tin kết nối. Quy định không nhằm xâm phạm quyền riêng tư mà để bảo vệ chính người dùng. Cá nhân chỉ bị truy xuất dữ liệu khi cơ quan chức năng có yêu cầu bằng văn bản theo trình tự pháp luật. Như vậy, quyền riêng tư vẫn được bảo đảm, nhưng không để tội phạm ẩn nấp sau sự vô danh của không gian mạng.

Một số ý kiến cho rằng quy định này có thể gây phiền hà cho doanh nghiệp và làm tăng chi phí đầu tư. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, yêu cầu định danh IP hiện nay về mặt kỹ thuật hoàn toàn khả thi, đặc biệt khi các doanh nghiệp đã chuyển đổi mạnh sang IPv6, sở hữu nguồn tài nguyên địa chỉ lớn và hạ tầng quản lý hiện đại. Mặt khác, chi phí nâng cấp này nhỏ hơn nhiều so với thiệt hại nếu hệ thống bị lợi dụng để gây án hoặc tấn công từ chối dịch vụ, xâm nhập dữ liệu khách hàng. Luật sư Trần Văn Quyết cũng khẳng định: “Định danh IP không phải giám sát nội dung cá nhân mà chỉ là nhận biết người đang sử dụng đường truyền. Đây là biện pháp kỹ thuật tối thiểu để bảo vệ quyền, tài sản và sự an toàn của chính doanh nghiệp cũng như người dùng”.

Tại nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore hay các nước châu Âu, quy định định danh địa chỉ IP được áp dụng từ lâu, góp phần nâng cao hiệu quả điều tra tội phạm mạng và hạn chế lừa đảo trực tuyến. Việt Nam, với số lượng người dùng internet gần 80% dân số, nền kinh tế số tăng trưởng hơn 20%/năm, đang đứng trước nhu cầu bức thiết phải bổ sung các công cụ quản trị hiện đại hơn để bảo vệ môi trường số.

Việc luật hóa yêu cầu định danh địa chỉ IP và xác thực tài khoản số vì thế không phải nhằm hạn chế quyền tự do, mà hướng tới mục tiêu tạo dựng môi trường internet an toàn, minh bạch, đáng tin cậy. Người dân được bảo vệ tốt hơn trước các chiêu thức giả mạo, lừa đảo. Doanh nghiệp có cơ sở pháp lý rõ ràng khi phối hợp với cơ quan chức năng./.