Độc đáo nghề vẽ tranh thờ ở Ba Chúc

Ông Phú "tiếp lửa" nghề vẽ tranh thờ, gìn giữ di sản cha ông để lại.

Người hiếm hoi còn giữ được nghề truyền thống này là ông Phạm Văn Phú (sinh năm 1989, ngụ ấp Thanh Lương, tỉnh An Giang). Từ nhỏ, ông Phú đã được các bậc tiền bối trong đạo uốn nắn những nét cọ đầu tiên.

Hơn chục năm gắn bó, tuy nghề không phải là nguồn thu nhập chính, nhưng với ông Phú, đây là niềm đam mê và trách nhiệm gìn giữ di sản cha ông để lại. “Nhận thức sự tôn nghiêm của tranh thờ, nên khi vào nghề tôi luôn cố gắng trau dồi tu dưỡng bản thân để xứng với công việc cao quý này”, ông Phú chia sẻ.

Phật hội Tứ Ân Hiếu Nghĩa có tôn chỉ hành đạo “Tu nhân - Học Phật”; đường hướng hành đạo “Hành tứ ân - Sống hiếu nghĩa - Vì đại đoàn kết toàn dân tộc”. Nương theo tôn chỉ hành đạo trên mà tranh thờ của Phật hội Tứ Ân Hiếu Nghĩa có nét đặc trưng riêng.

Theo ông Phú, tranh thờ gồm 3 bộ, quan trọng nhất là Quan Thánh Đế Quân, được treo giữa bàn thờ. Không chỉ mang giá trị tôn giáo và trang trí, hình tượng Quan Thánh còn tượng trưng cho lòng trung nghĩa, chính khí và là vật linh thiêng bảo vệ sự bình an của gia đình, dòng tộc, phù hộ những người trong gia đình mạnh giỏi.

Tranh phong cảnh mang ý nghĩa cầu mong sự bình an.

Hai bộ tranh còn lại sẽ được đặt hai bên bàn thờ ông bà. Các bức tranh này tái hiện phong cảnh làng quê, núi non, bình minh, hoàng hôn, hàm chứa tình yêu quê hương và lòng hướng thiện. Tranh phong cảnh mang ý nghĩa phong thủy, cầu mong sự bình an, thịnh vượng và giúp không gian thờ cúng thêm trang nghiêm.

Một bức tranh thờ hoàn thành cần ít nhất 4 - 5 ngày, đòi hỏi sự tỉ mỉ, tập trung cao độ và trải qua rất nhiều công đoạn. Người thợ phải có năng khiếu về hội họa, khéo tay và trí tưởng tượng phong phú, thả hồn vào từng nét cọ mới có thể tạo ra những tác phẩm đặc sắc. “Tùy kích thước và độ tinh xảo, mỗi bức có giá từ 800.000 đồng đến 1 triệu đồng”, ông Phú chia sẻ.

Đã hơn 75 tuổi, ông Bé vẫn vẽ tranh thờ, phục vụ nhu cầu người dân địa phương.

Ngoài ông Phú, ông Nguyễn Văn Bé nay đã ngoài 75 tuổi vẫn cặm cụi với công việc vẽ tranh thờ. Theo ông Bé, người dân hiện nay ưa chuộng sử dụng những loại tranh ảnh hiện đại, nên tranh thờ không còn phổ biến như trước. Hiện nay, chỉ còn một số gia đình có nhà thờ hoặc phủ thờ ông bà, tổ tiên mới giữ gìn và treo loại tranh thờ truyền thống.

"Trước kia, người thợ vẽ trên giấy bố rồi dán nhiều lớp chồng lên nhau. Khoảng 10 năm trở lại đây chuyển sang dùng ván ép hoặc tấm alu, thời gian sử dụng lâu hơn, tầm 50 - 60 năm", ông Bé cho biết.

Với sự hỗ trợ của công nghệ hiện đại, nhiều bức tranh được tạo ra một cách nhanh chóng, đẹp mắt. Tuy nhiên, nhiều người dân vùng quê vẫn tìm mua tranh liễn thờ thủ công.

Hiện nay, ở Ba Chúc, những nghệ nhân còn gắn bó với nghề vẽ tranh thờ như ông Bé, ông Phú chỉ còn đếm trên đầu ngón tay. Lớp trẻ kế cận ngày càng thưa thớt, nhiều gia đình không còn giữ tục thờ tranh, khiến nét văn hóa đặc sắc này đang dần mai một.

Bài và ảnh: ĐỨC TOÀN