'Đòn bẩy' cho sự phát triển của Thủ đô

Việc ban hành Nghị quyết nhằm thể chế hóa các chủ trương của Bộ Chính trị và yêu cầu thực tiễn cấp bách về tháo gỡ điểm nghẽn đang cản trở sự phát triển của Hà Nội. Trong bối cảnh Hà Nội được “định vị” là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học - công nghệ, đóng vai trò hạt nhân và động lực tăng trưởng quan trọng của vùng đồng bằng sông Hồng và cả nước thì việc thí điểm các cơ chế mới là vô cùng cần thiết để Thủ đô thực hiện thành công vai trò của mình.

Dự thảo Nghị quyết đề xuất nhiều cơ chế vượt trội để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô, liên quan đến nhiều lĩnh vực then chốt, có quy mô vốn đầu tư lớn, phạm vi tác động rộng và ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội, là những chính sách mang tính đột phá mạnh về phân cấp, phân quyền cho chính quyền Thủ đô.

Tuy vậy, tại Phiên họp thứ 52, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã chỉ ra nhiều vấn đề cần cân nhắc thận trọng nhằm bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, kiểm soát các rủi ro có thể phát sinh từ việc trao quyền vượt trội cho chính quyền Thủ đô.

Đơn cử, một đề xuất nổi bật là phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư cho HĐND và Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội. Đây là hướng đi hợp lý nhằm rút ngắn quy trình, tăng tính chủ động và giảm sự chồng chéo giữa các luật hiện hành. Tuy nhiên, việc phân quyền ở mức vượt trội như vậy đòi hỏi cơ chế giám sát phải hết sức chặt chẽ, hiệu quả, nhất là với những dự án có quy mô thu hồi đất lớn, ảnh hưởng sâu rộng đến dân cư, môi trường và an ninh lương thực vùng. Do đó, việc rà soát tính tương thích của các cơ chế trong dự thảo Nghị quyết với Luật Thủ đô và các luật, nghị quyết liên quan, các dự thảo luật, nghị quyết sẽ được thông qua tại Kỳ họp này là yêu cầu bắt buộc trước khi dự thảo Nghị quyết được trình Quốc hội thông qua.

Hay đề xuất tích hợp Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung Thủ đô thành một Quy hoạch thống nhất sẽ giúp khắc phục những bất cập kéo dài trong công tác quy hoạch thời gian qua. Tuy rất tán thành đề xuất này, nhưng qua thẩm tra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng đã chỉ rõ nhiều vấn đề phải hoàn thiện.

Trong đó, phải rà soát với dự thảo Luật Quy hoạch, dự thảo Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn để làm rõ vị trí, mối quan hệ của Quy hoạch tổng thể Thủ đô trong hệ thống quy hoạch, qua đó xác định rõ tính thứ bậc, tránh phát sinh khoảng trống pháp lý khi xảy ra mâu thuẫn giữa các loại quy hoạch. Tiếp tục rà soát quy định pháp luật có liên quan, nhất là Luật Đất đai về nội dung này để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất chính sách, tránh mâu thuẫn, vướng mắc khi triển khai, thực hiện. Bên cạnh đó, việc cho phép một số dự án triển khai trước khi được cập nhật trong quy hoạch, dù có thể thúc đẩy tiến độ đối với các nhiệm vụ cấp bách, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro lệch hướng phát triển và phá vỡ cấu trúc không gian đô thị.

Dự thảo Nghị quyết cũng đề xuất một số cơ chế, chính sách đặc biệt, quan trọng, phức tạp, có phạm vi tác động lớn, như: mở rộng trường hợp thu hồi đất so với Điều 79 của Luật Đất đai (khoản 2 Điều 7), Thống đốc NHNN quyết định tổng mức dư nợ cấp tín dụng vượt quá tỷ lệ theo quy định của pháp luật về tín dụng (khoản 2 Điều 8) và cưỡng chế khi đạt 75% đồng thuận (khoản 4 Điều 10)…

Đây là những nội dung ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, an toàn tài chính, tiền tệ quốc gia và ổn định kinh tế vĩ mô. Chính vì thế, việc đánh giá thật kỹ lưỡng tác động pháp lý, kinh tế, xã hội và rủi ro trước khi trình Quốc hội thông qua là điều kiện tiên quyết bảo đảm các chính sách được thực thi hiệu quả, không phát sinh khiếu kiện, khiếu nại phức tạp, ảnh hưởng đến ổn định xã hội, trật tự an ninh và niềm tin của người dân, phù hợp với Hiến pháp.

Nhìn chung, các đề xuất thí điểm trong dự thảo Nghị quyết đều là những chính sách mang tính đột phá mạnh mẽ, nếu được thiết kế tốt, đánh giá khách quan, đa chiều, thận trọng, kỹ lưỡng - như yêu cầu của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn - "chỉ tập trung quy định những cơ chế, chính sách thực sự vượt trội, có tác dụng tháo gỡ “điểm nghẽn”, tránh mở rộng tùy tiện, quy định dàn trải, hình thức", có điều kiện, tiêu chí minh bạch kèm theo thì Nghị quyết sẽ không chỉ là đòn bẩy cho sự phát triển mạnh mẽ của Thủ đô trong thời gian tới mà còn bảo đảm nguyên tắc thượng tôn pháp luật và ổn định xã hội.

Cùng với đó, cần bổ sung cơ chế hậu kiểm, báo cáo và giải trình kịp thời để bảo đảm phân quyền đi đôi với kiểm soát quyền lực. Đây là những nguyên tắc nhằm duy trì tính thống nhất của hệ thống pháp luật và bảo đảm các cơ chế thí điểm thực sự đạt được mục tiêu đề ra.

Nguyễn Bình