Đồng bạc xanh ngày càng bị thách thức

Vị thế bị ảnh hưởng bởi chính sách thuế

Nửa đầu năm 2025, giá trị của USD đã giảm khoảng 10% so với rổ 6 đồng tiền chủ chốt khác. Với các nước đang phát triển vay nợ bằng USD, đồng bạc xanh yếu thường là tin tốt, khi nợ công của họ được cắt giảm. Nhưng giờ, câu chuyện lại khác, và hầu hết giới chức ở các nước này đều bất ngờ với việc đồng USD giảm giá khi thị trường phản ứng trước cuộc chiến thương mại do Mỹ châm ngòi.

Từ khi nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đã phá vỡ các quy tắc chi phối thương mại tự do toàn cầu. Ông Trump dọa đánh thuế và áp đặt nhiều hạn chế thương mại gây bất lợi cho tất cả đối tác của Mỹ. Trong bối cảnh bất ổn này, phí bảo hiểm rủi ro (còn gọi là phần bù rủi ro) - chi phí phát sinh mà bên đi vay phải trả thêm cho bên cho vay, đã tăng. Dù đồng bạc xanh yếu hơn, chi phí của vay nợ bằng USD đã tăng sau khi ông Trump nhậm chức.

Một trong những lý do nữa làm xói mòn niềm tin vào đồng bạc xanh là rủi ro của chính nền kinh tế Mỹ

Mặt khác, tác động thực sự từ thuế lại nhẹ hơn nhiều so với dự báo. Vì có đủ hàng hóa được miễn trừ khỏi sắc thuế, nên hàng xuất khẩu trung bình của một quốc gia hiện chỉ bị đánh thuế ở mức 18% giá trị, thấp hơn con số 30% ông Trump đã tuyên bố. Hiện, USD vẫn chưa phục hồi, và với các nước đang phát triển, chi phí vay bằng đồng bạc xanh vẫn cao, dẫn đến việc họ đang tìm kiếm các lựa chọn khác.

Với các nước đang phát triển, giao dịch bằng USD dễ và rẻ hơn so với các đồng tiền khác, vì họ đã vay và giao dịch bằng USD trong suốt nhiều thập niên. Do chính sách thuế của Washington, cả hai hoạt động này đã trở nên kém hấp dẫn hơn, nhưng thương mại không bao gồm Mỹ đang bùng nổ. Trong nửa đầu 2025, xuất khẩu từ Trung Quốc sang châu Phi đã tăng 25% và sang Đông Nam Á tăng 20%. Nhiều nước đang phát triển nắm giữ các loại tiền tệ và dự trữ ngoại hối khác nhau với tỷ lệ tương đương tỷ lệ giao dịch của họ. Nếu tình trạng này kéo dài đến năm 2026, các ngân hàng trung ương có thể điên cuồng bán tháo USD.

Hơn nữa, các chính phủ khác sẵn sàng đưa ra nhiều ưu đãi để đẩy nhanh tiến trình này, vì đặc quyền được giảm giá nợ nhờ phát hành đồng tiền dự trữ là quá lớn. Trong đó, Trung Quốc là nơi cung cấp hạn mức hoán đổi cho các đối tác thương mại lớn nhất và hơn 40 nước đã chấp nhận đề nghị dự trữ CNY khẩn cấp. Cùng với Nga, Ấn Độ và các thành viên khác của BRICS, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) đang xây dựng một hệ thống thanh toán số giúp loại bỏ nhu cầu sử dụng USD. Mục tiêu là thu hút đủ số lượng quốc gia để giảm bớt sự thống trị của USD và giới chức đã hứa sẽ có tiến triển vào năm 2026.

Rủi ro kinh tế Mỹ và sự trỗi dậy của các tài sản khác

Một trong những lý do nữa làm xói mòn niềm tin vào đồng bạc xanh là rủi ro của chính nền kinh tế Mỹ. Từ 2017, tỷ lệ nợ công/GDP đã vượt 100% và hiện là 114,8%. Ngoài ra, bội chi ngân sách cũng cao, trung bình 5-6% GDP suốt 10 năm qua. Chi thường xuyên, nhất là quốc phòng, ngày càng phình to và có thể lên tới 81% tổng chi ngân sách năm 2055. Nếu thâm hụt ngân sách giữ ở 3% GDP và tăng trưởng không vượt lãi suất, nợ công của Mỹ có thể lên tới 190% vào năm 2055. Lạm phát Mỹ cũng tăng lại ở mức 3% khiến nỗi lo đình lạm xuất hiện, trong khi thị trường lao động cho thấy dấu hiệu hạ nhiệt khi lượng việc làm mới liên tục giảm

Sự thống trị của đồng bạc xanh ngày càng bị thách thức

Bên cạnh đó, sự trở lại mạnh mẽ của vàng trong danh mục dự trữ của các ngân hàng trung ương cũng làm suy yếu vai trò của USD. Ba năm qua, ngân hàng trung ương trên thế giới đã mua ròng khoảng 1.000 tấn vàng/năm, với số lượng trong 9 tháng năm nay là hơn 700 tấn. Các thành viên của BRICS, nhất là Trung Quốc, đi đầu trong xu hướng này. Việc dự trữ vàng chủ yếu đến từ lo ngại sau sự kiện Mỹ và đồng minh phong tỏa tài sản của Nga, khiến nhiều nước thận trọng hơn trong việc dựa quá nhiều vào đồng bạc xanh.

Sự trỗi dậy của các tài sản số và hệ thống tiền tệ mới cũng mang đến những thách thức cho USD. Hiện, khoảng hơn 130 quốc gia đang thử nghiệm hoặc vận hành tiền mã hóa của ngân hàng trung ương, với ưu điểm là tốc độ xử lý nhanh, chi phí thấp, cùng tiềm năng thay đổi cấu trúc thanh toán quốc tế trong tương lai. Tuy nhiên, có thể xem đối thủ lớn của đồng bạc xanh là stablecoin - loại tiền điện tử được gắn với một giá trị tham chiếu. Nghịch lý là stablecoin tăng trưởng mạnh khiến USD bị cạnh tranh trong thanh toán, nhưng bản thân chúng lại được bảo chứng bằng USD, trái phiếu chính phủ Mỹ, điều giúp duy trì nhu cầu USD trong hệ sinh thái tài sản số. Ngoài ra, USD còn chịu thách thức từ việc Nga phát hành trái phiếu bằng CNY đến xu hướng thanh toán petroyuan.

Dù sự thống trị của đồng bạc xanh với tư cách là đồng tiền dự trữ của thế giới đã suy giảm trong nhiều thập niên, USD vẫn chưa thể bị thay thế trong tương lai gần. Một mặt, stablecoin hay các loại tiền mã hóa của ngân hàng trung ương làm giảm vai trò truyền thống của USD trong thanh toán, nhưng mặt khác lại làm tăng nhu cầu sử dụng USD để bảo chứng. Vàng có thể là tài sản trú ẩn quan trọng, nó lại không đủ nguồn cung để thay thế USD làm tài sản dự trữ chủ đạo. Do đó, USD ngày càng bị thách thức nhưng vẫn sẽ giữ vai trò trung tâm trong hệ thống tài chính toàn cầu ít nhất trong nhiều năm tới.

Khởi Vũ