Đột phá chọn tạo giống đậu tương đen chất lượng cao bằng chỉ thị phân tử

Đề tài “Ứng dụng chỉ thị phân tử trong chọn tạo giống đậu tương đen năng suất cao và giàu hàm lượng anthocyanin cho các tỉnh phía Bắc Việt Nam”, do PGS.TS. Nguyễn Thanh Tuấn (Viện Sinh học và Công nghệ Nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam) chủ trì, đã thể hiện rõ tinh thần: Lấy công nghệ sinh học làm nền, lấy mục tiêu nâng cao giá trị nông sản làm trọng tâm, từ đó tạo ra những giống đậu tương đen mới mang nhiều lợi thế vượt trội cả về năng suất lẫn chất lượng dinh dưỡng.

Khảo nghiệm giống đậu tương đen giàu anthocyanin nhằm xác định hiệu quả canh tác và khả năng thích ứng.

Nền tảng của nghiên cứu là việc ứng dụng chỉ thị phân tử, đặc biệt là các chỉ thị SSR và SNP (các biến thể di truyền dùng để theo dõi sự khác biệt trong DNA giữa các cá thể, giúp xác định mối quan hệ, đánh giá đa dạng di truyền hoặc chọn giống), nhằm nhận diện sớm các gen và QTL (tình trạng định lượng) liên quan trực tiếp đến hai tính trạng mục tiêu: năng suất cao và hàm lượng anthocyanin vượt trội, hợp chất quý tạo màu đen đặc trưng cho hạt, được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng và khả năng chống oxy hóa.

Thông qua công nghệ này, nhóm nghiên cứu có thể chọn lọc chính xác ngay từ giai đoạn cây con, giảm đáng kể tác động của môi trường và rút ngắn chu trình tạo dòng thuần. Trên cơ sở nguồn vật liệu được phân tích kỹ lưỡng về đa dạng di truyền, các tổ hợp lai được tạo ra, đánh giá và chọn lọc những dòng triển vọng nhất.

Những dòng đậu tương đen mới tiếp tục được khảo nghiệm VCU (Giá trị canh tác và sử dụng) và DUS (tính khác biệt, đồng nhất và ổn định) tại nhiều tỉnh phía Bắc nhằm đánh giá giá trị canh tác - sử dụng, đồng thời kiểm chứng tính khác biệt, tính đồng nhất và tính ổn định của giống. Song hành với đó, nhóm nghiên cứu xây dựng và hoàn thiện quy trình kỹ thuật canh tác từ mật độ gieo trồng, bón phân, quản lý dinh dưỡng đến biện pháp phòng trừ sâu bệnh, bảo đảm giống mới phát huy tối đa tiềm năng di truyền trong điều kiện sản xuất thực tế.

Một điểm nhấn quan trọng của đề tài là mô hình điểm trình diễn giống đậu tương đen mới, giúp chuyển giao nhanh kết quả nghiên cứu ra sản xuất. Mô hình này cho phép đánh giá trực tiếp hiệu quả kinh tế kỹ thuật của giống và quy trình canh tác mới ngay tại địa phương, hỗ trợ nông dân tiếp cận và áp dụng vào thực tiễn. Dự kiến, hai giống đậu tương đen triển vọng sẽ cho hiệu quả kinh tế tăng 10 - 15% so với giống đang được trồng phổ biến hiện nay, tín hiệu quan trọng giúp nâng cao thu nhập cho người sản xuất và mở rộng nguồn nguyên liệu chất lượng cao cho công nghiệp chế biến, dược liệu và thực phẩm chức năng.

Theo mục tiêu đề ra, đề tài sẽ chọn tạo thành công 2 giống đậu tương đen mới có năng suất cao và giàu anthocyanin, xây dựng quy trình kỹ thuật canh tác hoàn chỉnh, đồng thời hình thành 01 điểm trình diễn để thử nghiệm và nhân rộng mô hình. Những kết quả này không chỉ góp phần mở rộng quỹ giống trong nước mà còn thể hiện bước tiến vững chắc của Việt Nam trong việc ứng dụng công nghệ chỉ thị phân tử vào chọn tạo giống, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông nghiệp vùng phía Bắc.

Với cách tiếp cận hiện đại, bài bản và gắn chặt với thực tiễn sản xuất, đề tài hứa hẹn mang lại những đóng góp thiết thực cho ngành nông nghiệp công nghệ cao. Thành quả nghiên cứu không chỉ đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về sản phẩm nông nghiệp giàu dinh dưỡng mà còn góp phần định hình hướng phát triển bền vững, giá trị gia tăng cao cho cây đậu tương đen tại Việt Nam.

XC-Thùy Linh